مترجم: چالاک بایزیدی
پس از سال‌ها حمایت از اتحاد امنیتی امریکای‌لاتین و حوزه کاراییب، برزیل اکنون رویش را به‌سوی شرق برگردانده و در حال گسترش نفوذ خود در آن‌سوی آب‌های اقیانوس اطلس است. برزیل بی‌سروصدا با کمک‌های تکنیکی، علمی و توسعه‌یی کار خود را آغاز کرد.
اما در چند دهه اخیر این کشور در کنار کمک‌های نرم‌افزاری، شروع به بستن قراردادهای چشمگیر نظامی با کشورهای آفریقایی کرده است. برگزاری مانورهای مشترک دریایی، انتقال تسلیحات و نیروهای نظامی، فراهم آوردن آموزش نیروها همچنین احداث پایگاه‌های نظامی در ساحل غربی قاره ازجمله اقدامات برزیل بوده است. اکنون حوزه زیرنظر سازمان دفاع برزیل بسیار گسترده‌تر شده و قدرت نمایی‌اش از آفریقا تا قطب جنوب را در بر گرفته است.
اتحاد فرا اقیانوسی (اقیانوس اطلس) برزیل نقطه اوج یک جاه‌طلبی بلندمدت را نشان می‌دهد. در سال1986 برزیل در کنار آرژانتین، اروگوئه و 21کشور آفریقایی پیشنهاد ایجاد منطقه همکاری و صلح اطلس جنوبی را مطرح کردند. طرحی که به سرانجام نرسید اما آنها قصد داشتند دست نیروهای خارجی به‌ویژه ناتو در منطقه را کوتاه کنند.
تمایل به کوتاه کردن دست دیگران در اطلس جنوبی ریشه در ارزشمندی این حوزه از لحاظ بازرگانی دارد. به‌طور اخص برزیل می‌خواهد از منابع طبیعی خود چه در خشکی و چه در دریا حفاظت کند. این منابع که آمازون آبی خوانده می‌شود شامل منابع عظیم نفت و گاز، حوزه‌های ماهیگیری و معادن بسیار است که در داخل و خارج مرز دریایی برزیل قرار دارد.
از نظر رهبران این کشور حفظ نفوذ روی آمازون آبی، مساله امنیت ملی و حق حاکمیتی برای کشور برزیل است. در همین راستا، برنامه PROMAR که دولت برزیل تدارک دیده در جهت افزایش آگاهی مردم درمورد اطلس جنوبی و نشان دادن اهمیت ویژه اقتصادی، محیط‌زیستی و علمی این حوزه فعالیت می‌کند.
برای حفظ امنیت آمازون آبی، برزیل دادخواستی را به سازمان ملل برده تا مرزهای فلات قاره، از نو تعیین شود تا بتواند منطقه ویژه اقتصادی خود را گسترش دهد که براساس آن، 200مایل دریایی از ساحل به مرزهای برزیل افزوده خواهد شد و به این معنا خواهد بود که کشور مورد بحث محق خواهد بود که در این مناطق به استخراج منابع و کاوش بپردازد.
برزیل برای دفاع از خواسته خود مبنی بر گسترش دادن مرزهای دریایی‌اش، شروع به پیاده کردن سیستم پیچیده نظارت و مانیتور کردن آمازون آبی کرده است. به اصطلاح سیستم مدیریت آمازون آبی درصدد است که با استفاده از انبوهی از کشتی‌های گشت، ماهواره‌ها، زیردریایی‌ها و رادارها، 4600مایل حوزه ساحلی را برای حضور نیروی دریایی همچنین کشتی‌های تجاری به‌صورت مداوم اسکن کند.
در ژانویه این کشور سه کاندیدای نهایی را برای توسعه این طرح 4میلیارد دلاری معرفی کرد که اولی کنسرسیومی به‌وسیله شرکت هوا فضای Embaraer، دومی شرکت ساخت و ساز بین‌المللی Odebrecht و سومی شرکت Orbital Engenharia بود. در کنار آن هم ارتش برزیل در حال ساخت یک سیستم نظارتی مولتی میلیارد دلاری نظارت بر مرزهای این کشور است که درنهایت به‌نظر می‌رسد این دو پروژه به هم پیوند داده خواهند شد.
به‌سوی آفریقا
برزیل در حال گسترش نفوذ خود در 6کشور پرتغالی‌زبان قاره آفریقاست و حجم مبادلات این کشور با آفریقا از 4.3میلیارد دلار در سال2000 به 28.5میلیارد دلار در سال2013 افزایش یافته است. انگیزه بستن قراردادهای اشتراکی برزیل با کشورهای آفریقایی ناشی از تمایل رو به رشد این کشورها به صنایع دفاعی برزیل است و این موضوع بستر گسترش بازار شرکت‌های دفاعی برزیل را مهیا کرده است.
