گروه تعاون پریسا هاشمی
استفاده از سموم و کودهای شیمیایی یکی از معضلاتی است که این روزها محصولات کشاورزی ایران با آن دست و پنجه نرم میکند. این محصولات به دلیل کودهای شیمیایی از ارگانیک بودن در آمده و به سوی ناسالم بودن پیش میروند.
در دولت نهم و دهم، ورود کودهای شیمیایی غیراستاندارد از کشور چین مشکلاتی را در کشاورزی ایران به وجود آورد. این مشکلات به حدی بود که محمد مهدیپور، دبیر انجمن ارگانیک ایران سال گذشته اعلام کرد: «متاسفانه اغلب محصولاتی که در کشور تولید میشود با سموم شیمیایی چینی پرورش یافتهاند که ارتباط مستقیمی با رواج بیماری سرطان دارد. محصولی ارگانیک است که در خاک، آب و هوای سالم پرورش یافته باشد و بتواند محصول سالم به جامعه عرضه کند تا به سلامت جامعه بینجامد.
مهدیپور سمهای وارداتی از چین را هم از قلم نمیاندازد و در این مورد هم میگوید: «اغلب سمهای شیمیایی که امروزه در کشور استفاده میشود شیمیایی بوده و به همین علت اثرگذاری درستی ندارد چرا که به علت وجود تحریمها نمیتوان سم مناسب از شرکتهای معتبر خریداری کرد و مجبور به خرید سمهای چینی هستیم که باید 3 تا 4 بار و در برخی مواقع تا 8 بار آن را به خورد گیاه بدهند تا اثر داشته باشد و آن را از آفت حفظ کند.»
معایب و مزایای کودهای شیمیایی
مصرف بیرویه کودهای شیمیایی منجر به تخریب ساختمان خاک و باعث از بین رفتن تعادل متوازن عناصر ضروری خاک و اختلال در حلالیت و جذب عناصر غذایی میشود. علاوهبر این کاهش نفوذپذیری خاک و کاهش ظرفیت نگهداری آب و عناصر غذایی در خاک، از جمله معایب کودهای شیمیایی است. استفاده مداوم از کودهای مصنوعی سبب کاهش عناصر کمیاب مانند روی، آهن، مس و منگنز خواهد شد که روی سلامت گیاهان، جانوران و انسان تاثیر منفی خواهند گذاشت.
اما کاربرد سهل و آسان، درآمد کاذب کوتاهمدت (بدون توجه به استهلاک سرمایه اصلی یعنی خاک و مواد آلی آن) است، برای افزایش یک کیلوگرم در هکتار پتاسیم (K) خاک، 2 تا 6کیلوگرم در هکتار پتاسیم مورد نیاز است، مصرف پتاسیم در پاییز در خاکهای رسی برای آنکه ظرفیت تثبیت چنین خاکهایی را پر کند، توصیه میشود که جزو محاسن استفاده از کودهای شیمیایی است.
نظارت عالیه وجود ندارد
رضا ذوالفقاری، مدیرعامل و عضو هیاتمدیره اتحادیه سراسری گل و گیاه، محصولات گلخانهیی، صنایع و خدمات وابسته کشور نیز در گفتوگویی با «تعادل» میگوید: «متاسفانه کودها و سمومی با اسم برندهای مطرح در داخل کشور درحال عرضه بوده که هنوز نظارت عالیه برای عرضه آنها به جد دنبال نشده است. بسیاری از کودهای ناخالص به این طریق وارد کشور شده و با عرضه و مصرف آن ضربه سنگینی از لحاظ مالی به تولیدکننده وارد شد و نهتنها بهرهوری کشاورزی را بهشدت کاهش داد بلکه امنیت غذایی را به خطر انداخته است. کودهای ناخالص هنوز هم در بازار وجود دارد و به دلیل عدم آگاهی بعضی از کشاورزان استفاده هم میشود. امیدواریم با نگرش و سیاستهای جدید وزارت جهاد کشاورزی، مروجین و کمک تشکلهای تخصصی مربوطه نظارت مناسبی بر مصرف انواع کودها و سموم داشته باشیم. کشاورزها اثر سم را در میوه حس میکنند چون سموم را میشناسند. اما مصرفکننده آن را نمیشناسد. امروزه تولیدکننده برای آنکه سریعتر محصول خود را به بازار برساند با ضرب و زور کود و سموم اقدام میکند و سریع بار را برداشت میکند. البته گیاهان دارویی در زمینهای بکرتری کشت میشود که از این خطر در امانتر هستند و درصد خلوص آن نسبت به تولید کشورهای دیگر هم کمتر است.»
