3 سال از فاجعه منا گذشته اما همچنان معادلاتی در این پرونده وجود دارد که به دلیلی عدم همکاری طرف سعودی بدون پاسخ باقی مانده است؛ از دوم مهر ماه سال 94 که فاجعه منا همزمان با عید قربان در مراسم رمی جمرات در منطقه منای شهر مکه رخ داد و منجر به کشته شدن دست‌کم بیش از 5هزار زائر شد (بیش از 500ایرانی) تا به امروز فراز و نشیب‌های فراوانی در فرآیند بررسی و پیگیری این حادثه رخ داده است؛ فراز و نشیب‌هایی که از مرحله شناسایی و دفن شهدای حادثه منا تا موضوع پیگیری پرداخت دیه قربانیان و انتقال پیکر کشته‌شدگان به صورت متناوب در رسانه‌های گروهی بازتاب داده شدند و درباره آنها اظهارنظر شد؛ اما در شرایطی که خانواده‌های قربانیان این حادثه در برخی مقاطع نسبت به رفتار طرف سعودی و عدم پاسخگویی نسبت به خانواده‌های قربانیان معترض بودند. به‌گزارش ایرنا روز گذشته معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان حج و زیارت از حضور خانواده‌های معظم شهدای منا در موسم حج 97 برای تکمیل فرآیند شناسایی مدفن باقیمانده شهدای این فاجعه خبر داد.رییس سازمان حج و زیارت پیش‌تر درباره وضعیت شهدای منا که هویت نامعلوم دارند، توضیح داده بود: پس از آن حادثه و زمانی که هنوز روابط دو کشور قطع نشده بود، حدود ۴۰ تن از شهدا در مقبره‌الشهدای مکه به خاک سپرده شده بودند که با اعزام خانواده‌های آنها به مکه و انجام آزمایش‌های DNA شماری از آنها تعیین هویت و به کشور بازگردانده شدند، اما ۱۱ تن در مقبره‌الشهدای مکه باقی ماندند که محل دفن نامشخص بود که با قطع روابط و توقف عمره و حج، امکان پیگیری کار آنها دیگر وجود نداشت. در حج سال گذشته با وجود شرایط سخت، خانواده‌های آنها دعوت شدند که برای تعیین هویت بازماندگان به عربستان اعزام شوند و هفت خانواده آمدند که پس از طی تشریفات پلیس و پزشکی قانونی عربستان، آزمایش‌های DNA انجام و هویت چهار تن مشخص شد و برای تعیین تکلیف سه تن دیگر به DNA نفر دوم نیاز بود که برای حج آتی برنامه‌ریزی شده است و با اعزام آنها این ابهام نیز برطرف شود.
شناسایی محل دفن شهدای منا
همزمان با پایان حج ٩٧ محمد آزاد معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان حج و زیارت درباره روند اقدامات انجام شده برای شناسایی محل دفن شهدای منا درمقبره الشهدای مکه، توضیح داد: با هماهنگی‌های صورت گرفته به دعوت سازمان حج و زیارت و بعثه مقام معظم رهبری امسال ١١ نفر از بستگان خانواده‌های شهدای منا برای تکمیل فرآیند شناسایی مدفن باقیمانده شهدای این فاجعه به حج تمتع مشرف شده‌اند.وی افزود: در موسم حج امسال با حضور نمایندگان سازمان حج و زیارت و ارگان‌های ذی ربط سعودی از اعضای این خانواده‌ها آزمایش DNA در مکه مکرمه گرفته شد تا مشخص شود بدن‌های مطهر شهیدان‌شان کجا دفن شده‌اند.او با بیان اینکه پیگیر جواب آزمایش‌ها هستیم، گفت: در موسم حج امسال همچنین امکان زیارت قبور شهدای منا برای بستگان شهدای جا مانده در عربستان فراهم شد.آزاد با یادآوری اینکه درسال 94 در حادثه سقوط جرثقیل در مسجدالحرام 14 ایرانی و در فاجعه منا 465 نفراز حاجیان عزیز شهید شدند، اظهار کرد: از این تعداد پیکر 438 شهید به ایران منتقل و دفن شده است.معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان حج و زیارت افزود: اسامی 14 شهید و 68 مجروح حادثه سقوط جرثقیل در مسجدالحرام از طریق دفتر نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد برای طرف عربستانی ارسال شد تا بنا بر قول پادشاه عربستان برای پرداخت هدیه به بستگان شهدا اقدام شود.