برای مثال در سال1999 برزیل قراردادی دفاعی با نامیبیا امضا کرد و تا امروز هم برزیل بزرگ‌ترین شریک نظامی نامیبیا به‌حساب می‌آید. در سال2001 برزیل، جا پای خود را در آفریقا با بستن قرارداد مشاوره نیروی دریایی نامیبیا در خلیج والویس محکم کرد، خلیجی که بزرگ‌ترین درگاه تجاری نامیبیا در آب‌های عمیق است.
اما تنها نامیبیا نبود. برزیل قراردادی نظامی، در سال1994 با کاپ ورده، در سال2003 با آفریقای‌جنوبی، در سال2006 با گینه بیسائو، سنگال و آنگولا نیز در سال2010 و در سال2013 نیز با گینه استوایی امضا کرد و در کنار آن مانورهای مشترکی با کشورهای بنین، کاپ ورده، نیجریه، سائوتومه و پرینسیپه در سال2012 اجرا کرد.
همزمان برزیل در حال بررسی قراردادی دفاعی با مالی است و وزارت دفاع این کشور هم خبر از بستن سومین قرارداد دفاعی با سائوتومه و پرینسیپه داده است.
برزیل همچنین در حال آموزش نیروهای دریایی، زمینی و هوایی کشورهای آفریقایی است. بین سال‌های2003 تا 2013 مدرسه نیروی دریایی برزیل و مدرسه جنگ دریایی این کشور به تنهایی بیش از 2000کادر نظامی نامیبیا را آموزش داده‌اند. همچنین برزیل کار پشتیبانی و آموزش خلبان‌های آنگولا، گینه‌بیسائو و موزامبیک را نیز انجام می‌دهد. از سال2009 به این طرف آژانس همکاری‌های برزیل در کنار وزارت دفاع این کشور با اختصاص بودجه 3.2میلیارد دلاری به آموزش پرسنل نظامی آفریقا پرداخته‌اند.
توفان قراردادهای همکاری برزیل با کشورهای آفریقا این پیام را به شرکت‌های برزیلی می‌دهد که تجارت خود با آفریقا را گسترش دهند، به‌همین دلیل چه شرکت‌های خصوصی و چه شرکت‌های سهامی برای حضور در بازار قاره سیاه صف کشیده‌اند.
صنایع نظامی برزیل تلاش دارد تا تولید تکنولوژی و تاسیسات نظامی خود را با تقاضای آفریقا هماهنگ کند. برای مثال شرکت Embaraer چندین قرارداد برای فروش جنگنده‌های Super Tucano A-29 در کنار آموزش و پشتیبانی تکنیکی آنها امضا کرده است. این کمپانی قراردادهایی را برای فروش این جنگنده با کشورهای بورکینافاسو، آنگولا و موریتانی به ارزش 180میلیون دلار بسته است.
کشورهای غنا، مالی و سنگال هم به همین شکل قراردادهایی را برای خرید جنگنده شرکت Embaraer به امضا رسانده‌اند یا تمایل خود را برای خرید آن اعلام کرده‌اند. شاید این قراردادها در برابر قراردادهایی که این شرکت با کشورهای امریکا، سوئد و امارات‌متحده‌عربی بسته است کم‌اهمیت جلوه کنند اما در مقیاس خود باز ارزشمند محسوب می‌شوند و مهم‌تر اینکه این قراردادها روابط برزیل با کشورهای آفریقایی را عمیق‌تر می‌کند.
برزیل همچنین در نمایشگاه‌های جهانی سلاح شرکت می‌کند و تعداد قابل‌توجهی از مشتریان عمده‌اش در آفریقا هستند. براساس آمارهای اخیر سازمان ملل، این کشور در فاصله سال‌های2000 تا 2013 به میزان 70میلیون دلار، سلاح‌های سبک و مهمات را به 28کشور آفریقایی صادر کرده است. الجزیره با خرید 23میلیون دلار در صدر لیست وارد‌کننده‌های سلاح سبک و مهمات از برزیل قرار دارد و بعد از آن به‌ترتیب کشورهای بوتسوانا، آفریقای‌جنوبی، کنیا و آنگولا قرار گرفته‌اند.
بازار سلاح فرصتی عمده برای برزیل محسوب می‌شود تا پایه‌های همکاری جنوبی- جنوبی خود را محکم‌تر کند. سال2013 در نمایشگاه هوا فضای امریکا وزیر دفاع برزیل با وزیران دفاع 14کشور آفریقایی و امریکای‌لاتین، تنها در ظرف سه روز دیدار کرد. این نشان می‌دهد که برزیل درصدد است تا قدرت خود را در اطلس جنوبی تحکیم ببخشد. اما درنهایت به‌دنبال آن است تا با استفاده از آفریقا جایگاه خود را به‌عنوان یک بازیگر قدرتمند در صحنه جهان به اثبات برساند.
