گروه بانک وبیمه| احسان شمشیری |
به دنبال آغاز تحریم‌های جدید از سوی امریکا و پیامدهای آن‌که باعث قطع همکاری‌های بین‌المللی شرکتهای بیمه‌ای و فقدان پوشش‌های بیمه‌ای اتکایی شده است، لازم است که با استفاده و بهره‌گیری از ابزارهای مالی در بازار سرمایه جای خالی بیمه‌های اتکایی را پرکند و لذا این موضوع مورد توجه شرکتهای داخلی قرار گرفته و استفاده از ابزارهای مالی جدید بیش از پیش ضروری به نظر می‌رسد .
به گزارش «تعادل»، براساس بررسی‌های انجام شده، بازار بیمه و همچنین بازار سرمایه ایران ظرفیت طراحی و به کارگیری ابزارهای مالی را دارد و این ابزارها می‌توانند این دو بازار را بیش از پیش با یکدیگر پیوند دهند و شرکتهای بیمه‌ای می‌توانند به منظور تامین سرمایه لازم و انتقال قسمتی از ریسک‌هایی که پذیرفته‌اند، اوراق بهادار بیمه‌ای منتشر کنند. این طرح الگوها و مدل‌های لازم برای انجام این کار که براساس شرایط بازار بیمه و بازار سرمایه کشور بومی سازی شده‌اند را ارایه می‌نماید.
با توجه به پیچیدگی‌های صنعت بیمه و بروز رخدادهای جدید در آن‌که ناشی از مسائل جدید در دنیای مدرن است، روش‌های سنتی تامین مالی و انتقال ریسک در صنعت بیمه پاسخگوی تمامی نیازهای این صنعت نیست.
از جمله دلایل این امر، شتاب گرفتن رشد رشته‌های بیمه‌ای مختلف و فروش بیمه نامه‌ها توسط شرکتهای بیمه و در نتیجه زیاد شدن حجم ریسک شرکت‌ها در مقایسه با سرمایه آنهاست. بنابراین شرکت‌ها و بازار بیمه به منابع و روش‌های جدید جهت انتقال ریسک و همچنین کاهش هزینه‌های ضمانت پوشش ریسک نیاز دارند و باید از راهکارهای نوین بهره جست. یکی از روش‌های جدید تامین مالی شرکتهای بیمه و همچنین انتقال ریسک در صنعت بیمه، انتشار اوراق بهادار بیمه‌ای است. اوراق بیمه‌ای حلقه واسط بازار بیمه و بازار سرمایه بوده و می‌تواند ابزاری کارآمد جهت استفاده از ظرفیت‌های بازار سرمایه جهت تامین مالی و پوشش ریسک صنعت بیمه به شمارآید.
اوراق بیمه‌ای از مهم‌ترین ابزارهای ارتباطی صنعت و بازارهای مالی در جهان است و فواید آن در دنیای مدرن برای هر دو بخش بیمه جهت بالابردن ظرفیت بیمه‌گری و بورس مشارکت بیشتر مردمی در سرمایه‌گذاری‌ها خواهد بود؛ هم افزایی آن نیز باعث رشد اقتصادی می‌شود. اما جای خالی این ابزار در ایران کاملا محسوس است. براساس مطالعات و بررسی‌های انجام شده، بازار بیمه و همچنین بازار سرمایه ایران نیز ظرفیت طراحی و به کارگیری این ابزارهای مالی را دارد و این ابزارها می‌توانند این دو بازار را بیش از پیش با یکدیگر پیوند دهند. شرکتهای بیمه ایران نیز می‌توانند به منظور تامین سرمایه لازم و انتقال قسمتی از ریسک‌هایی که پذیرفته‌اند، اوراق بهادار بیمه‌ای منتشر کنندو الگوهای لازم برای انجام این کار را که براساس شرایط بازار ایران بومی سازی شده را ارایه دهند.
اگرچه بخش تامین مالی به ویژه در کشورهای توسعه یافته رشد فوق‌العاده‌ای دارد، بی تردید باتوجه به ملاحظه‌های شرعی تمام این ابزارها در جامعه اسلامی قابل پیاده سازی نیستند. زیرا بازارهای مالی دنیا بطور عمده براساس نرخ بهره کار می‌کنند و دارایی‌ها و بدهی‌ها به وسیله نرخ بهره تعدیل می‌شوند. ظهور بازار سرمایه اسلامی متمایز که ساختار محصولات و فعالیتهای تامین مالی و سرمایه‌گذاری آن مطابق شریعت اسلامی باشد، پیامد پیشرفت طبیعی صنعت خدمات مالی اسلامی است. لذا در این زمینه نیز باید اوراق بهادارسازی بیمه در ایران متناسب با ملاحظات دینی و اسلامی مورد توجه باشد.
