نیمه اول سال 94 هم سپری شد. ورود به 6 ماه دوم سال یعنی یک سال و چهار ماهه شدن طرح تحول سلامت و در کنار آن حدود 2سال و چند ماهه شدن عمر دولت یازدهم. طرح تحول سلامت را با اندکی تسامح می‌توان بزرگ‌ترین پروژه اجرایی در حوزه سلامت در ایران دانست. با این حال یک سال و چند ماه زمانی نیست که بتوان طرحی به بزرگی طرح تحول سلامت را به بررسی دقیق نشست اما به هر حال از بررسی و سنجش هم گریزی نیست. 6ماه گذشته 6 ماه پر تلاطمی برای حوزه سلامت بود. عملکرد بیمه‌ها و بدهکاری‌شان به بیمارستان‌ها فعالیت نظام درمان را با اختلال مواجه کرد. هر چند بیمه‌ها بی‌برنامگی وزارت بهداشت را مقصر می‌دانند. واریز اختلاف کارانه 6ماهه دوم سال 93 اعتراض بخش بزرگی از کارمندان نظام سلامت را موجب شد. قیمت‌گذاری و کنترل بازار تجهیزات پزشکی شدت گرفت. این اتفاقات و اتفاقات دیگری از این دست باعث شد که آرامش از حوزه سلامت کشور پر بکشد. با اصحاب حوزه سلامت در بخش‌های دولتی و خصوصی به گفت‌وگو نشستیم و از آنها پرسیدیم نظام سلامت کشور در آغاز نیمه دوم سال 94 کجا ایستاده تا مروری داشته باشیم بر کارنامه 6 ماهه بازار اقتصاد سلامت در کشور.
پارلمان بخش خصوصی راضی است
محسن بهرامی‌ارض‌اقدس، عضو کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق تهران هر چند در ابتدای صحبتش می‌گوید که اطلاعات کافی از حوزه سلامت ندارد و صرفا به دلیل به حد نصاب رسیدن کمیسیون‌های اتاق در کمیسیون اقتصاد سلامت حضور دارد، تحلیل جامعی از اوضاع طرح تحول ارایه می‌دهد. او می‌گوید: «در مجموع، وزارت بهداشت یکی از موفق‌ترین وزارتخانه‌های دولت است، چون هم شخص وزیر بر حوزه سلامت اشراف کامل دارد و فرد توانایی است و هم اینکه موضوع و بحث سلامت بحثی است که بسیار مورد توجه دولت یازدهم بوده و با وجود مشکلاتی که وجود دارد، دولت همواره سعی کرده بودجه‌ها و اعتبارات مناسبی را به این حوزه اختصاص دهد که می‌تواند تحول ساختاری در این حوزه به وجود بیاورد.» او ادامه می‌دهد: «علاوه بر این اقدامات در زمینه سلامت باعث شده که اعتبار دفترچه‌های بیمه، بیمارستان‌های دولتی و حتی مراکز آموزش پزشکی دولت هم بالاتر برود.»
وزارتخانه به مردم نهادها پشت کرده
یکی از وعده‌های دولت یازدهم، توسعه ساختارهای مدنی با استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد بود. لازمه این امر توجه بیشتر به این سازمان‌ها و تسهیل شرایط تاسیس و فعالیت آنهاست. حوزه بهداشت، انجمن‌های متعددی دارد که مردم‌نهاد یا صنفی محسوب می‌شوند و نماینده تولیدکنندگان کالاها و خدمات مرتبط با حوزه سلامتند. مسوول رسیدگی به امور این انجمن‌ها در دولت نیز وزارت بهداشت است. با چند نفر از روسای این انجمن‌ها تماس گرفتیم تا بپرسیم عملکرد وزارت بهداشت در ارتباط با حوزه فعالیت این انجمن‌ها چگونه بوده است.
نخستین انجمنی که به سراغش می‌رویم، انجمن سردرد ایران نام دارد و منصوره تقا رییس آن است. تقا به «تعادل» می‌گوید که وزارت بهداشت در 6ماهه گذشته هیچ حمایتی از این انجمن نداشته است. نه حمایت مادی و نه حمایت معنوی. سردرد مرضی شایع است که تقریبا هر کسی آن را تجربه کرده. با این حال انجمن سردرد درحال حاضر زیرمجموعه انجمن مغز و اعصاب است و هویت مستقلی ندارد. استقلال این انجمن پیش‌نیاز دریافت کمک‌های نقدی، تهیه فضا و استخدام نیرو است و به همین علت بزرگ‌ترین خواسته انجمن سردرد محسوب می‌شود اما وزارت بهداشت چندان با این استقلال موافق نیست.
