ایده محوری سرمایه اجتماعی در روابط اعضای جامعه خلاصه شده است که در درون شبکه‌های اجتماعی با یکدیگر متصل می‌شوند. شبکه‌های اجتماعی ظرفیت‌هایی ایجاد می‌کنند که افراد از طریق آنها با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و انواع مبادلات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را تسهیل کند.
این شبکه‌هایی که براساس ارزش‌ها و هنجار‌های مشترک شکل می‌گیرند منبع تولید و بسط اعتماد اجتماعی هستند و نوعی دارایی را تشکیل می‌دهند که اعضای آنها به عنوان سرمایه از آن استفاده می‌کنند. به بیان ساده‌تر سرمایه اجتماعی را ویژگی‌های سازمان اجتماعی از قبیل شبکه‌ها، هنجار‌ها و اعتماد اجتماعی می‌داند که همکاری برای کسب سود را تسهیل می‌کند.
تعاونی‌ها به عنوان سازمان‌های داوطلبانه که بر محور اهداف و نیاز مشترک و مطابق اصول و ارزش‌های اخلاقی تاسیس می‌شوند، شبکه‌هایی هستند که تشکیل سرمایه اجتماعی را تسهیل می‌کنند زیرا مشارکت در شبکه‌ها از عناصر اساسی سرمایه اجتماعی محسوب می‌شوند و انجمن‌هایی که با عضویت داوطلبانه افراد و اهداف انعطاف‌پذیر تشکیل می‌شوند، امکان ارتباط افراد با شبکه‌های اجتماعی را فراهم می‌کنند.
شبکه تعاونی‌های زنان
جایگاه تعاون و ارزش‌های جمع‌گرایانه موضوعی است که دغدغه بسیاری از اندیشمندان اجتماعی است. آنها تحقق تعاون و کار گروهی را حاوی دستاوردهایی می‌دانند که برای بقای جامعه ضروری هستند. اقتدار اخلاقی بر زندگی افراد، تقویت احساس تعهد و مسوولیت‌شناسی، نوع دوستی و همبستگی اجتماعی ازجمله این دستاورد‌هاست. نهضت تعاون ایران با تاریخ 77ساله شامل بیش از 100هزار شرکت و اتحادیه تعاونی فعال در گرایش‌های مختلف اقتصادی است که بیش از 10میلیون عضو را در قالب این موسسات سازماندهی کرده است که حدود 13درصد آنها را تعاونی‌های زنان تشکیل می‌دهند.
تعداد تعاونی‌های فعال زنان 10919شرکت تعاونی با عضویت 131125نفر، اشتغال 118717نفر و با سرمایه ثبتی 1033میلیارد ریال است. بیشترین فعالیت شرکت‌های تعاونی فعال زنان به ترتیب در حوزه‌های خدمات، صنعتی، کشاورزی و فرش دستباف قرار می‌گیرد. از نظر نوع تعاونی؛ تعداد 6002 شرکت تعاونی (55 درصد) تولیدی؛ تعداد 3898 تعاونی (35.7درصد) خدماتی و مابقی (9.3درصد) توزیعی هستند. شایان ذکر است با بررسی داده‌های خام ملاحظه شد؛ بسیاری از واحدهای تولیدی از قبیل پوشاک و فرش دستباف در رشته فعالیت خدماتی کد‌گذاری شده‌اند و آمار واقعی تعاونی‌های تولیدی زنان بیش از این مقدار است.
همان‌گونه که ملاحظه می‌شود بیشترین فعالیت شرکت‌های تعاونی زنان بر حسب رشته به ترتیب در بخش خدمات، صنعتی، کشاورزی، فرش دستباف، چند منظوره، تامین نیاز تولیدکنندگان، مسکن، حمل و نقل، عمرانی؛ تامین نیاز مصرف‌کنندگان؛ معدنی؛ اعتبار؛ تعاونی‌های نوع جدید و اتحادیه‌هاست.
بررسی وضعیت شرکت‌های تعاونی فعال زنان بر حسب گرایش فعالیت
تعاونی‌های زنان در بیش از 90 رشته شغلی فعالیت دارند که اطلاعات آنها در جدول زیر نشان داده شده است:
برحسب داده‌های تجمیع شده بیشترین گرایش جهت انجام فعالیت اقتصادی زنان به ترتیب نساجی، چرم و پوشاک؛ سایر (همان‌گونه که قبلا ذکر شد کد‌گذاری این گرایش به خوبی انجام نپذیرفته و بسیاری از فعالیت‌‌های تولیدی و خدماتی را شامل می‌شود که تفکیک نشده است)؛ زراعت؛ تولیدی (براساس تعریف کلیه شرکت‌های تعاونی صنعتی؛ معدنی؛ کشاورزی؛ تامین نیاز تولیدکنندگان؛ عمرانی و فرش دستباف تولیدی هستند لذا تفکیک بخشی از گرایش‌ها تحت عنوان تولیدی صحیح نیست)؛ صنایع‌دستی؛ خدمات آموزشی؛ غذایی، دارویی و بهداشتی؛ خدمات رایانه‌یی و دامپروری بیشترین گرایش تعاونی‌های فعال زنان را تشکیل می‌دهند. کمترین فعالیت‌‌ها مربوط به تعاونی سهام عدالت؛ تامین نیاز مشاغل؛ مینی‌بوس‌داران، مصرف فرهنگیان، مرزنشینان، تعاونی دهیاری‌ها، اتوبوس‌داران، مصرف کارمندی و خدمات جمع‌آوری شیر و فرآورده‌های لبنی است.
در مجموع شرکت‌های تعاونی فعال زنان در 96گرایش از رشته فعالیت‌‌های تولیدی، خدماتی و توزیعی اشتغال دارند. میانگین اشتغالزایی برای هر تعاونی زنان حدود 11نفر و میانگین اعضا حدود 12نفر است. میانگین سرمایه ثبتی در هر تعاونی حدود 94.7میلیون ریال است.
با توجه به داده‌های ماخوذه، بیشترین شاغلین تعاونی فعال زنان بر حسب گرایش مربوط به تعاونی‌های تامین نیاز تولیدکنندگان (این آمار دارای ابهام است؛ با توجه به ظرفیت اشتغالزایی این نوع از فعالیت‌‌ها فرصت‌های شغلی آن دچار تردید است)؛ شرکت‌های تعاونی نساجی، چرم و پوشاک (با تمرکز بر تعاونی‌های پوشاک)،؛ تعاونی‌های تولیدی (این عنوان به دلیل اینکه بخش زیادی از فعالیت‌‌ها را در برمی‌گیرد از نظر تقسیم‌بندی دچار مشکل است)؛ زراعت؛ خدمات آموزشی؛ غذایی، دارویی و بهداشتی (با تمرکز بر تعاونی‌های صنایع غذایی)؛ تعاونی‌های چندمنظوره (تولیدی- توزیعی)؛ دامپروری؛ خدمات بهداشتی و درمانی؛ خدمات رایانه‌یی؛ مصرف کارمندی؛ مسکن مهر؛ کانی غیرفلزی؛ خدمات فنی و مهندسی و مشاوره؛ خدمات اداری، مالی و پشتیبانی؛ شیمیایی و سلولزی؛ مرغ گوشتی؛ پرورش گل و گیاه؛ بسته‌بندی و سورتینگ؛ دامداری؛ باغداری؛ صنایع فلزی؛ مدارس غیرانتفاعی؛ هنری، فرهنگی و آموزشی ازجمله 25گرایش تعاونی‌های اشتغالزا هستند.
