فشار خروج امریکا از برجام در این مرحله کمرنگ‌تر از دوره قبلی است
گروه بانک و بیمه | محسن شمشیری|
به دنبال خروج امریکا از برجام، برخی کارشناسان با اشاره به دستاوردهای سه سال اخیر و پس از برجام، شامل بهبود روابط بانکی بین ایران و اروپا و آسیا و همچنین گسترش کارگزاری‌های مختلف در سطح جهان، بهبود استانداردهای بانکی ایران، اجرای IFRS و استانداردسازی صورت‌های مالی بانک‌های ایران، پیگیری مطالبات و شاخص‌های مختلف بانکی و پولی در ایران، کاهش تورم و انضباط مالی و... معتقدند که شرایط بانک‌های ایران و فشار تحریم‌های امریکا و چالش‌های سیستم بانکی کمرنگ‌تر از سال‌های 89 تا 92 است و در دوره جدید برقراری تحریم‌های امریکا، شرکای تجاری ایران و بانک‌های اروپا و آسیا، روابط بهتری با بانک‌های ایران خواهند داشت و در نتیجه مشکلات و چالش‌های بانکی و پولی و ارزی ایران کمتر از سال‌های قبل خواهد بود.
به گزارش «تعادل» همچنین برخی صاحب‌نظران با اشاره به این نکته که تحریم‌های بانکی و ارزی ایران در طول 40سال گذشته همواره وجود داشته و در سال‌های بعد از برجام نیز تحریم‌ها به‌طور کامل قطع نشده بود، می‌گویند: تحریم‌های دلاری و نبود ارتباط ارزی با امریکا و برخی شرکت‌ها همواره وجود داشته و لذا خروج امریکا از برجام و برقراری تحریم‌ها توسط این کشور پدیده جدیدی نیست و به شکل‌های مختلف نیز در سال‌های اخیر وجود داشته، لذا اثر کمی بر تجارت و فعالیت شبکه بانکی ایران خواهد داشت. این صاحب‌نظران معتقدند که شبکه بانکی ایران در 40 سال اخیر و سال‌های بعد از برجام نیز خود را با شرایط و چالش‌ها وفق داده و توان خود را افزایش داده‌اند؛ از جمله کاهش فاصله با استانداردهای روز دنیا و برقراری روابط بانکی ایران و جهان را شاهد بوده‌ایم و ایران در قراردادها و همکاری‌های بانکی، فاینانس‌ها و تامین مالی، نقل و انتقال پول از ظرفیت ارزهای غیردلاری و پیمان‌های دوجانبه بین کشورها استفاده کرده است.
از سوی دیگر در سال‌های اخیر بسیاری از کشورهای منطقه و جهان به دنبال روابط دوجانبه پولی و حذف دلار از سیستم تجاری و بانکی خود هستند و میزان ذخایر دلاری و نقل و انتقال دلاری نسبت به دهه‌های قبل کاهش یافته و بسیاری از کشورها برای کاهش نفوذ دلار مصمم هستند. در نتیجه با همکاری روسیه، چین، ترکیه، عمان و قطر می‌توان شرایط بهتری را از نظر روابط بانکی و ارزی بین ایران و جهان ایجاد کرد تا آثار خروج امریکا از برجام کاهش یابد.
یکی از تجربه‌های موثر ایران در دوران تحریم و از سال 1389 تاکنون استفاده از سیستم ارز مبادله‌یی بود که شبکه بانکی و بانک مرکزی با توزیع ارزهای غیردلاری شامل روپیه، یوان، لیر، درهم، یورو، ین و روبل، تقاضا برای دلار را کاهش داده و چند سال شاهد ثبات ارزش دلار و سایر ارزها بوده‌ایم و این سیستم باعث می‌شود که مازاد صادرات کشور نسبت به واردات و درآمد ارزی به مخارج ارزی کشور به گونه‌یی مدیریت شود که تقاضا برای دلار را کاهش داده و زمینه برای تعادل نرخ‌ها در بازار را فراهم کند. از این‌رو حذف ثبت‌سفارش دلاری، توزیع ارزهای غیردلاری، واردات از کشورهای اروپا، هند، چین و ترکیه با ارزهای غیردلاری می‌تواند سمت و سوی تقاضای ارز را مدیریت کرده و نرخ دلار را کاهش دهد.