به گفته تقا، تنها کمک وزارت بهداشت به انجمن سردرد ایران در این 6ماه صدور مجوز برگزاری کنگره بوده است که آن هم چندان دور از انتظار نبوده: «به هر حال هر وقت درخواست برگزاری کنگره بدهید، وزارتخانه موافقت می‌کند.»
وزارت بهداشت مسوول بی‌نظمی بیمه‌ها
چندی پیش جنجالی درباره برخورد نامناسب مقامات قضایی استان فارس با یک جراح در شهرستان ممسنی برپا شده بود و این جنجال آغازی بود بر ارتباط روزنامه «تعادل» با رییس انجمن جراحان عمومی ایران. با بهزاد رحمانی تماس می‌گیریم تا هم درباره رابطه وزارت بهداشت با انجمن‌ها بپرسیم و هم راجع به عملکرد این وزارتخانه در حوزه اقتصاد سلامت. رحمانی می‌گوید که عملکرد نظام سلامت در 6 ماه گذشته هم مردم را ناراضی کرده و هم پزشکان را. به عبارت دیگر هم کنشگران شکایت دارند و هم مصرف‌کنندگان.
علت این امر در نظر رحمانی، اهمیت پایین بحث درمان در نگاه حاکمیت است. «هر چند که دولت سعی کرده به درمان اولویت بدهد اما ساختارها در ایران مشکل دارد و همین موضوع باعث شده که درمان اولویت چندم کشور باشد.» این مساله باعث شده تا درمان بودجه مشخص و منظمی نداشته باشد و این بودجه به صورت ناگهانی و ذره ذره به نظام درمان تزریق شود. رییس انجمن جراحان عمومی ایران، وزیر بهداشت را مسوول این مشکل می‌داند چراکه او مسوول پیگیری بودجه وزارتخانه در هیات دولت است.
مشکل دیگری که رحمانی به آن رجوع می‌کند، بیمه‌ها و بدهیشان به نظام سلامت است. او می‌گوید که همکارانش در چند ماه گذشته براساس طرح‌های اقتصادی طرح تحول سلامت پیش رفته اما موفق به دریافت مطالباتشان نشده‌اند. رحمانی به یک بیمارستان خصوصی که در شهرک غرب واقع است، اشاره می‌کند که در 6 ماه گذشته 7میلیارد تومان از بیمه‌ها طلبکار شده. کارشناسان این رقم را در کل تهران 700میلیارد تومان تخمین می‌زنند. رییس انجمن جراحان عمومی می‌گوید که به همین علت بیمارستان‌ها از بیمه‌ها رویگردان می‌شوند. «تعداد بیمارستان‌های خصوصی که با بیمه‌های تکمیلی لغو قرارداد می‌کنند روز به روز درحال افزایش است.» بیمه‌ها، طرح تحول سلامت و وزارت بهداشت را مقصر این پیشا‌مد می‌دانند چراکه معتقدند این وزارتخانه هنگام تصویب این طرح محل مشخصی برای تامین مالی هزینه‌های آن پیش‌بینی نکرده است. رحمانی هم با بیمه‌ها هم عقیده است و تقصیر را به گردن وزارت بهداشت می‌اندازد چراکه به اعتقاد او، وزارت بهداشت مسوول برقراری رابطه میان بیمه‌ها و نظام سلامت است.
رییس انجمن جراحان عمومی یکی از بزرگ‌ترین ضعف‌های وزارت بهداشت را استفاده نکردن از انجمن‌ها در برنامه‌ریزی می‌داند. مساله‌یی که با تعهد و وعده دولت در تضاد است.
با ایرج حریرچی، قائم مقام وزیر بهداشت و سخنگوی وزارت بهداشت تماس گرفتیم تا از او در مورد زمزمه‌های وجود بحران‌های مالی در حوزه سلامت بپرسیم. قائم مقام وزیر بهداشت انتقاداتی را هم از «تعادل» مطرح کرد و گفت که روزنامه «تعادل» را می‌خواند اما معتقد است رویکرد آن جنجالی است و خبرنگارانش با حوزه سلامت آشنا نیستند.
