لاریجانی: گزارش وزارت خارجه پس از مطالعه کمیسیون امنیت مجلس ارائه می‌شود
گروه ایران|
سرانجام دیروز نخستین گزارش کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس درخصوص روند اجرای برجام که مشتمل بر بررسی عملکرد 6 ماهه کلیه طرف‌های دخیل در برنامه جامع اقدام مشترک است در صحن علنی مجلس قرائت شد. این گزارش را که سیدحسین نقوی‌حسینی، سخنگوی کمیسیون امنیت خواند در6 بخش مشتمل بر مبانی و منابع گزارش، اجرای تعهدات جمهوری اسلامی ایران، اجرای تعهدات 1+5، وضعیت رفع تحریم‌ها، موارد نقض عهد و پیمان‌شکنی طرف امریکایی و جمع‌بندی پیشنهادات است.
علی لاریجانی که ریاست صحن را برعهده داشت پس از قرائت گزارش کمیسیون امنیت از ارسال گزارش سوم وزارت امور خارجه از برجام به مجلس خبر داد و گفت:«این گزارش به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی فرستاده شده که پس از مطالعه، مجلس را در جریان امور قرار می‌دهند». این درحالی است که طبق مصوبات مجلس، کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی موظف است هر 6 ماه یک بار گزارش اجرای برجام را به صحن علنی مجلس شورای اسلامی ارائه کند.
وزارت خارجه نیز باید روند اجرای توافقنامه را هر سه ماه یک بار به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی گزارش دهد.
با اجرای این مصوبه، «قانون الزام دولت به تعلیق اقدامات داوطلبانه در صورت ارجاع یا گزارش روند هسته‌یی به شورای امنیت»، «قانون الزام دولت به تجدید نظر در همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی»، «قانون صیانت از دستاوردهای صلح‌آمیز هسته‌یی جمهوری اسلامی ایران و «قانون الزام دولت به حفظ دستاوردها و حقوق هسته‌یی ملت ایران» لغو می‌شود. این مصوبه که مشتمل بر ماده واحده و دو تبصره است در جلسه علنی سال گذشته مجلس تصویب شد و به تایید شورای نگهبان رسید.
سخنگوی کمیسیون امنیت پارلمان در ابتدای قرائت این نامه بیان کرد که در تیر ماه سال 1394«برنامه جامع اقدام مشترک» موسوم به «برجام» توسط جمهوری اسلامی ایران و پنج عضو دایمی شورای امنیت سازمان ملل متحد به اضافه آلمان که از آنها به عنوان 1+5 یاد می‌شود مورد توافق قرار گرفت.
با توجه به آثار احتمالی مثبت یا منفی برجام بر ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی، نظامی و امنیتی کشور از یک سو و آرای موافقان و منتقدان از سوی دیگر، مراحل بررسی این موضوع در مجلس شورای اسلامی و نیز شورای عالی امنیت ملی طی و پس از تایید مشروط مقام معظم رهبری، حضرت امام خامنه‌یی مدظله العالی در نهایت در تاریخ بیست و ششم دی ماه یک هزار و سیصد و نود و چهار اجرایی شد.
