خطوط راه‌آهن کشور از دیرباز با چالش‌های متفاوتی روبه‌رو بوده و این مشکلات طرح توسعه حمل و نقل ریلی را از ریل رشد و بهره‌وری اقتصادی خارج کرده است. پایین بودن قیمت سوخت یکی از دلایلی است که به‌غیر اقتصادی شدن حمل و نقل ریلی دامن زده است. این درحالی است که درصورت واقعی شدن قیمت گازوییل، راه‌آهن کشور هیچ نیازی به بودجه دولتی نخواهد داشت و به گفته معاون وزیر راه و شهرسازی آنقدر سودآور خواهد شد که کل خطوط کشور را بخش خصوصی احداث خواهد کرد. از سوی دیگر تناقض در سیاست نحوه تامین هزینه نگهداری جاده‌ها و خطوط ریلی به‌صورت محسوسی وجود دارد. از سوی دیگر هزینه نگهداری خطوط ریلی توسط شرکت‌های حمل و نقل ریلی خصوصی به‌عنوان حق دسترسی تامین می‌شود اما هزینه‌های نگهداری جاده‌ها به‌طورکلی توسط دولت تامین می‌شود و استفاده‌کنندگان سهمی در تامین هزینه‌های آن ندارند.
محسن پورسیدآقایی در این خصوص گفت: «57 درصد از هزینه‌های مربوط به حمل بار توسط حمل و نقل ریلی مربوط به حق دسترسی شرکت‌های ریلی است درحالی که در حمل و نقل جاده‌یی برای استفاده کامیون‌ها از راه‌های مواصلاتی کشور هیچ مبلغی دریافت نمی‌شود».
معاون وزیر راه و شهرسازی درخصوص برطرف کردن این مشکل معتقد است که برابری حق دسترسی برای شرکت‌های حمل و نقل ریلی و جاده‌یی از طریق وضع عوارض در جاده‌ها و عوارض بر سوخت میسر خواهد شد.
همچنین الزام زیرساخت ریلی توسط طرح‌های بزرگ معدنی، فولادی، سیمانی و پتروشیمی تا زمان واقعی شدن قیمت سوخت، ایجاد سیستم قطارحومه‌یی و متروها با سرمایه‌گذاری دولت و از محل مالیات بر سوخت در شهرهای بزرگ و تقویت بخش خصوصی با تکیه بر بهره‌وری و مدیریت ازجمله اقداماتی است که مدیرعامل راه‌آهن کشور برای توسعه و رشد شبکه حمل و نقل ریلی پیشنهاد می‌دهد.
پورسید آقایی درخصوص برنامه‌های وزارت راه و شهرسازی برای توسعه حمل و نقل ریلی و سراسری کردن این شبکه در کل کشور درحاشیه یازدهمین کنفرانس بین‌المللی مهندسی صنایع به «تعادل» گفت: «شبکه سراسری در تمام نقاط ایران وجود دارد و خطوط ریلی کشور به‌هم دیگر متصل هستند اما کامل نیست.»
وی در ادامه افزود: «حدود 8 طرح ریلی برای جذب فاینانس برای توسعه شبکه‌های ریلی را به‌صورت جدی دنبال می‌کنیم و حتی در این راستا مذاکراتی با مسوولان صندوق توسعه ملی انجام داده‌ایم که توافقاتی نیز صورت گرفته است.»
معاون وزیر راه و شهرسازی خاطرنشان کرد: «ما به‌دنبال یک مدل مشترک هستیم که از منابع صندوق توسعه ملی طرح‌های اصلی راه‌آهن را بسازیم که با ساخت این خطوط تحولات بسیار جدی در راه‌آهن کشور اتفاق خواهد افتاد.»
پورسیدآقایی ادامه داد: «بیشتر از اینکه ما به این موضوع فکر کنیم که شبکه ریلی از لحاظ فیزیکی در چه وضعیتی قرار دارد، روی برنامه‌ها و اهداف جابه‌جایی بار و مسافر فکر می‌کنیم. اگر 8 طرحی که مدنظر است، اجرایی شود و مشکلات فاینانس حل شود، قادر خواهیم بود حمل بار را در راه‌آهن از وضعیت فعلی به حدود 198میلیون تن برسانیم و امیدواریم که مساله حمل مسافر را از حدود 26میلیون نفر فعلی به 58 میلیون نفر افزایش دهیم.
وی همچنین افزود: «برای ایجاد خطوط سراسری لازم است به بخش خصوصی در جهت تامین ناوگان کمک شود. مجموع این عوامل می‌تواند حمل بار و مسافر در راه‌آهن را چندین برابر کند و نوید این موضوع را می‌دهم که اتفاق‌های مهمی درحال رخ دادن است.»
