گروه جهان
تنش روسیه و ترکیه پس از آنکه ترکیه جنگنده سوخوی روسیه را بر فراز آسمان سوریه ساقط کرد و نیز اعتراض عراق به اعزام نیروهای ترکیه به این کشور، بار دیگر رجب طیب اردوغان، ترکیه و سیاست خارجی حزب عدالت و توسعه را در کانون توجه رسانه‌ها و سیاستمداران قرار داده است.
شاید از همین رو، رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهوری ترکیه با شبکه العربیه که حامی جدی ترکیه و عربستان سعودی است گفت‌وگویی اختصاصی کرده تا به فضایی که علیه وی پس از اتهاماتی که روسیه و عراق به ترکیه وارد کرده‌اند، پاسخ دهد. وی در این مصاحبه بار دیگر تاکید کرده که نیروهای ترکیه در عراق با هدف آموزش عراقی‌ها در پادگان بعشیقه مستقر شده‌اند. اردوغان اما به‌احتمال عقب‌نشینی این نیروها از عراق هیچ اشاره‌یی نکرده است. وی همچنین با ذکر اینکه میان ایران و ترکیه در مورد مسائل منطقه‌یی اختلاف‌نظرهایی وجود دارد، گفته فرقه‌گرایی نباید باعث بروز دشمنی میان دو کشور شود.
به گزارش شبکه العربیه، اردوغان در این مصاحبه اختصاصی که دیروز منتشر شده، گفته است: «پس از ورود داعش به عراق، حیدر العبادی درخواست کمک کرد و آمادگی خود را به وی اعلام کردیم، مکان مناسبی برای ایجاد پادگان درخواست کردیم و آنها جای آن را مشخص کردند. این کار در پایان سال گذشته آغاز شد و در مارس گذشته، پایگاه بعشیقه را برای ما تعیین کردند. وزیر دفاع عراق از این پادگان آموزشی دیدار کرد، اما ظاهرا تحولات سوریه تاثیر خود را گذاشت؛ چراکه سوریه، ایران، عراق و روسیه ائتلاف چهارگانه‌یی را در بغداد تشکیل دادند و از ترکیه خواستند به آن بپیوندد اما من به (ولادیمیر) پوتین، رییس‌جمهوری روسیه گفتم نمی‌توانم در کنار رییسی (بشار اسد) بنشینم که مشروعیتش را قبول ندارم.»
اردوغان در این گفت‌وگو با آوردن مثال از مشکلات موجود در کشورهایی چون سوریه، عراق، لیبی و فلسطین گفته است: «اگر بخواهیم شرایط را اداره و مدیریت کنیم، باید بر این اختلافات غلبه کنیم. جهان اسلام می‌تواند قوی‌تر از این باشد.»
اردوغان در شرایطی از درخواست بغداد از ترکیه برای مقابله با داعش خبر داده که دولت عراق 11دسامبر شکایت خود از ترکیه را به‌خاطر آنچه حضور «شرم‌آور» شماری از نظامیان این کشور در بخش شمال عراق نامید، به شورای امنیت سازمان ملل متحد برد و خواهان «خروج فوری و بی‌قید و شرط» این نیروها شد. حیدر العبادی، نخست‌وزیر عراق تصریح کرده بود که شمار و اندازه نیروهای ترکیه اهمیت ندارد؛ بلکه چنین حضوری در خاک عراق مردود است. ورود نیروهای نظامی ترکیه به عراق انتقاد ایران و روسیه را نیز به‌دنبال داشت.