او ادامه میدهد: «حوزههای مختلفی در دستگاههای اجرایی هستند که کمک کنند و بخشی از بودجههای سالانه خود را به این بخش اختصاص دهند تا سلامتی و امنیت غذایی جامعه را تامین کنند. مردم هم بدون ترس از موادغذایی مصرفی استفاده کنند.
این دستگاهها بخشی از بودجه خود را اختصاص دادهاند ولی کافی نیست و در این خصوص نه تنها وزارت کشاورزی بلکه دستگاههای دیگر هم مسوول هستند.»
کشاورزی حلالترین شغل
صدرالدین نیاورانی، نایبرییس اتحادیه صادرکنندگان و واردکنندگان میوه با اشاره به لطمهیی که کود و سموم شیمیایی غیراستاندارد و نامرغوب به صادرات محصولات کشاورزی زده به «تعادل» میگوید: «در حال حاضر بعضی از کشورهای عربی با آزمایش باقیمانده روی محصولات کشاورزی آن را خریداری میکنند. این آسیبی است که به صادرات کشور وارد میشود. این لطمهها ابتدا ابعاد کوچکی را از خود نشان میدهند اما در دراز مدت نشان ابعاد بزرگتری به خود میگیرد.»
عضو انجمن ارگانیک ایران میافزاید: «متاسفانه 100درصد مسبب ایجاد بیماریهایی همچون سرطان میشود. این بیماریها در اثر وجود سموم شیمیایی در محصولات به وجود میآید.» وی در پاسخ به این سوال که چرا کشاورزان برای دفع سموم و کود شیمیایی از محصولات کارنس لازم را رعایت نمیکنند؟ میگوید: «این آگاهی را باید وزارت جهاد کشاورزی به آنها بدهد. مطمئن باشید اگر کشاورزی بداند که این کارش به مردم آسیب میزند هیچگاه این کار را نمیکند. یکی از حلالترین شغلهای کشور ما کشاورزی است.»
صدرالدین نیاورانی در مورد ارگانیک شدن محصولات کشاورزی نیز تاکید میکند: «اگر از کود و سموم شیمیایی در محصولات کشاورزی استفاده نشود محصول باکیفیت خوبی عرضه میشود. ولی اگر قرار است که از سموم شیمیایی استفاده شود، باید از سموم و کود نوع خوب و برندهای خاص استفاده کنیم تا وجود آن برای مصرفکننده مشکلی را ایجاد نکند.»
نایبرییس اتحادیه صادرکنندگان و واردکنندگان میوه با اشاره به تقلبی بودن برخی سموم و کودها با برندهای خاص و خوب نیز میگوید: «وزارت جهاد کشاورزی باید برای ساماندهی این بازار اقدام کند.»
بهدنبال پیشگیری باشیم
دکتر ابوالقاسم عربیون در گفتوگو با «تعادل» استفاده سموم و کودهای شیمیایی وارداتی را زیر سوال میبرد و میگوید: «باید هرگونه وارداتی در بخش کشاورزی لغو شود. اما مشکل اینجاست که استفاده کودهای نیتراته و فسفاته به کشاورزی و زمینهای این بخش آسیبهای بسیاری میزند. استفاده از کود و سموم شیمیایی از رژیم گذشته در ایران رواج پیدا کرد و بعد از انقلاب استفاده آن بیشتر شد. این استفاده بیرویه به دلیل سود بیشتر افراد در این بخش بود. غافل از اینکه استفاده از کودها به بستر کشاورزی لطمه میزند و تولیدات غیرارگانیک را به دنبال خواهد داشت. برخی کشاورزان که دوره کارنس را رعایت نمیکنند، باعث میشوند که حتی طعم محصول را هم تغییر دهند.»
این دانشیار دانشگاه تهران در ادامه میافزاید: «در بخش کشاورزی علمی کار نمیکنیم در نتیجه باعث واردات کود و سموم شیمیایی میشود. باید بخش کشاورزی تقویت شود. مسوولان دنبال علاج بیماری هستند، در صورتی که باید علم پیشگیری را در بخش کشاورزی آموزش داده و پیش بگیریم.»