کاهش مصرف سوخت 17میلیارد دلاری از طریق حمل ریلی
سالانه 20میلیارد دلار گازوییل در صنعت حمل ونقل جاده‌یی برای حمل بار به مصرف می‌رسد که این مبلغ با برطرف کردن چالش‌های قیمت سوخت می‌تواند در صنعت حمل ونقل ریلی به 3میلیارد دلار کاهش پیدا کند.
پورسیدآقایی در همایش مهندسی صنایع گفت: «درصورتی که حمل بار توسط صنعت حمل ونقل ریلی کشور انجام شود، سالانه 17میلیارد دلار در مصرف گازوییل کشور صرفه‌جویی خواهد شد.»
وی با بیان اینکه مصرف سوخت درصنعت حمل ونقل جاده‌یی 7 برابر صنعت حمل ونقل ریلی است، افزود: «این درحالی است که هزینه‌های خارجی حمل ونقل جاده‌یی 2545ریال است که این مبلغ در صنعت حمل ونقل ریلی به 437ریال می‌رسد.»معاون وزیر راه‌وشهرسازی افزود: آمارها نشان می‌دهد هزینه‌های خارجی حمل بار در جاده چهار برابر بیش از صنعت حملونقل ریلی است و این هزینه‌ها باید توسط مردم پرداخت شود.
پورسید آقایی با بیان اینکه حفظ مسایل زیست‌محیطی در بخش حملونقل ریلی 20 برابر حملونقل جاده‌یی است، گفت: از نظر ایمنی نیز حملونقل ریلی 50 برابر از حملونقل جاده‌یی ایمن‌تر است.
تحقق حمل 58 میلیون تن مواد معدنی توسط ریل
معاون وزیر راه‌وشهرسازی افزود: عدم امکان حمل بیشتر مواد معدنی توسط ناوگان ریلی طرح‌های توسعه فولادی کشور را با چالش‌های اساسی مواجه می‌کند. درحالی که هیچ‌یک از شرکت‌های فولادی و معدنی علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در این بخش نیستند. مدیرعامل راه‌آهن با بیان اینکه هم‌اکنون 88درصد از مواد معدنی، 82درصد سوخت و 99درصد سیمان کشور از طریق جاده جابه‌جا می‌شوند، اظهار داشت: هم‌اکنون 85درصد مواد معدنی در آفریقایی جنوبی، 45درصد در امریکا، 60درصد در چین و 50درصد در روسیه توسط حملونقل ریلی جابه‌جا می‌شود درحالی که این رقم در ایران 12درصد است.
وی افزود: تا سال 95 قرار است 58میلیون تن مواد معدنی توسط ریل در کشور جابه‌جا شود. درحالی که هم‌اکنون تمام ظرفیت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران سالانه 30میلیون تن بار است و اگر سالانه 15میلیون تن فولاد با خط آهن جابه‌جا شوند، مانده ظرفیت آن 15میلیون تن خواهد بود.
اتصال خط آهن ایران به عراق
مدیرعامل راه‌آهن با بیان اینکه قرارهای نهایی اتصال راه‌آهن ایران، پنج‌شنبه در مرز شلمچه نهایی خواهد شد، گفت: «با اتصال این خط آهن زوار ایرانی می‌توانند در همه ایام به خصوص اربعین حسینی با راه‌آهن به کربلا سفر کنند.»
پورسید آقایی در حاشیه این کنفرانس به دستور رییس‌جمهوری برای به نتیجه رسیدن سریع این طرح اشاره کرد و گفت: «احداث پل روی رودخانه اروند و ایجاد 30کیلومتر خط آهن (بین شلمچه تا بصره) از مهم‌ترین اقدامات برای اتصال خط آهن دو کشور است.»
وی طول پل لازم برای احداث روی رودخانه اروند را حدود 700متر اعلام کرد و اظهار داشت: «این پل با همکاری مشترک ایران و عراق ساخته خواهد شد که بخشی از هزینه‌های ساخت آن به عهده طرف عراقی است. پورسیدآقایی تاکید کرد که باید حدود 30کیلومتر خط آهن بین شلمچه تا بصره ساخته شود که طرف عراقی متعهد به اجرای آن شده است.»