پیش‌خور کردن اثر رشد نرخ دلار
از سوی دیگر برخی کارشناسان با اشاره به پیش‌خور کردن آثار خروج امریکا از برجام که در سال گذشته و با زمزمه‌ها و تهدید ترامپ برای خروج از برجام شروع شد و نرخ دلار را از 3700 تا بالای 4هزار تومان افزایش داده، معتقدند که اثر خروج امریکا از برجام و تحریم‌های دلاری، میزان نقدینگی و تجارت و تقاضای ارز روی نرخ دلار تا حد قابل توجهی خود را نشان داده و قبل از خروج امریکا از برجام شاهد افزایش نرخ ارز و به خصوص دلار بوده‌ایم و اکنون با خروج امریکا از برجام، تکلیف بازار و شرکت‌ها و متقاضیان ارز روشن شده و با توجه به افزایش‌های اخیر می‌توان با مدیریت بازار و تامین نیازهای جامعه مانع از رشد بیشتر نرخ دلار شد.
رشد تولید داخلی و صادرات
البته رشد نرخ ارز از یک سو می‌تواند باعث رشد صادرات و کاهش واردات و از سوی دیگر به حمایت از تولید داخلی منجر شود. بر این اساس دولت باید از این فرصت به نفع تولید داخلی استفاده کند و باید صادرات را به سمت ارزهای غیردلاری هدایت کرد و همچنین از طریق حمایت از تولید داخلی به رشد اشتغال و کاهش واردات توجه داشت تا به تعادل بهتر بازار ارز و ثبات نرخ‌ها کمک کند و مانند سایر کشورهای صنعتی از فرصت کاهش ارزش پول داخلی برای رشد تولید و صادرات استفاده شود.
در این راستا آمارهای رشد تولید و فروش کالاهای ساخت داخل در دوره تحریم‌های قبلی نشان می‌دهد که در صورت تامین مواد اولیه و واسطه‌یی مورد نیاز بخش تولید و صنعت، از آنجا که دسترسی به صنایع و کارخانه‌های داخلی نسبت به واردات کالاهای خارجی بیشتر است و هزینه تولید و قیمت محصولات داخلی از مشابه خارجی با نرخ گران ارز، کمتر است، لذا فروش داخلی افزایش یافته و صادرات نیز بیشتر می‌شود و در مواردی که از فناوری تولید کاربر استفاده می‌کنیم و کمتر به ماشین‌آلات خارجی و مواد اولیه خارجی وابسته هستیم، می‌توانیم ضمن رشد اشتغال و تولید، شرایط را برای بهبود فروش کالاهای داخلی فراهم کنیم. لذا شایسته است که دولت و بانک‌ها با تامین نقدینگی واحدهای داخل کشور که نیاز کمتری به ارز و واردات دارند، شرایط را برای عرضه محصولات داخلی فراهم کند. از جمله حمایت بانک‌ها و بیمه‌ها از صنایع غذایی کشور می‌تواند ضمن رشد تولید محصولات باکیفیت ایرانی، هم نگرانی مردم و مسوولان را از بابت تعادل بازار کالا برطرف کند و هم نیاز ارزی را کاهش داده و گردش مالی بانک‌ها و صادرات را به نفع تولید و اشتغال داخلی افزایش دهد تا کاهش واردات و نیاز به خارج کشور را به همراه داشته باشد.
کنترل قاچاق، خروج سرمایه
و ذخیره‌سازی دلار
یک سیاست ضروری در این مرحله توجه به تقاضای دلار به صورت غیررسمی است. به عبارت دیگر، علاوه بر واردات و صادرات رسمی، دولت باید سه حوزه دیگر یعنی خروج سرمایه از کشور، قاچاق کالا و سفته‌بازی و ذخیره‌سازی دلار با هدف حفظ ارزش پول ملی را نیز در دستور کار قرار دهد، زیرا این سه بخش باعث رشد کاذب نرخ دلار شده و برنامه‌های دولت را تضعیف می‌کند.
روابط بانکی با ایران تغییر نمی‌کند
محمدحسین حسین‌زاده‌بحرینی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در این زمینه گفت: رابطه بانکی ایران بعد از خروج امریکا از «برجام» تغییری نمی‌کند و همانند سابق با طرف‌های خارجی ادامه پیدا می‌کند.