دلایل پرداخت نشدن غرامت
حمید محمدی، رییس سازمان حج و زیارت اردیبهشت امسال درباره دلایل پرداخت نشدن غرامت به شهدا و آسیب‌دیدگان حادثه مسجدالحرام گفته بود: با توجه به اقدام عربستان برای پرداخت این غرامت به سایر کشورها، این پرسش مطرح شد که چرا پرداخت غرامت حادثه مسجدالحرام شامل حال شهدای ایرانی حادثه مذکور نشده است. بنابراین در دیدار با وزیر حج عربستان این مطالبه مطرح شد که گفتند؛ چون سفارت عربستان در تهران فعال نیست، تاکنون اقدام نشده است که پیگیری‌های متعدد به این منجر شد که عربستان غرامت حادثه مسجدالحرام را از طرق دفتر نمایندگی خود در نیویورک پرداخت کند.او درباره مبلغ این غرامت، گفته بود: از روز نخست، عربستان فقط یک مبلغ را برای غرامت حادثه مسجدالحرام اعلام کرده، یک میلیون ریال سعودی برای شهدا و ۵۰۰ هزار ریال سعودی به آسیب‌دیدگان آن حادثه که لازم بود اطلاعات و مشخصات آن افراد به تایید وزارت بهداشت عربستان برسد.
سرانجام پرونده
اما پیش از این سید‌علی قاضی عسکر، نماینده، ولی فقیه در سازمان حج وزیارت نیز در راستای تأمین دیه جانباختگان حادثه منا در تاریخ ۲۸اسفند۱۳۹۵ گفته بود: «ما درگیر دو موضوع شهدای مسجدالحرام و دیگری شهدای منا بودیم. در مورد شهدای منا پادشاه عربستان قول‌هایی داده است، همچنین توافق شده است شرکت بن‌لادن دیه شهدای مسجدالحرام را در دو مرحله پرداخت کند. برای پیگیری دیه شهدای منا وکیلی از کشور عربستان گرفته‌ایم تا به امور رسیدگی کند، همچنین اسناد و مدارکی تهیه کردیم و در اختیار کمیته حقیقت‌یاب قرار داده‌ایم تا ان‌شاءالله به نتیجه برسیم.»او در ادامه به این نکته اشاره کرده بود: «موضوع دیگر که بین فقهای شیعه و سنی مطرح شده، این است که دیه افرادی که در نماز‌های جماعت و اعمال دینی فوت می‌شوند اگر مقصری برای آن وجود نداشت از طریق بیت‌المال پرداخت شود، امیدواریم سقف دیه شهدای منا هم مانند شهدای مسجدالحرام تعیین شود.»با عبور از این اظهارنظرهای رسانه‌ای به نظر می‌رسد مشکلات و پیچیدگی‌های پرونده شهدای منا با همکاری طرف سعودی رفته رفته شکل و شمایل مشخص‌تری به خود می‌گیرد و نقاط مجهول پرونده به وضعیت روشن‌تری می‌رسد. باید منتظر ماند و دید سعودی‌ها به مطالبات خانواده‌های قربانیان این حادثه که در اثر سوءمدیریت و سهل انگاری طرف عربستانی به وجود آمده، پاسخ معقولی می‌دهند یا اینکه گره‌های ناگشوده این پرونده همچنان سردر گم باقی می‌ماند.