توقف غنی‌سازی اورانیوم بالاتر از 3/67 درصد
در گزارش حاضر برای ارائه در جلسه علنی مجلس تمامی تعهدات جمهوری اسلامی که باید پیش از اجرای برجام انجام می‌پذیرفت تا پس از راستی‌آزمایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امکان اجرای برجام فراهم شود، انجام و محقق شده است که شامل ارسال اظهارنامه‌های برنامه بلندمدت غنی‌سازی و تحقیق و توسعه غنی‌سازی ایران، فعالیت‌های تحقیق و توسعه دولتی، اظهارنامه‌های هشت سایت هسته‌یی کشور، اظهارنامه‌های فعالیت‌های ساخت یا تولید موضوع ضمیمه هسته‌یی کشور، اظهارنامه‌های فعالیت‌های ساخت یا تولید موضوع ضمیمه پروتکل الحاقی، اظهارنامه‌های فعالیت‌های معادن و کارخانه‌جات تغلیظ، اطلاعات مواد نگهداری چشمه، اطلاعات تکمیلی مواد هسته‌یی معاف شده از پادمان، برنامه 10ساله آتی و فعالیت‌های جاری تحقیق و توسعه غیردولتی و خارج کردن مخزن رآکتور ۴۰مگاواتی آب سنگین اراک و بتن‌ریزی تمام حفره‌های آن انجام شده است؛ به گونه‌یی که هیچگاه قابل استفاده نباشد؛ کاهش تعداد سانتریفیوژهای سایت غنی‌سازی نطنز از حدود ۱۹هزار سانتریفیوژ که حدود ۹هزارتای آن پیش از اجرای برجام فعال بوده است به ۵۰۶۰ سانتریفیوژ فعال در قالب ۳۰ آبشار ۱۶۸تایی و جمع‌آوری و انبار کردن سایر
سانتریفیوژهای مازاد با این شرط که در صورت مستهلک شدن هر یک از سانتریفیوژهای فعال به صورت یک به یک جایگزین شوند. همچنین توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم بالاتر از 3/67 درصد؛ کاهش حدود سه هزار سانتریفیوژ سایت غنی‌سازی فردو به ۱۰۴۴سانتریفیوژ در قالب ۶ آبشار و در یک بال از دو بال آن و جمع‌آوری و انبار سانتریفیوژهای مازاد بر عدد ذکر شده؛ قطع تزریق گاز هگزا فلوراید اورانیوم به ۱۰۴۴سانتریفیوژ باقیمانده و فقط روشن نگه داشتن آنها و چرخش بدون گاز؛ تغییر کاربری غنی‌سازی فردو و تبدیل آن به مرکز فعالیت‌های تحقیقاتی هسته‌یی برای تولید ایزوتوپ‌های پایدار با همکاری روسیه؛ مبادله و تحویل ذخایر اورانیوم غنی‌سازی شده با کیک زرد و دریافت کیک زرد معادل و اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی از دیگر سرفصل‌های اجرای برجام است.
در کنار اجرای تعهدات ایران که در برجام ذکر شده، ایران توانسته در بخش هسته‌یی امتیازاتی را به دست آورد. این درحالی است که مهم‌ترین بهانه امریکا و هم‌پیمانان آن در نظام سلطه برای نظام جمهوری اسلامی ایران ایجاد فضای روانی و تحت تاثیر قرار دادن افکار عمومی کانون‌های قدرت برای ایجاد فشار بر جمهوری اسلامی ایران و اعمال تحریم‌های ظالمانه با اتهام انحراف ایران از مسیر صلح‌آمیز هسته‌یی و انجام فعالیت‌های هسته‌یی نظامی بود که این مستمسک واهی با تاکید مقام معظم رهبری که در بند سوم از بندهای 9گانه ابلاغی مورخ 29/7/۱۳۹۴ به رییس‌جمهور محترم که فرمودند:«اقدامات مربوط به آنچه در بندهای بعدی آمده است- بازطراحی رآکتور ۴۰مگاواتی آب سنگین اراک + معامله اورانیوم غنی‌سازی شده با کیک زرد- تنها هنگامی آغاز خواهد شد که آژانس، پایان پرونده موضوعات حال و گذشته(PMD) را اعلام کند» پیش از پذیرش برجام به عنوان پیش شرط جمهوری اسلامی، حل و فصل شد.
ارتباطات بانکی در حال برقراری است
بنابراین اگرچه براساس گزارش وزارت امور خارجه، رفع تحریم‌های بانکی و مالی نیز در این حوزه با استناد بر بندهای ۲۱ و ۲۲ ذکر شده از سند برجام رفع شده است براساس بررسی‌های به عمل آمده هنوز محدودیت‌های بانکی و مالی در زمینه دلار و دریافت و پرداخت و نقل و انتقالات بانکی و مالی به طور موثر و مورد توقع مرتفع نشده است که در بخش‌های دیگر به آن پرداخته خواهد شد.
اتحادیه اروپایی در روز تصویب توافق تصمیم شماره ۱۸۶۳- مقررات اجرایی شماره ۱۸۶۱و مقررات اجرایی شماره ۱۸۶۲را تصویب کرد که طی آن مصوبه توقف اجرای تحریم‌های هسته‌یی ایران را مشروط به اجرای برجام پیش‌بینی کرده است. همچنین اتحادیه اروپایی در روز اجرای برجام، تصمیم شماره ۳۷ را تصویب و در روزنامه رسمی اتحادیه منتشر کرد که طی آن تصمیم شماره ۱۸۶۳ در رفع تحریم‌های مالی و اقتصادی ایران از روز اجرایی شدن برجام را اجرایی کرد. در حوزه نفت و گاز و پتروشیمی نیز در این گزارش آمده است که مشتریان گذشته نفت خام ایران به تدریج درحال بازیابی هستند و مشتریان جدید اضافه می‌شوند.
