گروه جهان| طلا تسلیمی|
عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما در کاخ سفید، خواب آسوده نداشتند؛ چراکه همواره اتحاد دیرینه با ایالات متحده را در معرض خطر می‌دیدند. حال در پی شک و تردیدها در مورد نقش احتمالی بر عربستان در حمله یازدهم سپتامبر سال 2001 ریاض با مشکل جدیدی مواجه شده است.
نیویورک تایمز در گزارشی به قلم بن هوبراد می‌نویسد، کنگره امریکا بار دیگر با اکثریت آرا از لایحه موسوم به «عدالت علیه حامیان تروریسم» حمایت کرده و وتوی باراک اوباما، رییس‌جمهور این کشور را باطل کرد؛ لایحه‌یی که به بازماندگان قربانیان حمله تروریستی یازدهم سپتامبر اجازه می‌دهد به طور قانونی از عربستان سعودی به دلیل نقش احتمالی‌اش در این حمله شکایت کنند.
این اتفاق برای بسیاری از مقامات عربستان سعودی، سند موجهی دال بر شکننده بودن اتحادی است که برای سالیان طولانی نظم منطقه‌یی را در میان کشورهای عربی حفظ کرده بود. خلیل الدخیل، جامعه‌شناس سیاسی سعودی در این باره می‌گوید: «این لایحه، زنگ هشداری برای سعودی‌هاست تا بدانند زمان آن رسیده تا بار دیگر مفهوم اتحادی را که با امریکا داشتند،
بررسی کنند.»
مجلس نمایندگان و سنای امریکا با خشم و ناامیدی به این لایحه رای موافق دادند و وتوی اوباما را باطل کردند و این درحالی است که اکنون بسیاری در امریکا به عواقب این اقدام و تطبیق با شرایط جدید می‌اندیشند. تصویب این لایحه، ضربه مهلکی به سعودی‌ها بود که برای مدت زمان طولانی موفق شده بودند روابط مستحکمی در واشنگتن برقرار کنند و در زمینه‌های متفاوتی از اقتصاد و سیاست‌گذاری نفتی گرفته تا مقابله با تروریسم و به اشتراک‌گذاری اطلاعات و برنامه‌های نظامی با دولت امریکا همکاری داشته باشند.
دیپلمات‌های سعودی و گروهی از لابی‌های استخدام شده توسط دولت عربستان سعودی به شدت برای مقابله با تصویب این لایحه لابی کردند و عادل الجبیر، وزیر امور خارجه کنونی و سفیر پیشین عربستان سعودی در واشنگتن نیز رهبری این تلاش‌ها را بر عهده داشت. اما این اقدامات به جایی نرسید و قانونگذاران امریکایی را به رای علیه این لایحه که برای حمایت از خانواده‌های قربانیان حمله تروریستی یازدهم ماه سپتامبر سال 2001 تدوین شده است، متقاعد نکرد.
مرتبط خواندن عربستان سعودی با حملات، بسیاری از سعودی‌ها را خشمگین کرده است. دولت آنها اسامه بن‌لادن را که شهروند این کشور بود در سال 1994 طرد کرد. القاعده و اخیرا شبه نظامیان داعش چندین مرتبه عربستان سعودی را هدف حملات خود قرار داده‌اند و جان شهروندان این کشور را گرفته‌اند. بسیاری همچنان این سوال را در ذهن خود می‌پرورانند که چرا شک و تردیدها در مورد مشارکت عربستان سعودی در این حمله با وجود گذشت 15سال همچنان در امریکا در جریان است و با وجود اینکه کنگره تحقیقاتی را صورت داده و نتیجه را در گزارش محرمانه 28صفحه‌یی منتشر کرده که شواهدی از همدستی مقامات سعودی را در بر دارد، مقامات این کشور همچنان اعلام می‌کنند هیچ مدرکی دال بر مشارکت سعودی وجود ندارد.
فیصل بن فرهان، یک تاجر سعودی و رییس شرکت سرمایه‌گذاری شمل در این باره می‌گوید:«اینکه این لایحه ارتباط قوی میان حمله 11سپتامبر و عربستان سعودی ایجاد می‌کند به این باور دامن می‌زند که عربستان سعودی به نوعی مسوول تروریسم تکفیری است؛ و این چیزی است که مرا نگران می‌کند نه تاثیر مستقیم لایحه.»
در شبکه‌های اجتماعی بسیاری از مردم عربستان سعودی این لایحه را نوعی تئوری توطئه علیه کشورشان می‌دانند. ریاض پنج‌شنبه با انتشار بیانیه‌یی اعلام کرد:«این لایحه قانونی نگرانی بسیاری را برای کشورهایی ایجاد کرده که هدف نادیده گرفته شدن مصونیتی قرار گرفته‌اند که برای صدها سال در روابط بین‌المللی حاکم بوده است. نادیده گرفتن اصل مصونیت بر همه ملت‌ها ازجمله ایالات متحده امریکا تاثیر منفی خواهد داشت.»
تحلیل‌گران سعودی و کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس بر این عقیده‌اند که عمق اتحاد سعودی-امریکایی شیوه‌های بسیاری را برای نشان دادن عدم رضایت از تصویب لایحه در اختیار عربستان می‌گذارد. عربستان سعودی پول زیادی را در امریکا سرمایه‌گذاری کرده و جبیر هشدار داده نگرانی از هر گونه خطری برای دارایی‌های عربستان در پی اجرای این لایحه قانونی ممکن است سبب شود ریاض سرمایه‌های خود را از امریکا خارج کند.
پیشینه اتحاد بین امریکا و عربستان سعودی به هفت دهه پیش، بعد از دیدار ملک عبدالعزیز، بنیانگذار عربستان سعودی نوین با فرانکلین روزولت، رییس‌جمهور امریکا می‌رسد. روابط میان دو کشور از آن زمان رو به گسترش بوده و امریکا، عربستان سعودی را منبعی برای تامین مداوم نفت خام و شریکی در جهان عرب می‌دانسته است. عربستان سعودی نیز در این رابطه خواستار محافظت امنیتی در مقابل قدرت‌های بین‌المللی بوده است. اما تنش‌ها میان دو کشور رو به افزایش است و تفاوت در ارزش‌های دو کشور را نشان می‌دهد. بسیاری در امریکا، سعودی‌ها را متهم می‌کنند که فضای مناسبی برای پرورش تروریسم فراهم آورده است. برخی دیگر نیز نگرانی‌هایی در مورد نقض حقوق بشر در این کشور مطرح کرده‌اند.
عربستان سعودی درخواست امریکا برای برکناری حسنی مبارک، رییس‌جمهور پیشین مصر را با ترس و نگرانی نظاره کرد، در تلاش‌ها برای ترغیب امریکا به مداخله شدیدتر در جنگ داخلی سوریه شکست خورد و با تلاش رییس‌جمهور اوباما برای دستیابی به توافقنامه هسته‌یی با ایران مخالفت کرد. تصویب لایحه عدالت علیه حامیان تروریسم ضربه‌یی است که بسیاری از تحلیل‌گران را بر این داشته تا درباره آینده این اتحاد دیرینه تردیدهای جدی داشته باشند.
مایکل استفان، رییس موسسه مطالعات دفاعی و امنیتی در قطر می‌نویسد:«دو کشور هنوز به یکدیگر نیاز دارند اما روابط ریاض ـ واشنگتن شبیه ازدواجی شده که روزهای خوشش به پایان رسیده است حالا هر دو طرف درحال بررسی سودمندی حفظ این ارتباط هستند.»
