گروه بانک و بیمه |
روند نرخ دلار و سایر ارزها در سال‌های اخیر به گونه‌ای بوده است که در مقاطع مختلف، با حضور هوشمندانه بازارساز و با سیگنال مثبت از فضای بین‌المللی و ایجاد گشایش در اقتصاد کشورمان، شاخص ارزی بر مدار نزولی قرار گرفته است و ضرر و زیان هنگفتی برای آن دسته از مردم داشته است که صرفا در فضای هیجانی به خرید ارز اقدام کرده‌اند. در حال حاضر به دلیل تقویت و رشد صادرات غیرنفتی و ارزآوری از این ناحیه، بسیاری از کارشناسان اقتصادی باور دارند که از یک سو با حضور پرقدرت بازارساز برای تامین ارزی در بخش حواله و اسکناس روبرو هستیم و از سوی دیگر، با شروع مذاکرات احیای برجام در روزهای آتی، انتشار اخبار مثبت در این باره، می‌تواند اثر مستقیمی بر کاهش انتظارات تورمی داشته باشد که نتیجه آن، به تعدیل نرخ ارز منجر خواهد شد. بنابراین پیش‌بینی می‌شود که همچون گذشته، به دلیل ریسک بسیار بالا در بازار ارز، هرگونه سرمایه‌گذاری در این بازار آن هم صرفا تحت تاثیر فضای هیجانی و منفی نوسان‌گیران در معاملات بازار آزاد و پشت خطی، به ضرر و زیان منجر خواهد شد.
فضای کنونی بازار ارز به گونه‌ای است که همچون سال‌های اخیر، به دلایل متعددی احتمال تعدیل و عقب‌نشینی شاخص ارزی وجود دارد که نشان از ریسک بسیار بالا برای ورود به این بازار دارد.
بازار ارز چند روزی است که بر مدار افزایشی نرخ‌ها حرکت می‌کند، روندی که به گفته بسیاری از فعالان بازار، تحت تاثیر جوسازی نوسان‌گیران و دلالان ارزی است تا پیش از آغاز مذاکرات احیای برجام، با افزایش نرخ دلار و فروش ارزهای خود در محدوده‌های بالاتر، کسب سود کنند و از بازار خارج شوند. این مسیر دقیقا مشابه روندی است که در سه سال اخیر به دفعات تکرار شده است.
به عنوان نمونه در مهرماه سال ۱۳۹۷ درست زمانی که نرخ دلار به کانال ۱۹ هزار تومان رسیده بود، بسیاری از مردم بدون توجه به هشدارهای کارشناسان اقتصادی، به خرید ارز با نرخ‌های بالا اقدام کردند. موضوعی که دیری نگذشت که با ورود حجم بالایی از ارزهای صادراتی به چرخه بازار ارز، به زیانی هنگفت برای خریداران هیجانی بازار ارز منجر شد و هر روز شاهد افت پلکانی دلار بودند. از سوی دیگر، بانک مرکزی نیز با رصدی که نسبت به نوسانات شاخص ارزی داشت، نیازهای ارزی متقاضیان را تامین کرد. در مجموع، این روند باعث شد تا به یک‌باره موجی از عرضه ارزهای خانگی را در بازار شاهد باشیم و بهای ارز به ویژه دلار، با ریزش قابل توجهی در نیم سال دوم سال ۹۷ همراه شود.
همچنین در دی ماه سال گذشته نیز بهای دلار در حالی که تحت تاثیر تحولات بین‌المللی و ایجاد انتظارات تورمی، با رشد مواجه شده بود، با تلاش‌های بانک مرکزی در جهت بازگشت منابع ارزی و آزادسازی منابع بلوکه شده ارزی، با کاهش نرخ همراه شد و دوباره در این فضای کاهشی، افزایش عرضه ارز خانگی به سمت بازار را شاهد بودیم. اتفاقی که دوباره به ضرر و زیانی برای سرمایه‌گذارانی منجر شد که پیش‌تر تحت تاثیر فضای هیجانی ایجاد شده توسط دلالان، وارد بازار شده و در نرخ‌های بالا، ارز خریداری کرده بودند.
