جهان زمستان معتدل و سیاست خارجی قوی اتحادیه اروپا «صادرات سیاسی گاز» که حکم لبه تیز شمشیر سیاست خارجی ولادیمیر پوتین را داشت کُند کرد و از کار انداخت. برخلاف برخی انتظارات، گاز روسیه در تمامی طول زمستان از طریق چهار لوله اصلی صادر شد درحالیکه، خط گازی جریان جنوبی، مهمترین پروژه خط لوله گازی روسیه سرنوشت مرموزی پیدا کرده است. حالا با تمرکز بر اتحادیه اروپا و جریان صادرات گاز از روسیه در سالهایی که اقتصاد باید شیوههای مقاومتی پیش بگیرد این سوال پیش میآید که چرا روسیه جایگاه خودش را در صادرات گاز به اروپا و فشار از طریق آن برای اعمال سیاست از دست داده است؟
به گزارش اکونومیست، سیاستمداران اروپایی هنوز شوک گازی روسیه در سالهای2006 و 2009 را بهخاطر دارند. در آن سالها روسیه بهدلیل بدهیهای اروپا شیرهای گاز اوکراین را بست که درنتیجه آن کار کارخانهها در کشورهایی چون اسلواکی و مجارستان تعطیل شد. همچنین باعث شد کشوری همچون آلمان بهدنبال پیداکردن سوخت جایگزین باشد. اروپا یکسوم گاز خودش را از طریق روسیه تامین میکند که بیش از نیمی از این گاز از طریق لولههای گازی اوکراین وارد اروپا میشود. به همین خاطر سیاستمداران اروپا تصمیم گرفتند اختیارات گاز اروپا را از دست روسیه خارج کنند چراکه این انحصار در دست روسیه موجب میشد تا گاز یک اهرم سیاسی برای فشار بر کشورهای اروپایشرقی عمل کند.
از آن زمان اروپا تصمیم گرفت تغییرات اساسی در این زمینه ایجاد کند. این کار از طریق آزادسازی بحثبرانگیز اما موثر بازارهای گازی اروپا از طریق تصویب بسته سوم انرژی صورت گرفت. درنتیجه این سیاست روسیه دیگر نمیتواند بر تمامی لولههای گازی در قلمرو اتحادیه اروپا تسلط داشته باشد. اتحادیه اروپا همچنین با قرار دادن سیستمی میان پرداختکنندگان مالیات گاز و کشور روسیه پیوند محکمی میان این روابط ایجاد کرد. این عامل باعث شد قوانین دریافت گاز در اروپا بازنویسی شود. بهموجب این سیستم کشورهای واردکننده گازی درصورتیکه با قطع گاز از سوی روسیه روبهرو شوند این اجازه را دارند از راههای دیگر نیازهای خود را برطرف کنند. در ماه دسامبر لیتوانی که بهطور 100درصد وابسته به گاز روسیه است گاز طبیعی (LNG) مورد نیاز خود را از نروژ وارد کرد.
اتحادیه اروپا همچنین توانست با یک میانجیگری در بحث قیمت و بدهیها میان روسیه و اوکراین ادامه جریان واردات گاز به اوکراین را تا سهماهه نخست سال2015 تمدید کند. علاوه بر اینها زمستان معتدل برای اروپا نشان از این دارد که مصرف گاز در اروپا در سطح پایینی قرار دارد و اروپا میتواند بخش عمدهیی از این گاز برای زمانهای آینده ذخیره کند تا حدی که حتی اگر روسیه هم بخواهد از این طریق اعمال فشار کند باز هم این فشار تاثیر کمی دربرخواهد داشت.
درواقع روسیه نگرانیهای دیگری را پیش رو دارد. قیمت پایین نفت فشار غیرقابلباوری به کرملین وارد کرده است. در ماه دسامبر ولادیمیر پوتین اعتبار 40میلیارد دلاری پروژه جریان جنوبی را که قرار بود خطوط لوله گاز را در مناطق اروپای مرکزی به دریای سیاه و بالکان وصل کند، لغو کرد. اتحادیه اروپا نیز بهاحتمال زیاد به اعمال فشار بر کرواسی برای ایجاد یک خط لوله انتقال گاز (LNG) در ساحل دریای آدریاتیک ادامه خواهد داد. اتحادیه اروپا همچنین روی ماشه بزرگترین سلاح خود علیه روسیه فشار وارد میکند. این سلاح طرح عظیم شکایت اتحادیه اروپا علیه روسیه بهواسطه قیمتگذاری در بازار گاز و سوءاستفاده روسیه از شرایط برای بالابردن قیمت در سال2004 است.
این شکایت میتواند تغییرات قانونی لازمالاجرا در کسبوکار گازپروم بهعنوان بزرگترین شرکت نفت و گاز روسیه و پرداخت جریمهیی هنگفت منجر شود. بررسی این شکایت به کمیسیونی به مدیریت «خواکین آلمونیا» سپرده شد اما سال گذشته به دلایل سیاسی پیگیری این موضوع بهتعویق افتاد. در میانه جنگ اوکراین اتحادیه اروپا میترسید روابطش با روسیه بهواسطه این موضوع بدتر از قبل شود. درحالحاضر سرنوشت این پرونده در دست «مارگارت وستاگر» جانشین آلمونیا قرار دارد. باید دید که شرایط به کدام سمت پیش میرود تا عاقبت مبهم روسیه در این بازی روشنتر شود.