گروه کلان| محسن شمشیری |
نگاهی به ترکیب و رشد اجزای آن در سال 98 نشان می‌دهد که با وجود تلاش سیستم بانکی برای کاهش نرخ سود بانکی و هزینه جذب سپرده‌ها، به دلیل عدم اجرای برنامه کاهش نرخ سود و همچنین عدم توجه بانک‌ها به نرخ‌های مصوب و نگرانی از خروج سپرده‌ها، بانک‌ها همچنان رقم قابل توجهی را برای جذب سپرده بلندمدت پرداخت کرده‌اند و رشد سپرده بلندمدت با 30 درصد افزایش، بیش از سپرده کوتاه‌مدت با 21 درصد افزایش بوده است.
به گزارش «تعادل»، یک دلیل عمده برای رشد بیشتر سپرده بلندمدت نسبت به کوتاه‌مدت، سود بیشتر بانک‌ها به سپرده‌های بلندمدت و تلاش برای حفظ سپرده گذاران بوده است. این در حالی است که سپرده‌های کوتاه‌مدت ماه شمار شده و با اقبال کمتری از سوی مشتریان مواجه بوده است. اما در عین حال، بخشی از نقدینگی کشور در حساب‌های کوتاه‌مدت و سپرده دیداری حفظ شده است تا برای خرید وفروش مسکن، خودرو، زمین و ارز و طلا و سایر دارایی‌ها استفاده شود. نگاهی به رشد پول با افزایش 50 درصدی نشان می‌دهد که نسبت به افزایش 28 درصدی شبه پول، رشد بیشتری داشته است. یکی از اجزای عمده پول یعنی سپرده دیداری بانک‌ها یا خالص چک‌ها نیز نشان می‌دهد که مردم تمایل بیشتری به نگهداری نقدینگی به صورت سپرده دیداری یا مبادله چک داشته‌اند و سپرده دیداری بیشترین رشد را در بین اجزای نقدینگی کشور داشته است. اجزای رشد نقدینگی 589 هزار میلیارد تومانی سال 98 نشان می‌دهد که شبه پول با افزایش 447 هزارمیلیارد تومان بیش از 142 هزار میلیارد تومان افزایش پول رشد کرده است. در اجزای شبه پول نیز سپرده بلندمدت با افزایش 268 هزار میلیارد تومان بیش از سپرده کوتاه‌مدت با افزایش 123 هزار میلیارد تومان رشد کرده است. اما در بخش پول که پول نقد را شامل می‌شود سپرده دیداری به میزان 135 هزار میلیارد تومان افزایش داشته است. همچنین افزایش سپرده دیداری با 135 هزار میلیارد تومان بیش از افزایش 123 هزار میلیارد تومانی سپرده کوتاه‌مدت بوده است. دلیل این وضعیت بی‌توجهی سپرده گذاران به سود اندک کوتاه‌مدت به دلیل ماه شمار شدن آن بوده و ترجیح داده‌اند که در سپرده دیداری پول بیشتری سپرده‌گذاری کنند تا به محض نیاز، از طریق چک رقم‌های بزرگ‌تری را برای خرید و فروش استفاده کنند. زیرا محدودیت سپرده کوتاه‌مدت با رقم انتقال 3 میلیون تومان کارت به کارت عملا موجب شده که توجه مردم به چک افزایش یابد و در نتیجه سپرده‌گذاری در سپرده دیداری بیش از سپرده کوتاه‌مدت افزایش داشته است و 366 هزار میلیارد تومان در حساب‌های جاری و خالص چک‌ها سپرده‌گذاری داشته‌اند.