مورد سومی که همچون موارد ذکر شده، در بازار ارز رقم خورد، مربوط به ماه‌های آغازین سال جاری است. درست زمانی که نوسان‌گیران و دلالان با ایجاد جو روانی منفی و هیجانی سعی در افزایش انتظارات تورمی داشتند، بهای دلار در بازار آزاد نیز با رشد مواجه شد و در این مقطع نیز بسیاری با نگرانی نسبت به آینده، به خرید ارز در قیمت‌های بالاتر اقدام کردند، اما غافل از اینکه در ادامه و در عرض چند هفته، به دلیل مدیریت بازارساز در جهت تامین نیازهای ارزی متقاضیان و بازگشت ارزهای صادراتی به چرخه اقتصادی و بانکی، بهای دلار بیش از ۴ هزار تومان کاهش پیدا کرد و به کانال بیست هزار تومان رسید. در این شرایط نیز افزایش عرضه ارزهای خانگی به سمت بازار، به تعدیل بیشتر شاخص ارزی کمک کرد؛ روندی که با توجه به تکرار آن در این سال‌ها، نشان از شوک‌های ارزی برای تقویت عرضه در بازار دارد.
قدرت بازارساز بیشتر شده است
اما آنچه اهمیت دارد، در شرایط کنونی توان بازارساز برای مدیریت بازار ارز و تامین نیازهای ارزی، بیش از هر زمانی است. به گونه‌ای که با توسعه بیش از پیش سامانه نیما در بخش حواله ارزی و همچنین تعمیق بازار متشکل ارزی در مدت اخیر، دو بال پرقدرت در اختیار بازارساز است تا اولا به خوبی نیازهای ارزی متقاضیان در بخش حواله و اسکناس را پوشش دهد و ثانیا از هرگونه جهش یک‌باره نرخ ارز همچون سال ۹۷ جلوگیری کند.
آن گونه که آمارهای جدید بانک مرکزی بیان می‌کند، حجم فروش ارز توسط صادرکنندگان در سامانه نیما طی هشت ماه سال ۱۴۰۰، ۱۸.۱ میلیارد دلار بوده است که این میزان حدود ۶۹ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته است. همچنین روند افزایش عرضه ارز در سامانه نیما در آبان ماه نیز تداوم داشته است به گونه‌ای که عرضه ارز طی این ماه نسبت به ماه قبل حدود ۲۰ درصد رشد داشته است. بنابراین بر خلاف سال‌های گذشته، حالا قدرت بازارساز به دلیل استقبال فعالان اقتصادی برای بازگشت ارزهای صادراتی به چرخه اقتصادی کشور در بستر سامانه نیما، بیش از گذشته شده است. همچنین روند خرید و فروش در بازار متشکل ارزی نیز نسبت به ما‌های قبل، رو به رشد بوده و توانسته است در جهت کشف نرخ واقعی ارز در معاملات ارزی روزانه سراسر کشور، نقش مهمی را ایفا کند و دیگر خبری از نرخ‌گذاری ارز از بازار کشورهای همسایه برای صرافی‌های داخلی نیست.
شوک ارزی در روزهای آینده بعید است
بررسی عوامل موثر در بازار آزاد ارز نشان می‌دهد، احتمال تثبیت شرایط و کاهش نرخ‌ها بسیار بیشتر از وقوع یک شوک ارزی دیگر است. در صورت تحقق این سناریو افراد غیر مطلع که به صورت هیجانی قصد ورود به بازار ارز را دارند، ممکن است با ضررهای جدی روبه رو شوند.
در یکی دو هفته اخیر شاهد بازگشت صفهای نسبتا شلوغ خرید ارز در مقابل صرافی‌ها هستیم. موج خرید دلار و سایر اسعار خارجی بعد از تغییرات اخیر نرخ ارز در بازار و افزایش تلاشها برای کنترل نرخ دلار در کانال 27 و 28 هزار تومان تشدید شده است.