ناوگان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران و شرکت‌های کشتیرانی و نفتکش نیز از تحریم‌ها خارج شده و امکان احیای فعالیت‌های عادی خود را بازیافته است. فعالیت مجدد خطوط و شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی در بنادر ایران شروع شده است. همچنین بیمه نفتکش‌های ایرانی پس از اجرای برجام به خاطر شرکت‌های امریکایی عضو کلوپ با مشکلاتی روبه‌رو که با مجوز اوف مشکل رفع شد.
ارتباطات بانکی هم در حال برقراری است. بانک‌های کوچک با رغبت بیشتری وارد تعامل می‌شوند ولی بانک‌های بزرگ‌تر برقراری تعامل را منوط به انجام بررسی‌های بیشتر کرده‌اند. بخش قابل توجهی از وجوه مسدود شده ایران در خارج از کشور نیز رفع تحریم شده است اما نقل و انتقال و تبدیلات ارزی این وجوه همچنان با مشکلات و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های گذشته روبه‌روست.
بعضی تحریم‌ها هنوز باقی مانده‌اند
اما مهم‌ترین مساله پیش رو تحریم‌های باقیمانده است. تعلل دولت‌های سلطه‌گر مانع نیل به تحقق کامل اهداف ایران شده و درحالی که جمهوری اسلامی ایران به همه تعهدات خود جامه عمل پوشانده است، طرف مقابل به ویژه امریکا با استفاده از ابزارهای مختلف سیاسی و تلاش برای نامناسب جلوه دادن فضای سیاسی ایران با تکیه بر مفاهیم خود ساخته نظیر حمایت از تروریسم و ادعای سوءرفتار در حوزه حقوق بشر و فشار به بنگاه‌های اقتصادی مانند جریمه‌های مالی هنگفت به تبع نقض تحریم‌ها، تاکید مکرر به ثبوت تحریم‌های غیرهسته‌یی و تاکید مکرر به برگشت‌پذیری تحریم‌های هسته‌یی، تهدید به وضع و اجرای تحریم‌های جدید و احکام صادر شده توسط دادگاه‌های امریکا با هدف دست‌اندازی به دارایی‌های ایران، سایه ترس و تهدید خود را بر تعاملات اقتصادی با ایران به صورت غیرمستقیم گسترش می‌دهد.
براساس متن صریح برجام، نقل و انتقال آزادانه وجوه باید مجاز تلقی شود اما به نظر می‌رسد، عواملی نظیر جریمه‌های سنگین وضع شده علیه بانک‌های اروپایی به دلیل نقض تحریم‌ها همچنین طراحی فضای تردید و نگرانی با استفاده از تهدیدهایی نظیر محرومیت در دسترسی به نظام مالی و بانکی ایالات متحده باعث شده که بعضی بانک‌ها حتی برای تعاملات به ظاهر مجاز نیز تمایل به دریافت مجوز داشته باشند؛ لذا ضروری است که در گزارش‌های بعدی، وزارت امور خارجه چالش‌های پیش روی بانک‌های خارجی برای برقراری ارتباط با نظام بانکی ایران را با تاکید بر نقش مجوزها در تسهیل روابط بانکی به دقت تشریح کند.
شایان ذکر است، انتقال یا تبدیلات ارزی کماکان با محدودیت‌هایی مواجه است. در استعلام‌هایی که از ادارة کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری امریکا(OFAC) راجع به حدود و ثغور تحریم‌ها به عمل آمده است، مقوله‌یی به نام «رعایت تحریم‌ها» بسیار مهم و پررنگ نشان داده می‌شود.
به موجب این مفهوم، تمام اشخاص حقیقی و حقوقی اعم از بانک‌ها چنانچه بخواهند با ایران تعامل اقتصادی داشته باشند باید اطمینان حاصل کنند که در سلسله مشتریان یک تراکنش یا تعامل اقتصادی، هیچ یک از نهادهای تحریم شده، قرار ندارند. به تبع این چالش بانک مرکزی و دیگر بانک‌های ایرانی که در بانک‌های خارجی حساب دارند در نقل و انتقال آزادانه وجوه خود با چالش‌هایی مواجه هستند. این موضوع باعث می‌شود، میزان بهره و انتفاع ایران از برجام به طور جدی تحت تاثیر قرار گیرد.
