نخستین موافقتنامه احداث خط‌آهن قزاقستان- ترکمنستان- ایران درحالی در اردیبهشت 1386 در شهر «ترکمن‌باشی» بین 3 کشور به امضا رسید که به گفته حسین راشدی، معاون شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران قرار است بعد از گذر 7 سال در 12 آذر سال جاری با حضور روسای جمهوری سه کشور راه‌اندازی شود.
طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته قرار بود با راه‌اندازی فاز اول این خط‌آهن، سالانه 3 تا 5 میلیون تن کالا و در فازهای بعدی نیز سالانه 10 تا 12میلیون تن محموله جابه‌جا شود اما راشدی براین باور است که این مسیر سالانه برای حمل 14میلیون تن کالا آماده شده است و زیرساخت‌های آن طوری طراحی شده که امکان تعریض و مبادله کالا و مسافر در تمام مسیر نیز وجود دارد.
به گفته معاون شرکت راه‌آهن، خط‌آهن گرگان- اینچه‌برون بخشی از راه‌آهن ایران- ترکمنستان- قزاقستان به طول حدود 910کیلومتر است که با همکاری قرارگاه خاتم الانبیا ساخته شده و آماده بهره‌برداری است.
وی گفت: «حدود 700 کیلومتر از این مسیر ریلی در خاک ترکمنستان، 82کیلومتر آن در ایران و 120کیلومتر باقی مانده در خاک قزاقستان واقع است که راهگذر ریلی «شمال جنوب» نیز نامیده می‌شود.»
همچنین توفیق مجدپور، نایب‌رییس کمیسیون حمل‌ونقل اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با «تعادل» با اشاره به طلایی بودن فرصت ترانزیتی با کشورهای ترکمنستان و قزاقستان گفت: «راه‌آهن ایران- ترکمنستان- قزاقستان این فرصت را برای ما در منطقه ایجاد کرده است تا از طریق ترانزیت کالا و همچنین کسب درآمدهای ارزی بهره‌وری و سرمایه کشور را افزایش دهیم.»
کاهش 600 کیلومتری مسیر حمل‌ونقل بین‌المللی
نایب‌رییس کمیسیون حمل‌ونقل اتاق بازرگانی ایران با اشاره به رقابتی بودن چنین پروژه‌هایی گفت: «مسیر ریلی اینچه‌برون به قزاقستان را به طول 600کیلومتر آنها احداث کردند و ایران تنها با سیر 90کیلومتری می‌تواند سهم عمده‌یی در این خط‌آهن مهم داشته باشد درحالی که ایران توانسته با حذف ترکمنستان با کنار زدن یک رقیب سود بیشتری را کسب کند.»
توفیق مجدپور در ادامه افزود: «در آینده نزدیک کشور چین نیز می‌تواند از ظرفیت این خط ریل گسترده استفاده کند و روابط ترانزیتی بین ایران با کشورهای دیگر از این طریق گسترش می‌یابد.»
برخی تحلیلگران بخش حمل‌ونقل بین‌المللی براین باورند که با راه‌اندازی این خط، بیش از 600کیلومتر از طول مسیر حمل‌ونقل بین‌المللی کشورهای مشترک‌المنافع تا خلیج فارس و اروپا کاسته می‌شود و همین موضوع نشان می‌دهد که تحولات مثبتی به مسیر خط‌آهن کشور گام نهاده است. تحولاتی که می‌تواند زمینه‌ساز رشد و گسترش همکاری با کشورهای خاورمیانه‌نشین باشد. در همین جهت نیز قرار است برای پوشش کامل ترانزیت‌های خط گرگان- اینچه‌برون، طرح‌های پشتیبانی از این خط در راه‌آهن بررسی و خط‌آهن گرمسار - گرگان نیز برقی شود.از سوی دیگر رییس‌جمهور ترکمنستان چندی پیش تاکید کرد که عملیات احداث خط راه‌آهن ایران - ترکمنستان- قزاقستان در خاک ترکمنستان باید تا اکتبر سال جاری میلادی به پایان برسد.
قربان‌قلی بردی محمداف اظهار امیدواری کرده بود که خط‌آهن مذکور باید همزمان با بیستمین سالگرد کسب استقلال این کشور در ۲۷ اکتبر که جشن ملی کشور است، رسما راه‌اندازی شود.
وی بر این باور است که خط‌آهن بین‌المللی در مرز ایران و ترکمنستان به عنوان یک اقدام مهم در حمل‌ونقل و ترانزیت منطقه اوراسیا خواهد بود.
گسترش ترانزیت منطقه‌‌ای
دولت تدبیر و امید براین باور است که توجه ویژه‌یی باید به خطوط حمل‌ونقلی کشور صورت گیرد. به‌گونه‌یی که وزیر راه و شهرسازی از آغاز فعالیتش در کابینه دولت چندین پروژه را به مرحله افتتاح رسانده است.