وی در گفت‌وگو با ایبنا با اشاره به خروج امریکا از برجام گفت: با توجه به اینکه اقتصاد کشور به ویژه روابط بانکی ما بعد از امضای برجام ترمیم نشد از این‌رو اکنون نیز با خروج امریکا از این توافقنامه اتفاقی برای ما رخ نخواهد داد.
نماینده مشهد و کلات در مجلس با بیان اینکه پس از برجام نیز ایران تقریبا در همه زمینه‌ها تحریم بوده است، افزود: متاسفانه محدودیت‌ها و تحریم‌ها در مراودات بانکی در سال‌های اخیر حتی بعد از امضای برجام شفاف است.
حسین‌زاده‌بحرینی با تاکید بر اینکه خروج امریکا از برجام باعث تحت فشار بیشتر قرار گرفتن ما نخواهد شد، تصریح کرد: از نظر من حداقل در حوزه بانکی تحت فشار قرار دادن ایران خیلی محتمل نیست.
وی با بیان اینکه در سال‌های گذشته حتی پس از امضای برجام تا جای ممکن فشار تحریم‌ها در حوزه‌های مختلف از جمله مراودات بانکی بر ایران تحمیل شده است، گفت: امریکا حتی با حضور در برجام نیز دست از رفتارهای خصمانه خود برنداشت، اکنون نیز که از برجام خارج شده دستشان خالی شده و ابزار دیگری ندارد.
این نماینده مردم در مجلس دهم با تاکید بر اینکه آنچه از اکنون به بعد مهم است همراهی یا عدم همراهی کشورهای اروپایی با امریکاست، افزود: همراهی کشورهای اروپایی به اعمال و اجرای تحریم‌های فرابرجامی خواهد انجامید.
حسین‌زاده‌بحرینی ادامه داد: اگر دولت‌های اروپایی با امریکا همنوا نشوند، وضعیت ایران به روال کنونی ادامه پیدا خواهد کرد، در غیر این صورت علی‌القاعده تحریم‌های جدیدی در نظر گرفته خواهد شد.
وی افزود: جالب این است که ابزار و عامل اجرای تحریم‌های جدید ترامپ دولت‌های اروپایی خواهند بود. اینکه دولت‌های اروپایی پای عهد خود هستند و در مقابل تصمیمات غیرقانونی ترامپ می‌ایستند یا خیر، موضوعی است که باید در این روزها ببینیم.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با تاکید بر اینکه اتحادیه اروپا باید مواضع خود را پس از خروج امریکا از برجام در قبال ایران مشخص کند، گفت: اگر اتحادیه اروپا نیز مسیر امریکا را در قبال ایران طی کند دولت نیز باید اقدامات متقابل خود را مشخص کند.
مراودات بانکی ایران هیچ‌گاه بدون محدودیت نبود
همچنین سیدناصر موسوی‌لارگانی عضو دیگر کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینکه مراودات بانکی ایران در سال‌های پس از برجام نیز با محدودیت‌های بسیاری مواجه بود، گفت: اکنون با خروج امریکا از برجام خللی در شبکه بانکی و اقتصادی ما رخ نمی‌دهد.
وی با یادآوری خروج امریکا از برجام گفت: با توجه به اینکه به دشمنی شیطان بزرگ واقف بوده‌ایم، اکنون نیز با خروج آن تغییری در اقتصاد ما رخ نخواهد داد. نماینده فلاورجان در مجلس با تاکید بر اینکه اگر طی ۴سالی که مسوولان ما دنبال برجام و به نتیجه رساندن آن بودند با کشورهای اطراف خود ارتباط گرفته بودند نتایج بهتری حاصل می‌شد، افزود: متاسفانه ما با دشمنان خود که علنی و رسمی در تقابل با ما بوده و در دشمنی خود سرسوزنی کوتاه نیامده‌اند، روبه‌رو شدیم.
موسوی‌لارگانی با بیان اینکه امریکا و هم‌پیمانانش با فرد مخالف نبوده بلکه با کلیت نظام در تضاد هستند، تصریح کرد: در انتخابات گفتند که اگر دولت عوض شود برجام به هم می‌خورد حال که دولت تغییر نکرده اما باز هم شاهد هستیم که به برجام پایبند نبودند.
