تعاونی‌های مصرف درصدر رتبه‌بندی شاخص‌های بهره‌وری

گروه تعاون احمد بیگدلی شاملو

طرح جامع آمارگیری تخصصی سنجش بهره‏وری واحدهای صنفی و بازرگانی کشور در سال1389 توسط وزارت صنعت، معدن و بازرگانی انجام شد. در این طرح به‌صورت نمونه‏ای 1189538واحد صنفی و بازرگانی و 5690تعاونی مصرف موردبررسی قرار گرفت، بررسی نتایج و یافته‌های آماری مزبور نکات قابل‌توجهی را در زمینه عملکرد تعاونی‏های مصرف نشان می‌دهد. در ادامه خلاصه‌یی از یافته‌ها و شاخص‏های آماری مزبور ارایه می‌‌شود.

تعداد کارگاه‌های بازرگانی و تعاونی موردبررسی

تعداد کل کارگاه‌های بازرگانی موردبررسی برابر 1189538کارگاه بوده که 27331مورد آنها (3/2درصد) دارای کارت بازرگانی بوده است. همچنین تعداد شرکت‌های تعاونی مصرف موردبررسی در کل کشور برابر 5690شرکت است که 624شرکت (11درصد) دارای کارت بازرگانی بوده است.

مجموع تعداد کارکنان شاغل کارگاه‌های بازرگانی و صنفی برابر 2318409نفر و مجموع کارکنان شاغل شرکت‌های تعاونی مصرف برابر 30630نفر بوده است. اطلاعات مزبور نشان می‌دهد که در یک کارگاه بازرگانی و صنفی به‌طور متوسط 95/1نفر فرد شاغل و در یک شرکت تعاونی مصرف به‌طور متوسط 38/5نفر فرد شاغل اشتغال داشته‌اند.

توسعه منابع انسانی

بررسی وضع سواد و تحصیلات کارکنان شاغل در کارگاه‌های بازرگانی و صنفی غیرتعاونی نشان می‌دهد که 5/5درصد کارکنان شاغل محروم از نعمت باسوادی (بیسواد)، 5/45درصد دارای مدرک تحصیلی کمتر از دیپلم، 8/36درصد دارای دیپلم متوسطه، 9/5درصد دارای مدرک فوق‌دیپلم، 8/5درصد دارای مدرک کارشناسی و 5/0درصد دارای مدارک تحصیلی فوق‌لیسانس و دکترا بوده‌اند. ترکیب تحصیلی فوق‌الذکر برای کارکنان شرکت‌های تعاونی مصرف متفاوت است، به‌طوری که فقط 7/0درصد کارکنان بی‌سواد بوده، 1/28درصد کمتر از دیپلم، 7/44درصد دیپلم، 7/11درصد فوق‌دیپلم، 14درصد لیسانس و بالاخره 8/0درصد فوق‌لیسانس و بالاتر بوده است. در یک طبقه‌بندی کلی ملاحظه می‌شود که میزان دانش‌مداری کارکنان شرکت‌های تعاونی مصرف بیشتر و بهتر از سطح دانش‌مداری کارکنان شاغل در کارگاه‌های بازرگانی و صنفی است به‌طوری که در شرکت‌های تعاونی مصرف 5/26درصد کارکنان دارای مدارک تحصیلی فوق‌دیپلم و بیشتر هستند درحالی که در بخش کارگاه‌های بازرگانی این شاخص برابر 2/12در صد یا کمتر از نصف وضعیت تعاونی مصرف هستند.

همچنین درحالی که متوسط ساعت آموزش یک فرد شاغل در کارگاه‌های بازرگانی و صنفی در سال1388 برابر 83/1ساعت بوده، این شاخص مهم برای شرکت‌های تعاونی مصرف برای هر فرد شاغل برابر 34/39نفر ساعت بوده که اهمیت و نقش بهتر آموزش را در تعاونی‌های مصرف نشان می‌دهد.