خط‌آهن گرگان به اینچه‌برون یکی از اهداف بزرگ حمل‌ونقلی دولت یازدهم است که ایران را به دو کشور ترکمنستان و قزاقستان متصل می‌کند.
از اصلی‌ترین اهداف آغاز به کار خط گرگان به اینچه‌برون بدون گسترش ترانزیت منطقه‌یی بین ایران و کشورهای شمال شرق کشور است که باتوجه به علاقه بالای این کشورها برای افزایش همکاری ترانزیتی، پیش‌بینی می‌شود که استقبال از این خط‌آهن بسیار بالا باشد.
راشدی همچنین در ادامه توضیحاتش عنوان کرده که از طریق این خط می‌توان به شکل مستقیم از ترکمنستان به مرکز قزاقستان حرکت کرد که پیش از این، از طریق ایستگاه سرخس به ترکمنستان وصل می‌شد.
مجدپور گفت: «ترانزیت موضوعی رقابتی است و باید به‌صورت رقابتی عمل کنیم و بدیهی است که تمام کشورها با ارایه تسهیلات به حمل‌ونقل باری سعی می‌کنند که صاحبان کالا را به سمت خود بکشانند.»
وی خاطرنشان کرد: «درحالی که کریدور شرق به غرب امکان مناسبی را برای ترانزیت کالا مهیا کرده اما هنوز زیرساخت‌های مورد نیاز برای ترانزیت کالا از طریق کشور فراهم نشده است مانند حمل بار ترانزیت به‌وسیله کانتینر، تعویض بوژی، تکنولوژی و غیره.»
نایب‌رییس کمیسیون حمل‌ونقل اتاق ایران یکی از فرصت‌های مهم درآمدزایی برای کشور را ترانزیت کالا از طریق خاک ایران می‌داند که این مهم باید با برنامه‌ریزی‌های کارشناسانه و سرمایه‌گذاری‌های هدفمند، که در راستای سند چشم‌انداز 20ساله کشور و برنامه توسعه چهارم است، انجام شود و بتواند سهم صنعت حمل‌ونقل ریلی و به‌ویژه ترانزیت را بالا ببرد.
خروج ایستگاه قدیمی راه‌آهن از ریل موافقتنامه
راه‌آهن گرگان به اینچه‌برون در آستانه افتتاح است اما به گزارش مهر جایگاه ایستگاه راه‌آهن گرگان که ساختمان قدیمی آن همزمان با توسعه راه‌آهن در کشور احداث شد و یکی از ایستگاه‌های قدیمی کشور است که سال‌ها مسافران زیادی را از طریق خط‌آهن شمال، از تهران به استان گلستان می‌رسانده، حذف شده و در آستانه تعطیلی است و این مسیر از بندر ترکمن به اینچه‌برون خواهد رفت. ایستگاه گرگان تنها توقفگاه مسافربری است و جنبه ترانزیتی ندارد. بسیاری از حمل‌ونقلی‌های استان گلستان از حذف این ایستگاه بسیار دل نگرانند و معتقدند که خط راه‌آهنی که به نام گرگان - اینچه‌برون ساخته شده بود اکنون از بندرترکمن به اینچه‌برون می‌گذرد و با این شرایط یا قطار باید برعکس برود تا به سه‌راهی قره‌تپه برسد و بعد به سمت اینچه‌برون حرکت کند که با این وضع ایستگاه راه‌آهن گرگان معنی نخواهد داشت چون اصلا در خطوط ریلی تعریف نشده است. همچنین حسین ربیعی، رییس شورای اسلامی شهر گرگان نیز از تعریف نشدن جایگاه راه‌آهن گرگان در پروژه ریلی گرگان - اینچه‌برون اظهار نارضایتی کرده است و گفته: تکلیف ایستگاه راه‌آهن گرگان - اینچه‌برون درحال حاضر مشخص نیست و راهی برای
ارتباط مستقیم اینچه‌برون - گرگان مشخص نشده است. ربیعی پیشنهاد داده که با توجه به الزام گردشگری و ترابری از راه‌آهن مزبور، مسیر ریلی 10کیلومتری از ایستگاه گرگان فعلی به راه‌آهن قره‌تپه - اینچه‌برون احداث شود.
از سوی دیگر سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی به مهر گفته است که پیگیری شده تا مسیر گرگان به اینچه‌برون فعال شود اما به جای اینکه ریل فعلی گرگان را به ریل اینچه‌برون وصل کنند از مسیر 17کیلومتری گرگان مسیر را به سمت آق‌قلا تغییر مسیر دادند، به عبارتی راه‌آهن گرگان، ایستگاهی در گرگان ندارد. حجت‌الاسلام سیدعلی طاهری براین باور است که در مسیر اینچه‌برون به تهران خط ریل باید از گرگان به عنوان مرکز استان عبور کند که با توجه به شرایط فعلی این امکان میسر نیست و با این شرایط گرگان به‌عنوان مرکز استان متضرر خواهد شد که به هیچ‌وجه قابل قبول نخواهد بود.