ریسک مجدد ترکیه، این بار در عراق
المانتیور در گزارشی با اشاره به سیاست‌های مخاطره‌آمیز ترکیه در منطقه نوشته، ترکیه کمتر از دو هفته پس از شلیک به جنگنده روسیه در مرز خود با سوریه، در حرکت بحث‌برانگیزی دیگر نیروهایش را به منطقه بعشیقه اعزام کرد تا خشم بغداد را متوجه خود کند. موضع محکم و نامعمول ترکیه در قبال فرستادن نیروهای کمکی به عراق، نشانگر عزم این کشور برای ایجاد یک منطقه تحت نظارت آنکارا در عراق است. گرچه احمد داووداوغلو، نخست‌وزیر ترکیه اعزام این نیروها را «امری عادی در جهت تحکیم قوا» خوانده، اما شواهد و گزارش‌های محافل سیاسی آنکارا نشان می‌دهد که این اقدام چیزی بیش از یک حرکت عادی بوده است. بنا بر این گزارش، این نیروهای کمکی شامل ۴۰۰رزمنده از بریگاد سوم کماندویی «سعود» هستند که با ۲۵تانک ام-۶۰ آ۳ پشتیبانی می‌شوند و به‌این‌ترتیب، نیروهای ترکیه را در کمپ بعشیقه به ۶۰۰تن افزایش می‌دهند. البته هیچ‌کس نمی‌تواند مدعی شود این تعداد نیروی رزمنده برای یک حرکت تجاوزگرانه کافی است اما ترکیه با این افزایش نیرو، بعشیقه را از یک کمپ موقت آموزشی به پایگاه نظامی دایمی تبدیل کرده است.
در حال حاضر، ترکیه یک گردان زرهی در باممی در شمال عراق، تعدادی از تانک‌های این گردان را در عامدیه و سوری و یک گردان کماندو در کانی‌ماسی نزدیک مرز ترکیه مستقر کرده تا مانع عبور اعضای حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) شود. ترکیه همچنین حدود ۱۳۰نیروی ویژه در اربیل، زاخو، دهوک، بطوفه، سلیمانیه و عمادیه دارد که به‌صورت یک تیم مرتبط عمل می‌کنند. با اقدام اخیر، تعداد کل نیروهای ترک در عراق به ۳۰۰۰تن رسیده و به‌این‌ترتیب ترکیه در کنار امریکا یکی از نیروی نظامی خارجی در عراق است. گرچه ترکیه اعلام کرده که نیروی بیشتری به عراق اعزام نخواهد کرد اما شایعات رایج در آنکارا حاکی از آن است که ترکیه به اعزام نیرو به عراق، خصوصا شمال موصل ادامه خواهد داد. نخستین گروه از نیروهای کمکی احتمالا ادوات جنگی هویتزر با برد ۲۵مایل، رادارهای نظارت زمینی و نفربرهای زره‌پوش پیشرفته‌تر به همراه دارند.
ترکیه فعلا روند اعزام نیرو را متوقف کرده چراکه به‌نوشته المانیتور، داووداوغلو ظاهرا از واکنش عراقی‌ها حیرت‌زده شده و با ارسال نامه‌یی به دولتمردان عراقی تلاش کرده تا فضا را آرام کند. او با این حال هیچ اشاره‌یی به بیرون‌کشیدن نیروهای فعلی نکرده است. طبق گفته منابع امنیتی ترکیه به المانیتور، آنکارا سه هدف را در این تقویت نیرو دنبال می‌کند:
- ایجاد توازن قوا با ائتلاف شیعیان عراقی و ایران، تحت هدایت روس‌ها. این می‌تواند تلاش‌های ترکیه را برای شکل‌دادن یک اتحاد با حکومت منطقه‌یی کردستان و عرب‌های سنی به رهبری عشیره نجیفی موصل در جهت ایجاد موازنه قدرت با شیعیان در عراق توضیح دهد. آنکارا احساس می‌کند برای جلوگیری از سرنوشتی که در سوریه دچارش شد و از بازی دور ماند، باید در صحنه عراق نیروی نظامی داشته باشد.
- آنکارا بر این باور است داعش که کنترل موصل را در دست دارد، نیروهایش را در داخل شهر کاهش داده و در کنترل مناطق شهری مشکل دارد. نشانه‌هایی از قیام سنی‌ها علیه داعش در شهر موصل، دومین شهر بزرگ عراق، به چشم می‌خورد. این امر، حرکت ترکیه را برای ایجاد یک کمربند امنیتی در شمال و شمال شرقی موصل در جهت حفظ امنیت مناطق کرد و ترکمن‌نشین توجیه می‌کند. بالطبع، اولویت آنکارا این است که در میان بازیگران اصلی تعیین‌کننده سرنوشت و آینده موصل قرار داشته باشد.
- ترکیه به‌ویژه از پیشروی‌های پ‌ک‌ک در عراق و سوریه ناراضی است و می‌خواهد قلمرو نظامی خود را به منطقه شنگال که پلی میان پ‌ک‌ک و حزب اتحاد دموکراتیک در سوریه است، گسترش دهد و این راه ارتباطی را ببندد.