سازمانی که 50 هزار میلیارد خرج می‌کند ورشکسته نیست
به گفته حریرچی برخلاف سخن رحمانی بودجه وزارت بهداشت که به صورت سالانه در مجلس تعیین می‌شود، همیشه محقق شده، هر چند امسال تحقق بودجه این وزارتخانه به دلیل تحریم‌ها و معضلاتی که همه از آن آگاهند با مشکلاتی روبه‌رو بوده. «مهم‌ترین مساله‌یی که ما امسال با آن روبه‌رو بوده‌ایم، بیمه‌ها هستند که متاسفانه در تامین بودجه‌هایشان مشکل داریم هر چند قول داده‌اند که تا آخر شهریور بدهی‌هایشان را به بیمارستان‌ها بپردازند.» از او پرسیدیم که سازمانی مثل سازمان تامین اجتماعی که بسیاری معتقدند در آستانه ورشکستگی است، چگونه می‌خواهد به این سرعت بدهی‌هایش را پرداخت کند؟ پاسخ حریرچی با اندکی تندی و عصبانیت همراه بود: «چه کسی گفته تامین اجتماعی ورشکست شده است؟ اصلا مگر می‌شود سازمانی که سالانه 50هزار میلیارد تومان خرج می‌کند، ورشکسته شود؟» او ادامه داد: «من نمی‌دانم چه کسی این حرف‌های بدون مبنا را گفته؟ هیچ کسی معتقد نیست که سازمان تامین اجتماعی در آستانه ورشکستگی است و اگر خودشان این را می‌گویند، بروید و از خود آنها بپرسید.»
از تجهیزات پزشکی چه خبر؟
در تحولی دیگر، دبیر علمی بیست و سومین کنگره سالانه انجمن ارتوپدی ایران هم با بیان اینکه آشفته بازار تجهیزات پزشکی ارتوپدی کنترل شده است از ارایه نظامنامه حرفه‌یی اخلاق پزشکی در کنگره خبر داد.
به گزارش روابط عمومی انجمن جراحان ارتوپدی ایران دکتر علی دیانت، فوق تخصص جراحی با بیان اینکه ایران از نظر تخصص و تجهیزات پزشکی و ارتوپدی چیزی کمتر از دنیا ندارد، گفت: «برخی برندهای دنیا برتر هستند مثلا چند برند برای تعویض مفصل زانو وجود دارد که امتحان خود را پس داده است و جراحان علاقه‌مند هستند که از این برند استفاده کنند در واقع برندها گزارش 10، 20 و 30 ساله خود را ارایه می‌دهند که براساس آن برای استفاده از آنها تصمیم‌گیری می‌شود. پروتزی که گزارش 30ساله استفاده از آن از نظر کیفیت و مرغوبیت رضایت‌بخش بوده بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.»
وی با اشاره به اینکه تجهیزات ارتوپدی از سوییس، آلمان و انگلیس وارد می‌شود، ادامه داد: «خدا را شکر اکنون مشکل آشفته بازار تجهیزات پزشکی ارتوپدی کنترل شده و اکنون این تجهیزات در بیمارستان‌ها ارایه می‌شود.»
سکوت، سهم کارگران سلامت
یکی دیگر از مشکلاتی که نظام سلامت در 6 ماه گذشته با آن روبه‌رو شد، شکایت کارکنان این نظام از بی‌عدالتی در توزیع درآمد‌ها بود. واریز کارانه 6ماهه دوم سال 93 براساس طرح پرداخت مبتنی بر عملکرد باعث شد که بسیاری از پرستاران دست به اعتراض بزنند چراکه با وجود شباهت عملکرد، اختلاف کارانه واریزی برای پرستاران و پزشکان میلیونی بود. با ابوالفضل جاریانی، رییس پیشین انجمن پرستاری ایران که مواضع تندی داشت و چندی پیش استعفا داد، تماس گرفتیم تا نظرش را راجع به عملکرد 6ماهه وزارت بهداشت بدانیم. اما او گفت ترجیح می‌دهد که ساکت بماند و ما را به رییس جدید این انجمن ارجاع داد. اصغر فتاحی، رییس جدید انجمن پرستاری هم حاضر به پاسخگویی به «تعادل» نشد. 6ماهی که گذشت پر از فراز و نشیب برای نظام درمان و طرح تحول سلامت بود و این تلاطم‌ها بیش از همه وزارت بهداشت را که سکاندار طرح تحول است تحت تاثیر قرار داد. امروز یکم مهرماه و آغاز فصل پاییز است. 6ماه دوم سال آغاز شده و باید 6 ماه منتظر بود تا مشخص شود که آیا وزارت بهداشت، می‌تواند در کارنامه سال 94 خود نمره قبولی بگیرد؟