انواع اوراق بهادار بیمه
ابزارهایی برای تامین مالی و انتقال ریسک شرکتهای بیمه در چندین مدل تعریف شده که مهم‌ترین آنها اوراق بهادار برای وام‌های خرید بیمه نامه یا بیمه نامه‌هایی با حق بیمه‌های اقساطی یا مرحله‌ای، اوراق بهادار ذخایر بیمه‌ای، اوراق بهادار برای سرمایه‌گذاری مشترک، اوراق بهادار بیمه‌ای اتکایی ریسک‌های بزرگ، اوراق بهادار بیمه‌ای اتکایی حوادث فاجعه آمیز، اوراق بهادار بیمه‌ای اتکایی بیمه‌های زندگی، اوراق بازخرید بیمه‌های زندگی هستند. در سال‌های اخیر شرکتهای بیمه برخی از کشورهای دنیا نیاز خود به تامین سرمایه را از طریق بازار سرمایه و ابزارهای مالی مانند انتشار اوراق بهادار و انواع مشتقه‌ها برطرف کرده‌اند. همچنین یکی از بازارهایی که می‌توان راه‌های جایگزین انتقال ریسک را در آنجا جست‌وجو کرد، بازار سرمایه است بخش اعظم راه‌های انتقال ریسک به بازار سرمایه که در سال‌های اخیر در بسیاری از کشورها مورد استفاده قرارگرفته است، به اوراق بهادار بیمه‌ای معروف‌اند و طی فرآیند تبدیل به اوراق بهادارسازی ریسک به وجود آمده‌اند.
شرکتهای بیمه‌ای برحسب بیمه نامه‌هایی که برای بیمه گذاران صادر می‌کنند با مسائل و چالش‌های مختلفی از قبیل تامین سرمایه لازم جهت قبول ریسک مربوطه یا نیاز و ضرورت انتقال ریسک مواجه می‌شوند. لذا این شرکت‌ها نیز به دنبال راه‌هایی برای برطرف کردن این نیازهای خود هستند. یکی از بازارهایی که می‌توان راه‌های انتقال ریسک را در آنجا جست‌وجو کرد، بازار سرمایه است. بازار سرمایه به خاطر ظرفیت‌ها و امکانات زیادی که دارد بیمه گران را جهت پوشش ریسک و حتی دریافت بازده بیشتر به سمت خود جذب می‌کند. بخش اعظم جایگزین‌های انتقال ریسک که به اوراق بهادار بیمه‌ای اوراق بهادار مرتبط با بیمه معروف‌اند، طی فرآیند تبدیل به اوراق بهادارسازی ریسک به وجود آمده‌اند و بخش دیگری نیز با استفاده از ابزارهای مشتقه طراحی شده‌اند. یکی از ریسک‌های بیمه اتکایی نکول بیمه‌گر اتکایی در هنگام اجرای موضوع بیمه به دلیل وسعت خسارات ناشی از حوادث بزرگ و فاجعه آمیز است. زیرا شرکتهای بیمه اتکایی نیز ظرفیت تمرکز ریسک و ذخیره سرمایه محدودی دارند و افزایش سرسام آور ارزش دارایی‌های بیمه شده در مناطق حادثه خیز باعث می‌شود که شرکتهای بیمه اتکایی نیز توانایی پوشش تمام این ریسک را نداشته باشند. لذا نهادهای بیمه‌ای از دهه هشتاد میلادی به دنبال پیداکردن راه‌های جایگزین انتقال ریسک بوده‌اند. یکی از بازارهایی که می‌توان راه‌های جایگزین انتقال ریسک را در آنجا جست‌وجو کرد، بازار سرمایه است. بازار سرمایه به خاطر ظرفیت‌ها و امکانات زیادی که دارد بیمه گران را جهت پوشش ریسک و حتی دریافت بازده بیشتر به سمت خود جذب می‌کند.
بخش اعظم جایگزین‌های انتقال ریسک که به اوراق بهادار بیمه‌ای اوراق بهادار مدت‌دار هستند که طی فرآیند تبدیل به اوراق بهادارسازی ریسک به وجود آمده‌اند و بخش دیگری نیز با استفاده از ابزارهای مشتقه طراحی شده‌اند. تبدیل به اوراق بهادارسازی ریسک، مزیت‌های گوناگونی توانایی بیشتر بازارهای سرمایه نسبت به بازاری مانند بیمه اتکایی وقتی بحث در مورد حوادث فاجعه آمیز می‌شود، این ظرفیت بیشتر آشکار می‌گردد، قیمت گذاری مناسب‌تر در شرایطی که برای نوع خاصی از بیمه، در بازار بیمه اتکایی مولددین کمدی حضور داشته باشند، اوراق بهادار بیمه‌ای با رویکرد نیاز بازار بیمه کشور ایران، حذف ریسک اعتباری طرفین قرارداد از طریق وثیقه قراردادن دارایی‌ها، انتقال ریسک بازار بیمه به بازار سرمایه و جلوگیری از تجمع ریسک در داخل بازار بیمه، کاهش میزان ذخایر مورد نیازی که بیمه‌گر باید برای جبران خسارتهای بیمه گذاران نگه دارد، ایجاد جریان درآمدی با نسبت مطلوبی از ریسک بازده برای خریداران این اوراق دارد
سابقه انتشار اوراق بهادار بیمه‌ای به توفان اندریو (Andrew) در سال 1992 و زمین لرزه کالیفرنیا در سال1994 برمی‌گردد. یکی از راهکارهای پیشنهادی برای مقابله با خسارتهای به بار آمده، انتقال ریسک‌های ناشی از این حادثه‌ها به بازار سرمایه بود. در آن زمان در کنار طیف وسیعی از ابزارهای مالی و مشتقات بیمه‌ای مانند معامله‌های سلف، قراردادهای معاوضه‌ای و قراردادهای اختیاری، برای نخستین بار اوراق بهادار بیمه‌ای طراحی و به بازار عرضه شد.