با شعار، مشکلات اقتصادی حل نخواهد شد
درحالی که رشد اقتصادی کشورمان درطول چند سال اخیر هیچ‌گاه از چهاردرصد بالاتر نرفته تمام برنامه‌های اقتصادی، بر مبنای رشد اقتصادی حداقل چهار تا هشت درصدی است. عباس آخوندی با سخنرانی در کنفرانس بین‌المللی مهندسی صنایع با بیان اینکه در چهار دهه اخیر رشد اقتصادی کشور همواره منفی بوده، گفت: «اگر سرمایه‌گذاری در ایران 12درصد رشد پیدا کند باز هم امکان دستیابی به رشد اقتصادی هفت درصدی وجود ندارد.»
وزیر راه‌وشهرسازی با تاکید بر تاثیر افزایش بهره‌وری مجموعه عوامل اقتصادی در نرخ رشد اقتصادی کشور، گفت: «افزایش رشد سرمایه‌گذاری در نرخ اقتصادی عامل تعیین‌کننده نیست و رشد سرمایه‌گذاری به رشد تولید رهنمون می‌شود و شرایط حال حاضر کشورمان سخت‌تر از آن است که با روش‌های ساده سرمایه‌گذاری‌های مادی به رشد اقتصادی در خور دست یابیم.»
وزیر راه‌وشهرسازی گفت: «متاسفانه ما وارث دوره‌یی هستیم که ارزش اندیشه و علم در کشور بسیار کاهش یافته است و مسایل پیچیده به قدری به مسایل پیش پا افتاده تبدیل شده که گمان می‌کنیم با سخنرانی و شعار می‌توانیم مسایل را حل کنیم.
آخوندی با بیان اینکه متاسفانه با انباشت عادات غلط مواجه هستیم، گفت: «ساده‌انگاری‌های بیش از حد مشکلات بسیاری برای اقتصاد کشورمان به‌وجود آورده است.»
دست رد بخش خصوصی به سینه ریلی‌ها
وزیر راه‌وشهرسازی بر این باور است که چرخه فرآیند کار و نیروی انسانی در کشورمان باید مورد بازبینی قرار گیرد، وی در ادامه گفت: «اندیشه‌یی تحت عنوان خصوصی‌سازی در ایران شکل گرفت که نتیجه آن واگذاری بنگاه‌های دولتی بدون ارزیابی بازار و محیط رقابتی بود.»
وی با بیان اینکه در پروسه واگذاری‌ها تنها انحصارات واگذار شد، ادامه داد: «انحصارات طبیعی و غیرطبیعی بدون ساماندهی بازار باعث شد 100میلیارد دلار در جریان خصوصی‌سازی از سرمایه در کنترل دولت خارج شود.»
وی ادامه داد: «صنعت خصوصی‌سازی از 10سال گذشته در کشورمان آغاز شد اما در مورد خصوصی‌سازی در صنعت ریلی هیچ رشدی حاصل نشد و هنوز هم از استهلاک سرمایه‌های اولیه استفاده می‌کنیم.»
آخوندی تاکید کرد: «صنعت ریلی به نهادهای عمومی واگذار شد که رشد سرمایه‌گذاری همزمان با خصوصی‌سازی صورت نگرفت و درحال حاضر شاهد خوردن اصل سرمایه از صنعت ریلی هستیم و رشدی در این صنعت حاصل نشده است.»
خصوصی‌سازی هم به داد صنعت هوانوردی نرسید
وزیر راه‌وشهرسازی بر این باور است که خصوصی‌سازی در صنعت هوانوردی هم باعث رشد این صنعت نشده و باید محاسبه کرد که ارزش تمام هواپیماهای ایران معادل چند هواپیمای مدرن و به روز است.
وی ادامه داد: معتقدم خصوصی‌سازی امری بسیار ضروری و پسندیده است. وزیر راه‌وشهرسازی با بیان اینکه نکته بسیار مهم بحث فرآیندها، ریسک و عدم قطعیت است، گفت: با شناخت دقیق فرآیندها می‌توان ریسک احتمالی را هم کنترل کرد.
آخوندی با بیان اینکه افزایش تولید منجر به رفاه ملی می‌شود، ادامه داد: بحث بهره‌وری، شایسته سالاری و قدرت جذب قابلیت‌های انسانی در سازمان‌ها و اطمینان دادن به نیروی انسانی و اینکه افراد بدون ارتباط می‌توانند سلسله مراتب رشد را طی کنند باید در اولویت قرار بگیرد.
با این حال وزیر راه‌وشهرسازی با بیان اینکه اگر رشد سرمایه‌گذاری به 12درصد هم برسد، نمی‌توان انتظار افزایش رشد اقتصادی به هفت درصد را داشته باشیم، با صراحت گفت: «با شعار و سخنرانی نمی‌توان مشکلات اقتصادی کشور را حل کرد.»