وی ادامه داد: اگر ما به داشته‌ها و ظرفیت‌های داخلی کشور اکتفا کنیم، قطعا مشکلی برای نظام بانکی و اقتصاد ما به وجود نخواهد آمد. این نماینده مردم در مجلس دهم با بیان اینکه با شرایط فعلی دیگر نباید چشم امیدی به کشورهای خارجی داشته باشیم، تصریح کرد: با توجه به اینکه تغییری در اقتصاد ما پس از امضای برجام صورت نگرفت، اکنون نیز نباید همه چیز را به برجام و نتیجه آن گره بزنیم.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس دهم با تاکید بر اینکه اقتصاد مقاومتی و توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری کلید رفع مشکلات موجود است، گفت: با توجه به ظرفیت‌های سرشار و توانمندی‌های بی‌نظیر کشور باید به سمت بهره‌مندی از این موهبت‌ها رفته و از این بحران‌های تحمیلی با انسجام خارج شویم.
وی با بیان اینکه خیری از اروپا هم به ما نخواهد رسید، افزود: اینکه می‌گویند ما در برجام می‌مانیم، می‌خواهند فرصت را از ما گرفته و ما را سرگرم کنند که ما غنی‌سازی را از سر نگرفته و فعالیت‌های هسته‌یی را متوقف نگه داریم.
این نماینده مردم در مجلس دهم با تاکید بر اینکه اگر قرار بر رفع تحریم بود باید تاکنون صورت می‌گرفت، افزود: متاسفانه بانک‌های اروپایی هم راضی به مراوده با ما طی این ۴ سال امضای برجام نشده‌اند.
وی با بیان اینکه نه اروپا و نه امریکا قدمی بعد از برجام برنداشتند، تصریح کرد: قطعا اکنون که امریکا خارج شده به مراتب اروپا نیز فعالیتی نخواهد داشت و بعد از چند ماه فرصت‌سوزی با بهانه ترس از تحریم‌ها از برجام خارج می‌شود.
موسوی‌لارگانی با تاکید بر اینکه شبکه بانکی ما سال‌ها با تحریم‌ها سرپا بوده و اکنون نیز به مسیر خود ادامه خواهد داد، گفت: با خروج امریکا هیچ اتفاق خارق‌العاده‌یی رخ نمی‌دهد، زیرا همان رویه ادامه دارد.
کاهش فاصله بانک‌ها و روابط بانکی
2 دستاورد برجام بود
از سوی دیگر کاظم چقازردی کارشناس بانکی، کاهش فاصله با استانداردهای روز دنیا و برقراری روابط بانکی را دو دستاورد برجام برای سیستم بانکی عنوان کرد.
وی درباره روابط بانکی ایران پس از برجام اظهار داشت: به هنگام اجرای توافقنامه برجام سیستم بانکی با دو نکته اصلی از جمله دوری از استانداردهای روز دنیا و عدم ارتباط با عرصه بین‌الملل مواجه بود.
وی ادامه داد: با گذشت چند سال از تحریم‌های سیستم بانکی از سوی برخی کشورها، سیستم بانکی ما از استانداردهای روز دنیا مثل افزایش سرمایه، FATF و... فاصله داشت که با تلاش بانک مرکزی سیستم بانکی توانست به سرعت خود را به این استانداردها نزدیک کند. البته همچنان برخی فاصله‌ها در این زمینه وجود دارد که به زودی با تلاش بانک مرکزی و نظام بانکی کشور رفع و همگام‌سازی خواهد شد. مدیرعامل بانک سپه نکته دوم را روابط با بانک‌های بزرگ دنیا عنوان کرد و ادامه داد: با توجه به برخی شرایط و تحریم‌ها، برخی بانک‌های بزرگ دنیا برای برقراری ارتباط با سیستم بانکی ایران احتیاط‌هایی داشتند. چقازردی افرود: البته برخی بانک‌های کوچک و محلی ارتباط خوبی با سیستم بانکی ایران برقرار کرده‌اند که بررسی آمار روابط کارگزاری و فعالیت‌های ارزی نشان می‌دهد که ایران تا حد امکان توانسته فعالیت خوبی در این زمینه داشته باشد.
به گفته مدیرعامل بانک سپه همچنان بانک‌های بزرگ به دلایلی با ایران فعالیتی ندارند. به گزارش ایبنا البته در روزهای اخیر ایالات متحده امریکا رسما خروج خود از توافقنامه برجام را اعلام کرد و سایر اعضای این توافقنامه بر ادامه حضور و حفظ برجام تاکید دارند.