رشد نقدینگی
درحالی‌که بررسی وضعیت نقدینگی در هشت سال گذشته نشان می‌دهد که اقتصاد ایران در سال گذشته بیشترین میزان نقدینگی را تجربه کرده و در این مدت بیش از ۲۰۰۰ هزار میلیارد تومان رشد داشته و براساس پیش‌بینی‌ها احتمالا به یک میلیون میلیارد تومان هم می‌رسد؛ رییس کل بانک مرکزی اعلام کرده که با فروش سهام دولتی و انتشار اوراق بدهی، حجم نقدینگی کم می‌شود اما کارشناسان این کاهش حجم نقدینگی را مشروط به انجام صحیح عملیات بازار باز بانکی، انتشار اوراق و حمایت دولت از اقدامات بانک مرکزی برای کنترل تورم و نقدینگی می‌دانند.
به گزارش ایسنا، نقدینگی میزان حجم پول در گردشی است که از مجموع پایه پولی و شبه پول (هرگونه پولی که در بانک سپرده‌گذاری شده اما امکان برداشت از آن به زمان خاصی محدود شده است) خلق می‌شود و رشد بیش از اندازه و خارج از کنترل آن تاثیرات مخربی چون افزایش تورم و قیمت‌ها بر اقتصاد هر کشوری را در بر خواهد داشت که طبق گفته کارشناسان اقتصادی، برای مهار آن اگر عملیات بازار باز بانکی و انتشار اوراق و عمق بخشیدن به بازار اوراق به درستی عملیاتی شوند و دولت هم از اقدامات بانک مرکزی برای کنترل تورم و نقدینگی حمایت کند، آن وقت موتور خلق پول خاموش می‌شود. علاوه براین، تامین و کنترل کسری بودجه، استقراض نکردن دولت از منابع بانکی، استقرار نظام نظارتی بر بانک‌ها که مانع خلق نقدینگی شود و کنترل و کاهش نرخ سود بانکی نیز از دیگر ملزومات مهار رشد نقدینگی است. همچنین، سهراب دل‌انگیزان - یک تحلیلگر اقتصادی - درباره وضعیت نقدینگی در سال‌جاری پیش‌بینی می‌کند که امسال معادل یک میلیون میلیارد تومان نقدینگی خلق شود که با این وضعیت، سهم هر ایرانی از تورم بیشتر از ۳۳ هزار تومان خواهد بود. در این زمینه براساس جدیدترین اعلام رییس کل بانک مرکزی، در سال جاری با فروش سهام دولتی و انتشار اوراق بدهی حجم نقدینگی قرار است کم شود که البته کارشناسان نیز تحقق این امر را مشروط به موارد ذکر شده در بالا می‌دانند. همچنین، بررسی وضعیت نقدینگی در هشت سال گذشته نشان می‌دهد که نقدینگی در سال ۱۳۹۰ معادل ۳۵۴ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان و در پایان سال گذشته طبق جدیدترین آمار اقتصادی منتشر شده از سوی بانک مرکزی بیش از ۲۴۰۰ هزار میلیارد تومان بوده که با رشد ۳۱ درصدی مواجه شده است و سهم پول از این میزان ۴۲۷ هزار میلیارد تومان و سهم شبه پول از نقدینگی در اسفند سال گذشته معادل ۲۰۴۴۸ هزار میلیارد تومان بوده که به ترتیب نسبت به سال قبلش ۴۹.۸ و ۲۸ درصد افزایش یافته است. بنابراین، اقتصاد ایران در هشت سال گذشته بیشترین میزان نقدینگی و کمترین را در سال ۱۳۹۸ و ۱۳۹۰ تجربه کرده و از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸ نقدینگی با رشد بیش از ۲۰۰۰ هزار میلیارد تومانی مواجه شده است. علاوه براین، نقدینگی در سال‌های ۹۱، ۹۲ و ۹۳ به ترتیب ۴۶۰ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان، ۶۳۹ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان و ۷۸۲ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان بوده است. همچنین سال‌های ۹۴ و ۹۵ هر یک به ترتیب دارای ۱۰۱۷ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان و ۱۲۵۳ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان نقدینگی بوده‌اند و ۱۵۲۹ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان و ۱۸۸۲ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان رقم نقدینگی در سال‌های ۹۶ و ۹۷ است.
