تحولات کم‌سابقه نفتی که از نیمه دوم سال 2014 آغاز شده همه‌چیز را از اقتصاد و سیاست در کوبا و اتحادیه اروپا تا چین و ژاپن در آسیا و کشورهای خاورمیانه و آفریقا را در برگرفته است. به گزارش بلومبرگ، رستوران کوروموتو در شهر مریدای ونزوئلا که به عرضه غذاهای خوش‌طعم معروف بود به رسیدن نرخ تورم به ۶۴ درصد (بالا‌ترین رقم در جهان) در ماه نوامبر کار خود را تعطیل کرد. این وضع اسفناک یک کشور نفتی است. همزمان سود کشورهایی چون امریکا که مصرف‌کننده نفت هستند درحال افزایش است. براساس آمارهای شرکت خودروسازی وارد (Ward)، کامیون‌ها و تریلی‌ها که اغلب سوختشان گازوییل است در ماه دسامبر بیشترین فروش را از سال ۲۰۰۵ تاکنون داشته‌اند. بزرگ‌ترین کاهش قیمت نفت از زمان بحران مالی سال ۲۰۰۸ تاکنون درحال سرازیر کردن ثروت و قدرت از کشورهای تولیدکننده نفت به کشورهای صنعتی مصرف‌کننده است. افزایش عرضه نفت شیل امریکا، تضعیف تقاضا برای نفت در آسیا و اروپا و تقویت ارزش دلار همه عواملی هستند که قیمت نفت را به‌شدت کاهش داده‌اند. کنت راگوف، استاد اقتصاد دانشگاه هاروارد در این باره می‌گوید: «قیمت نفت، داستان بزرگ سال ۲۰۱۵ است. این شوک در هر نسل
یک‌بار اتفاق می‌افتد و تبعات عظیمی به‌دنبال دارد.»
تضعیف قیمت
نفت خام برنت در بازارهای جهانی روز چهارشنبه به کمتر از 49.66 در هر بشکه رسید که در واقع نخستین کاهش قیمت زیر 50 دلار از سال 2009 تاکنون بوده است. قیمت نفت در سال 2014 پس از سه سال افزایش تاریخی، کاهشی 48درصدی را تجربه کرد. به‌طوری که نفت تگزاس، شاخص امریکا، چهارشنبه به کمتر از 46.83دلار رسید که حدود 56 درصد از ماه ژوئن کاهش داشته است.
لویس دیویس، تحلیلگر بانک بی‌ان‌پی پاریباس می‌گوید: «شاهد ضعیف ماندن قیمت‌ها در مجموع نیمه نخست سال جاری خواهیم بود.» والتر زیمرمن، استراتژیست فنی موسسه یونایتد آیکاپ در نیوجرسی امریکا نیز که پیش‌تر کاهش قیمت‌ها در سال 2014 را پیش‌بینی کرده بود، می‌گوید: «اگر قیمت نفت از مرز 39دلار عبور کند، ممکن است شاهد قیمت 30دلار ی نیز باشیم.» وی می‌افزاید: «اینکه کف قیمت نفت چه رقمی خواهد بود یک تصمیم احساسی است. این تصمیم براساس عوامل پایه‌یی عرضه و تقاضا اتخاذ نخواهد شد.»
براساس نتایج تحقیق موسسه آکسفورد اکونومیکس، بزرگ‌ترین برنده این ماجرا فیلیپین خواهد بود که اگر قیمت نفت به 40دلار در هر بشکه برسد، رشد اقتصادی‌اش در دو سال آینده به‌طور متوسط به 7.6درصد خواهد رسید. این درحالی است که اقتصاد روسیه رشد منفی 2.5درصدی را در همان بازه زمانی تجربه خواهد کرد.
چشم‌انداز تورم
براساس تحقیق آکسفورد اکونومیکس در بین اقتصادهای توسعه‌یافته، هنگ‌کنگ بزرگ‌ترین برنده است درحالی که عربستان، روسیه و امارات بد‌ترین آسیب را متحمل شده‌اند. یکی از نگرانی‌های بانک‌های مرکزی جهان تاثیرگذاری کاهش قیمت نفت بر نرخ تورم است. براساس گزارش اقتصاددانان موسسه جی پی مورگان، اگر قیمت نفت در سه ماهه نخست امسال زیر ۶۰ دلار باقی بماند، نرخ تورم جهانی به سطحی خواهد رسید که از زمان پایان بحران مالی در سال ۲۰۰۹ تاکنون مشاهده نشده است. در این گزارش پیش‌بینی شده که نرخ تورم جهانی در نیمه نخست سال ۲۰۱۵ به 1.5درصد خواهد رسید درحالی که تداوم تضعیف قیمت نفت می‌تواند نرخ تورم را به یک درصد کاهش دهد.