گفتنی است، قیمت دلار که طی چند روز گذشته روند صعودی با شیب ملایم داشت و تا مرز 29 هزار تومان هم افزایش یافته بود، از روز گذشته مجدد نزولی شد و به کانال 28 هزار تومان برگشت. طی روزهای اخیر با ایجاد فاصله بیش از هزار تومانی بین نرخ صرافی‌ها و بازار آزاد، صف‌هایی برای خرید سهمیه 2 هزار یورویی با هر کارت ملی ایجاد شده بود که به نظر می‌رسد، با انتشار اخباری از بهتر شدن وضعیت ارزی و ورود 3.5 میلیارد دلار به کشور، این وضعیت بهبود یابد. بازار ارز در روز گذشته برای دلار با 162 تومان کاهش نسبت به روز چهارشنبه و با رقم 28940 تومان آغاز شد و در ادامه روز هم شاهد کاهش بیشتر قیمت دلار بودیم.
به گزارش تسنیم، اخیرا دادستان تهران به خرید و فروش ارز سهمیه‌ای اشخاص اشاره کرد و گفت: بانک مرکزی بابت هر کارت ملی حدود 2 هزار یورو ارز واگذار می‌کند که این اقدام باعث ایجاد بازار سیاه شده است، به نحوی که عده‌ای از طریق اجاره کارت ملی، ارز تعلق گرفته به آنها را دریافت کرده و در قبال آن، رقم ناچیزی بابت اجاره کارت ملی به آنها پرداخت می‌کنند. علی القاصی مهر افزود: در این پرونده پنج متهم که از طریق کارت ملی حدود سه هزار نفر، چند میلیون دلار ارز از بانک مرکزی دریافت کرده‌اند دستگیر شده‌اند.
لازم به ذکر است، علت شکل‌گیری بازار سیاه ارز این بود که برخی افراد با هدف خرید ارز به نرخ صرافی بانکی و فروش آن به نرخ آزاد که تا چند هزار تومان تفاوت دارد، اقدام به خرید این ارزها می‌کنند. با تصمیم سیاست‌گذار پولی کشور، سالانه برای هر نفر معادل دو هزار یورو تعلق می‌گیرد. افراد متقاضی می‌توانند با ارایه کارت ملی، ارزهای مورد نظر خود را به نرخ صرافی بانکی ارز تحویل بگیرند. البته برخی برای مصرف شخصی مانند سفر خارجی، تحصیل و درمان در خارج از کشور اقدام به اخذ ارز سهمیه‌ای می‌کنند.
اما اختلاف قیمت ارز در صرافی‌های دولتی و بازار آزاد باعث شده است که برخی سفته‌بازان که از گذشته در بازار آزاد ارز فعال بوده‌اند حالا با اجاره کارت ملی مردم عادی در صف خرید ارز قرار گرفته و با فروش ارز منتفع شوند.
پایان کرونا و افزایش بازگشت ارز صادراتی به کشور
جدای از این دست اقدامات سودجویانه، به نظر می‌رسد برخی مردم عادی نیز با قصد سرمایه‌گذاری بدنبال ورود به بازار ارز هستند، همین جا باید تاکید کرد که شرایط کلان اقتصاد کشور از یک سو، عبور از چالش کرونا و تسهیل تجارت خارجی کشور و افزایش میزان فروش نفت و اقلام غیرنفتی از سوی دیگر باعث افزایش قابل توجه روند ورود ارز به کشور شده است که این موضوع به‌طور حتم مانع تنش جدی ارزی در کوتاه‌مدت خواهد شد.
احتمال آزادسازی چندین میلیارد دلار از ارزهای بلوکه شده
از سوی دیگر بحث‌های جدی در خصوص از سرگیری مذاکرات احیای برجام در هفته پیش رو مطرح شده که در صورت توافق نهایی، میلیاردها دلار ارز بلوکه شده کشورمان در نقاط مختلف جهان در دسترس بانک مرکزی جمهوری اسلامی قرار خواهد گرفت که از این جهت نیز احتمال کاهش قیمت دلار در بازار آزاد به‌شدت تقویت می‌شود.
افت شاخص کل بورس و تایید سوم بازار نزولی ارز
افت شاخص کل بورس ناشی از افزایش عرضه‌ها در پی پیش‌بینی کارشناسان خبره شرکتهای بزرگ سرمایه‌گذاری از آینده نزولی قیمت ارز نیز موید همین ادعا می‌باشد. حدود 60 درصد ارزش بازار سهام کشور متعلق به شرکتهای صادرات پایه می‌باشد که با کاهش قیمت ارز و به تبع کاهش سودهای خارج از قاعده این شرکت‌ها با افت محسوس مواجه خواهد شد.
