رییسجمهوری چین و نخست‌وزیر ژاپن بعد از دو سال تنش بین دو کشور با یکدیگر دیدار کردند. این نخستین دیدار میان شینزو آبه، نخست‌وزیر ژاپن و شی جین پینگ، رییسجمهوری چین بعد از به‌قدرت رسیدن آنهاست. انتظار می‌رود این دیدار به حل بحران میان دو کشور که بیش از دو سال پیش شروع شده، کمک کند.
به گزارش رویترز، این دیدار که روز گذشته به انجام رسید رهبران سیاسی دو کشور بعد از نیم ساعت دیدار غیررسمی در مقابل خبرنگاران قرار گرفتند و این دیدار را نخستین گام برای بهبود روابط دو کشور معرفی کردند. برای نخستین‌بار در 7نوامبر بود که دولت‌های چین و ژاپن اعلام کردند برای حل اختلافات خود به درک مشترکی رسیده‌اند. اما نباید فراموش کنیم که نگرانی‌های استراتژیک در راس نگرانی‌های «آبه» قرار دارند.
این دیدار پیش از اجلاس دو روزه ۲۱ کشور منطقه آسیا- اقیانوسیه (اپک) برگزار شد. اجلاس اپک در پکن برگزار می‌شود. گفتنی است چین و ژاپن بر سر جزایر دریای شرقی چین که در کنترل دولت ژاپن است، دچار اختلاف هستند.
تلاش برای حل اختلافات چهارگانه
متن بیانیه مشترک پکن و توکیو، زبانی بسیار محتاطانه دارد و پیشنهاد می‌کند نخستین قدم برای حل مشکلات، در دیدار «شی» و «آبه» در حاشیه اجلاس «اپک» برداشته شود. با این حال با وجود تمام مشکلات و اختلافات، دولت‌های دو کشور بر سر چهار موضوع به توافق رسیدند. نخست توکیو و پکن باید براساس منافع مشترک اقتصادی و استراتژیک روابط خود را ارتقا دهند.
این جمله در زمان ملاقات روسای دولت دو کشور در سال 2008 نیز استفاده شد. زمانی که «هو جین تائو» رییس‌جمهور سابق چین و «یاسو فوکودا» نخست‌وزیر سابق ژاپن با یکدیگر ملاقات کردند.
آنها تعهد کردند مشکلات سیاسی خود را کنار بگذارند و در پی حل آنها برآیند. یکی از بزرگ‌ترین تنش‌های دو کشور پس از مساله جزیره مورد مناقشه، حضور کابینه دولت ژاپن و ادای احترام آنها به کشته‌شدگان ارتش این کشور در جنگ جهانی دوم بود (لازم به ذکر است امپراتوری ژاپن در دوران جنگ جهانی دوم علاوه بر جنگ با ارتش روسیه و امریکا، حمله‌یی به خاک چین انجام داد که در طول آن ارتش این کشور وحشیگری‌های زیادی در حق مردم چین انجام داد).
مورد سوم که می‌توان آن را مهم‌ترین تنش و اختلاف دو کشور دانست، مساله مالکیت بر جزیره‌یی در شرق دریای چین است. با اینکه هیچ کدام از دو طرف مالکیت طرف مقابل بر این جزیره غیرمسکونی را قبول ندارند، با این حال تعهد کردند مکانیسمی برای مدیریت بحران و جلوگیری از برخورد‌های احتمالی طراحی کنند. قابل ذکر است نیروهای نظامی ژاپن و چین بارها تا مرز درگیری نیز در کنار این جزیره پیش رفته‌اند.
درنهایت ژاپن و چین توافق کردند به ملاقات‌های دوجانبه بین سران دو کشور ادامه دهند تا بتوانند قدم به قدم روابط دو کشور را بهبود بخشند یا می‌توانیم این جمله را از آنها نقل کنیم؛ «رابطه‌یی سیاسی بر پایه اعتماد متقابل.» دو کشور طی دهه‌های گذشته روابط نسبتا عادی با هم داشته‌اند و این ملاقات‌ها و علایق دو طرف برای کاهش اختلافات نشان می‌دهد تا چه حد دو کشور از هم دور شده‌اند. اکنون به‌نظر می‌رسد چین و ژاپن به این نتیجه رسیده‌اند که باید همه‌چیز را از نو بسازند تا بتوانند اعتماد متقابل یکدیگر را جلب کنند. با این حال پس از رویارویی ارتش دو کشور در اقصی نقاط دریای چین، این پروسه زمانبر خواهد بود.
ادعای ارضی؛ مهم‌ترین بخش از اختلافات
مهم‌ترین اختلاف میان دو کشور مساله مالکیت جزیره «سنکاکو» است.
گاردین در گزارش این دیدار نوشت؛ مساله مالکیت این جزیره موجی از احساسات ملی‌گرایانه و ناسیونالیستی را در کشور ایجاد کرده است. به‌عنوان مثال در سال 2010 گارد ساحلی ژاپن یک قایق ماهیگیری چینی را در نزدیکی‌های این جزیره متوقف ساخت. در سال 2012 نیز موجی از خشم عمومی در چین نسبت به اقدام ژاپن برای خرید این جزیره از صاحبانش ایجاد شد. این نقطه‌یی بود که دولت چین درنهایت تصمیم گرفت نیروهای گارد ساحلی خود را در کنار این جزیره مستقر کند تا مالکیت چین را به رخ توکیو بکشد.
هیچ کدام از دو کشور تجربه مدیریت تنش‌های نظامی را ندارند؛ تنش‌هایی که بر سر مسایل ارضی و مالکیتی ایجاد شده است. در سال 2012 نیز هواپیماهای چینی شروع به پرواز در آسمان این جزیره کردند. در مقابل جنگنده‌های رهگیر ژاپن نیز به تعقیب آنها پرداختند. پس از آن نیز ژاپن اعلام کرد آسمان این جزیره بخشی از حریم هوایی ژاپن محسوب می‌شود. پاسخی محکم به تحرکات چین، اگر چین هواپیماهای خود را به داخل این جزیره می‌فرستاد باید منتظر موشک‌های جنگنده ژاپنی می‌نشست. پس از مدتی یکی از ناوچه‌های نیرو دریایی چین موشک خود را روی یکی از ناو‌های ژاپنی مستقر در منطقه قفل کرد. در سال 2013 نیز وزارت دفاع چین منطقه دفاع هوایی خود را اعلام کرد؛ منطقه‌یی که با منطقه دفاع هوایی ژاپن و کره‌جنوبی تداخل داشت.
در شرایط جدید جزایر پنج‌گانه برای چین دیگر صرفا به‌خاطر ذخایر شیلاتی آب‌های اطراف آنها اهمیت ندارند. اهمیت ژئواستراتژیک و نظامی این جزایر و منابع قابل اعتنایی از نفت و گاز که در کف دریای اطراف این مناطق تخمین زده می‌شوند نیز، در حساس شدن چین به جزایری که روزی مایملک آن بوده نقشی اساسی ایفا می‌کند.
وابستگی اقتصادی دو کشور به یکدیگر زمینه‌ساز بهبود روابط بوده است. به‌طور مثال حجم تبادلات تجاری دو کشور در سال 2013 بیش از 300میلیارد دلار بوده است. با این وجود سرمایه‌گذاری ژاپنی‌ها در چین تا حد زیادی کاهش یافته است.