خطر روسیه
بانک مرکزی روسیه در ماه دسامبر اعلام کرده، اگر قیمت متوسط نفت به ۶۰ دلار برسد، اقتصاد این کشور ممکن است امسال 4/7درصد کوچک شود. افت قیمت نفت موجب کاهش ۴۶درصدی ارزش روبل در مقابل دلار شد که بد‌ترین عملکرد روبل از ۱۹۹۸ تاکنون بود. هولگر شمیدینگ، اقتصاد‌دان ارشد بانک برنبرگ لندن در این باره می‌گوید: «خطر اینجاست که روسیه ممکن است در نتیجه آسیب وارده به اقتصادش، تهاجمی‌تر شود و صلح جهانی و چشم‌انداز اقتصادی اروپا را تهدید کند.» با این حال «ضربه اساسی به توانمندی‌های اقتصادی روسیه در طول زمان، احتمال شروع یک جنگ جدید از سوی روسیه را کاهش خواهد داد.»
تولید نفت روسیه در ماه گذشته به بالا‌ترین رقم بعد از فروپاشی شوروی رسید و نشان داد که چگونه تولید بزرگ‌ترین منبع درآمد این کشور (یعنی نفت) تاکنون هیچ تاثیری از تحریم‌های امریکا و اروپا و کاهش قیمت‌ها نپذیرفته است. براساس آمارهای اولیه منتشر شده در روز دوم ژانویه روسیه تولید نفت خود را به 667/10 میلیون بشکه در روز رسانده است. این درحالی است که براساس برآوردهای آژانس بین‌المللی انرژی برای سال ۲۰۱۵ ما‌زاد مصرف جهانی 3.93میلیون بشکه در روز خواهد بود.
آشفتگی سرمایه‌گذاران
براساس گزارش موسسه آکسفورد اکونومیکس، امریکا که همچنان در مجموع یک وارد‌کننده نفت محسوب می‌شود با قیمت متوسط ۴۰دلار برای هر بشکه نفت رشد اقتصادی خود را در دو سال آینده به 3.8درصد خواهد رساند. درحالی که اگر قیمت نفت به ۸۴ دلار برسد، رشد اقتصادی این کشور به سه درصد خواهد رسید. به گفته کیت مور از تحلیلگران بانک جی پی مورگان، افزایش میزان مصرف می‌تواند با کاهش میزان سرمایه‌گذاری شرکت‌های نفتی خنثی شود. به گفته فادل گیت، تحلیلگر موسسه اوپنهایمر‌اند کو، تولیدکنندگان نفت درحال کاهش ۲۰تا ۴۰درصدی هزینه‌های خود هستند. هرچند کاهش قیمت نفت به سود مصرف‌کنندگان است اما هزینه‌های تجاری تاثیر بیشتری بر شاخص‌های سهام دارد و پیش‌بینی می‌شود که شرکت‌های نفتی میزان سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهند. به گفته دو نفر از استراتژیست‌های بانک امریکا قیمت ۵۰ دلار برای هر بشکه نفت امسال می‌تواند 6 دلار از میزان سود دهی هر سهم از شاخص اس‌اند‌پی ۵۰۰ بکاهد.
رشد اقتصادی شرق آسیا
اما تنها امریکا برنده این میدان نیست. تحلیلگران اقتصادی معتقدند که کاهش شدید بهای نفت موجب فراهم شدن فرصت حذف یارانه‌های سوخت برای کشورهای شرق آسیا شده و همزمان فرصتی طلایی برای اجرای اصلاحات ساختاری مهم ازجمله کاهش یارانه‌های سوخت ایجاد شده است.
به گزارش خبرگزاری فرانسه، رکود در بازارهای مهم صادراتی اروپا، چین و ژاپن و پایان اجرای بسته‌های حمایتی امریکا و نیز افزایش نرخ بهره در امریکا می‌تواند منجر به پرواز سرمایه‌گذاری‌های خارجی از این کشور‌ها شود. به اعتقاد کار‌شناسان، کاهش بهای نفت می‌تواند منجر به کاهش فشار تورم در شرق آسیا شود و می‌تواند این امکان را برای بسیاری از بانک‌های مرکزی منطقه فراهم کند تا یا سیاست‌های پولی کنونی خود را متوقف کنند یا نرخ بهره را کاهش دهند. با این حال برای تحقق این مساله به اصلاحات زیادی نیاز است که ازجمله مهم‌ترین آن، حذف یارانه‌های سوخت است. تحلیلگران می‌گویند کشورهای شرق آسیا باید از فرصت ایجاد شده استفاده کنند و یارانه‌های سوخت را کاهش دهند. یارانه‌هایی که اگرچه محبوبیت دولت‌ها را به‌دنبال داشته اما پیامدهای فاجعه‌باری برای اقتصاد دارد.
