گروه گوناگون جهان در حال پیر شدن است. افزایش شاخص امید به زندگی، جمعیت سالمندان را در بسیاری از کشورها افزایش داده است. بالارفتن میانگین سنی جمعیت هر کشوری، فاکتوری مهم در نظام اجتماعی و اقتصادی کشورهاست. پیشبینیهای به دست آمده حکایت از انفجار جمعیت سالمند تا سال 2050 دارند. از آنجا که افراد سالمند در برابر بیماریها و مشکلات روحی-روانی مقاومت کمتری دارند، هزینههای بهداشتی، درمانی و نگهداری از آنها برای کشورها بسیار بالاست. همچنین بیماریهای مزمن دوره سالمندی باعث درد و ناتوانی و کاهش کیفیت زندگی این گروه از جمعیت میشود. در این میان، در کشورهای توسعهیافته برای مواجهه بهتر با افزایش جمعیت سالخورده، بهترین شیوههای مدیریتی اتخاذ میشود چرا که نگاه این کشورها به سالمند، فرصتی برای استفاده از تجارب و توان سالمندان است.
در آخرین گزارشهای به دست آمده از سازمان بهداشت جهانی کشورهایی که بیشترین جمعیت بالای 65سال را دارند معرفی شدهاند. در این کشورها، افزایش جمعیت سالخورده، منجر به افزایش هزینههای درمانی، هزینههای بازنشستگی و کاهش نیروهای فعال کار میشود.
طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، ژاپن و ایتالیا، بیشترین آمار جمعیت سالمند را دارند. در ژاپن 26.3درصد از جمعیت را افراد بالای 65سال تشکیل میدهند. ژاپن در بین سالهای 2000 تا 2010 کاهش زیادی در جمعیت جوان خود تجربه کرد. به نظر میرسد این کاهش، یکی از دلایل پیر شدن بیش از حد جمعیت این کشور باشد. همینطور پایین بودن نرخ زاد و ولد و افزایش سن امید به زندگی تاثیر چشمگیری در افزایش جمعیت سالمندان ژاپن دارد. طبق گزارشهای به دست آمده مردم ژاپن، به دلیل مشغله زیاد و مشکلات زندگی مدرن، تمایلی به بچهدار شدن ندارند و این آمار در شهرهای بزرگ ژاپن نگرانکنندهتر است.
همانطور که گفته شد، ژاپن و ایتالیا در افزایش جمیعت سالمند پیشرو هستند. طبق آخرین گزارشها در بین سالهای 2005 تا 2010، افراد بالای 65سال، نزدیک به 20درصد از کل جمعیت ایتالیا را تشکیل میدادند که در سالهای اخیر افزایش یافته و به 22.4درصد رسیدهاند. در این کشور نیز همانند ژاپن، کاهش مداوم و مستمر باروری و افزایش امید به زندگی، این کشور را به یکی از پیرترین کشورهای جهان تبدیل کرده است. براین اساس، پرداخت حقوق بازنشستگی، بار اقتصادی بزرگی را بر دوش این کشور گذاشته که تقریبا بیشتر از سایر کشورها در اتحادیه اروپا است. این هزینه حقوق بازنشستگی در ایتالیا، برابر با 16درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور است.
یونان، سومین کشوری است که بالاترین جمعیت سالمند را دارد. 21.4درصد از جمعیت این کشور را افراد بالای 65سال تشکیل میدهند. در این کشور نیز، هزینههای زیادی که برای بازنشستگان پرداخت میشود، وضعیت اقتصادی این کشور را با مشکل مواجه کرده است.
آلمان دیگر کشور توسعهیافته در این ردهبندی است. این کشور در سالهای اخیر، با افزایش جمعیت سالمند مواجه شده است. در کشورهای صنعتی و پیشرفتهیی چون آلمان، توانایی، تجربه و موقعیتهای افراد مسن دستکم گرفته میشود و آنها در بسیاری از موارد به چشم باری بر دوش نسل جوان دیده میشوند.
پرتغال، فنلاند و بلغارستان، دیگر کشورهایی هستند که در رتبه چهارم تا ششم ردهبندی بیشترین جمعیت سالمند قرار دارند. در این کشورها آمارهای مشابهی از جمعیت سالمند وجود دارد. نزدیک به 20.8درصد از کل جمعیت پرتغال را افراد بالای 65سال تشکیل میدهد. تعداد سالخوردگان در فنلاند به 20.5درصد از کل جمعیت کشور میرسد و در بلغارستان نیز، حدود 20درصد جمعیت را سالمندان تشکیل میدهند.
سوئد کشور دیگری است که جمعیت بالایی در گروه سالمندان دارد. تعداد سالمندان در سوئد به شکل قابل ملاحظهیی در حال افزایش است و گزارشها حاکی از این است که تا سال 2020، تعداد سالمندان این کشور افزایش بیشتری هم پیدا میکند. از مهمترین دلایل افزایش سالمند در سوئد، کاهش مرگومیر و افزایش میانگین نرخ امید به زندگی است. در حال حاضر نزدیک به 19.9درصد از جمعیت سوئد را افراد بالای 65سال تشکیل میدهند. لتونی و مالت نیز دو کشوری هستند که افزایش زیادی در جمعیت سالمند داشتهاند. در این کشورها افراد بالای 65سال به ترتیب 19.4 و 19.2درصد از کل جمعیت را تشکیل میدهند.
با نگاهی کلی به کشورهایی که بیشترین جمعیت سالمند را دارند، بهنظر میرسد که در این کشورها عموما رفاه و استانداردهای حمایت از خانواده و سالمند و بهداشت، سطح مناسبی دارد. همینطور میانگین نرخ امید به زندگی در این کشورها بالاست. البته این موضوع که در اکثر این کشورها کاهش زاد و ولد به چشم میخورد، میتواند نگرانکننده باشد. با توجه به گزارشهایی که ارائه میشود، در چند دهه آینده، جهان با افزایش زیادی در تعداد سالمندان مواجه خواهد بود. براین اساس لازم است تا سازمانهای جهانی، تصمیمات جدی و عملیتری بگیرند تا انفجار جمعیت سالمند، کشورها را با بحران روبهرو نکند.