حضور و نفوذ فناوری اطلاعات

نتایج حاصل از بررسی نشان می‌دهد که فقط 9/15درصد کارگاه‌های بازرگانی دارای حداقل یک دستگاه رایانه بوده و از خدمات کامپیوتری در فعالیت خود استفاده می‌کنند و 1/84درصد کارگاه‌های بازرگانی، باوجود توسعه و گسترش خدمات کامپیوتری و مکانیزه، هنوز از کامپیوتر و خدمات فناوری اطلاعات استفاده نمی‌کنند. درمورد شرکت‌های تعاونی مصرف 3/63درصد شرکت‌ها از کامپیوتر و خدمات کامپیوتری استفاده می‌کنند که نشانگر حضور و نفوذ بیشتر و بهتر فناوری اطلاعات در شرکت‌های تعاونی مصرف است.

از طرف دیگر درحالی که فقط 1/7درصد کارگاه‌های بازرگانی از ابزار بسیار مهم اینترنت در فعالیت‌های کسب‌وکار خود استفاده می‌کنند این شاخص نزد شرکت‌های تعاونی مصرف برابر 0/17درصد است که حضور و نفوذ خدمات اینترنتی را در تعاونی‌های مصرف از منظر دیگری گویاست.

ارزش کل خدمات کارگاه‌های بازرگانی و صنفی کشور در سال1388 برابر 688001میلیارد ریال بوده که ارزش ستانده سرانه برای هر کارگاه را به‌طور متوسط به میزان 8/578میلیون ریال است. به‌عبارت دیگر در سال موردبررسی هر کارگاه بازرگانی به‌طور متوسط ماهانه 4/53میلیون ریال تولید یا ستانده داشته‌اند. در نقطه مقابل، کارگاه‌های بازرگانی و صنفی برای انجام تولیدات خود، در مجموع 323171میلیارد ریال مصارف واسطه داشته‌اند و منظور از مصارف واسطه ارزش کالاها و خدماتی است که در جریان تولید کارگاه‌های بازرگانی به مصرف رسیده است. از حاصل تفاوت ارزش ستانده از ارزش مصارف واسطه، ارزش افزوده حاصل می‌شود که رقم کلی آن برای مجموع کارگاه‌های بازرگانی و صنفی برابر 364826میلیارد ریال محاسبه شده است. به‌عبارت دیگر در سال1388 ارزش افزوده سرانه هر کارگاه بازرگانی به میزان 7/306میلیون ریال محاسبه شده است.

در ارتباط با شرکت‌های تعاونی مصرف شاخص‌های اقتصادی فوق‌الذکر نشان‌دهنده عملکرد بهتری هستند چراکه متوسط ارزش ستانده ایجاد شده توسط یک شرکت تعاونی مصرف برابر 1400میلیون ریال و متوسط ارزش افزوده ایجاد شده توسط یک شرکت تعاونی برابر 940میلیون ریال هستند که 2/3برابر شاخص‌های متناظر خود در بخش کارگاه‌های بازرگانی و صنفی بزرگ‌تر هستند.

لازم به توضیح است که مجموع ارزش سرمایه‌گذاری کارگاه‌های بازرگانی و صنفی برابر 14391میلیارد ریال و شرکت‌های تعاونی مصرف برابر 184میلیارد ریال در سال 1388 گزارش شده است.

جبران خدمات کارکنان

بخش قابل‌توجهی از ارزش افزوده ایجاد شده توسط کارگاه‌های بازرگانی و شرکت‌های تعاونی مصرف برای جبران خدمات کارکنان و مدیران واحدهای مزبور اختصاص می‌یابد. در این ارتباط محاسبات انجام شده نشان می‌دهد که 29016میلیارد ریال از مجموع ارزش افزوده کارگاه‌های بازرگانی (9/7درصد) و 1168میلیارد ریال از مجموع ارزش افزوده شرکت‌های تعاونی مصرف (8/21درصد) به‌عنوان مزد و حقوق و مزایا به مدیران و کارکنان واحدهای مزبور پرداخت شده است.

جمع‌بندی نهایی

نتایج طرح آماری انجام شده در سال1389 در مجموع نشان می‌دهد که شرکت‌های تعاونی مصرف در مقایسه با واحدهای بازرگانی و صنفی، در زمینه دانش‌مداری کارکنان، آموزش سالانه سرانه، آموزش تولید و ستانده، حضور و نفوذ فناوری اطلاعات و اینترنت، سوابق تجربی مدیران، میزان مصارف انرژی و شاخص‌های بهره‏وری به‌طور نسبی از عملکرد بهتری برخوردار بوده‌اند.

مشاهده صفحات روزنامه