فاصله چند پلکانی ایران با اصول بین‌المللی
گروه تشکل‌ها|
معاونت اقتصادی اتاق بازرگانی، صنایع و معادن تهران در تازه‌ترین اقدامات خود عوامل موثر در اصول حکمرانی و الگوهای سیاسی در اتاق بازرگانی را مورد بررسی قرار داد. در این گزارش عوامل تاثیرگذار در هدایت یک اتاق بازرگانی را به 2بخش یعنی «نقش اتاق در بخش اقتصاد» و «ماموریت اتاق بازرگانی» تقسیم‌بندی شده است. عواملی کلی همچون «الزامات یک اتاق موفق»، «حکمرانی خوب در تشکل‌ها»، در زیر مجموعه نقش اتاق قرار گرفته است، همچنین «وکالت و دفاع از منافع بخش خصوصی»، «خدمات به اعضا»، «تعاملات» و «توانمندسازی‌ها» نیز از جمله مولفه‌های ماموریت در اتاق‌های بازرگانی به شمار می‌رود. در این گزارش الگو کشورهای توسعه یافته صنعتی همچون امریکا، ترکیه و... مورد بررسی قرار گرفته که بخش خصوصی ایران در رعایت الزام‌های اساسی همچون
« دسترسی آسان اطلاعات برای بهره‌برداران بخش خصوصی »، «اعمال رفتار دموکراتیک در انتخابات»، «رفتار منصفانه و عادلانه با همه اعضا» و... تفاوت فاحشی با این کشورها دارد.
به گزارش «تعادل»، «نیل به یک باور و هدف مشخص مشترک در مجموعه سازمانی اتاق»، «مشخص کردن ذی نفعان اصلی اتاق»، «مشخص کردن ماموریت و اهداف اتاق و اعلام آن از طریق رسانه عمومی»، «گزارش دهی اقداماتی که تاکنون توسط اتاق انجام شده است»، «عارضه یابی و بررسی و پایش میزان موفقیت و عدم موفقیت اتاق»، «تعیین برنامه عملیاتی آینده براساس منابع و اهداف تعیین شده»، از جمله 6 کد در نظر گرفته شده در این گزارش تحقیقاتی معاونت اقتصادی اتاق بازرگانی تهران محسوب می‌شود. همچنین در این گزارش به مولفه نقش اتاق‌های بازرگانی اشاره شده که «انعکاس مطالب مشروع از طریق تعامل در فرآیند اصلاح سیاست» و «ایجاد اکوسیستم‌های فراگیر کارآفرینی و تقویت توان بنگاه‌ها در رشد و خلق اشتغال» مورد توجه قرار گرفته است. از سوی دیگر «وجود حاکمیت قوی»، «توسعه عضویت پایداری مالی»، «دارا بودن مهارت بالا برای دفاع از مطالبات بخش خصوصی» و «تقویت و توسعه بهترین الگو، آموزش، کمک فنی، مطالعات موردی، طراحی ابزارها» به عنوان 5 الزام یک اتاق موفق به آن اشاره شده است. در بخش دیگر این گزارش به مولفه «حکمرانی خوب» در تشکلی به نام اتاق بازرگانی مورد اشاره قرار گرفته که
دو عامل همچون حکمرانی و حکمرانی خوب در این مولفه اثرگذار است. درواقع سیاست‌ها، نهادها، مکانیزم‌ها و روش‌هایی که تحت آنها سازمان اتاق هدایت و کنترل می‌شود، از عوامل مهم و موثر در یک حکمرانی به‌شمار می‌رود و همچنین ایجاد پویایی، ثبات، استقلال، نمایندگی و اثربخشی اتاق‌ها و ایفای نقش موثر در تقویت اعضا و نمایندگی و دفاع مناسب از مطالبات بخش خصوصی در سیاست عمومی، نیز ازجمله شاخصه‌های یک حکمرانی خوب محسوب می‌شود.
در عین حال 7 عامل مهم دیگر در حکمرانی خوب اتاق نشانه‌گذاری شده که به «چارچوب نهادی اثربخش»، «رفتار با ذینفعان»، «افشا و شفافیت»، «ساختار و وظایف هیات رییسه»، «رفتار عادلانه با اعضا»، «اعضای مالکان اتاق»، «مستقل، ماموریت و عضو محور» تعلق دارد. همچنین در بخش دیگر بررسی اتاق بازرگانی تهران به موضوع ایجاد اتاق مستقل، ماموریت و عضو محور با هدف دفاع از مطالبات اعضا، خلق ارزش و ایفای گسترده نقش در اتاق اشاره شده است که در این اصول 9 نکته یادآوری شده که به شرح زیر است:
*اعمال رفتار دموکراتیک در انتخابات
*رفتار منصفانه و عادلانه با همه اعضا
*پاسخگویی به همه اعضا
*تسهیل دسترسی اعضا به اطلاعات
*ایجاد فرایند شفاف در تصمیم‌گیری ها
*مبرا بودن از آثار خارجی در حکمرانی یا فعالیت‌های کلیدی مدیریتی
*آزاد بودن تصمیم‌گیرندگان از تاثیرات ناروا و اضافه خواهی‌های برخی اعضا
*لزوم وجود سازگاری و همگرایی بین فعالیت‌ها و برنامه‌های اتاق با ماموریت‌های آن
*اطمینان یابی از بی‌طرفی حکمرانی اتاق
نقش اعضا در مدیریت اتاق‌های بازرگانی
در حقیقت اصول بالا به عنوان 9 نکته و اصول ناظر بر حکمرانی خوب در اتاق به شمار می‌رود. از سوی دیگر در این مولفه (حکمرانی خوب در اتاق) اعضا به‌عنوان مالکان اتاق محسوب می‌شوند. درحقیقت اساس وجود اتاق، اعضا هستند و اتاق باید کمک کند تا از طریق اعمال روش شفاف و پاسخگو اعضا را مطلع و توانمند سازد. بنابراین در این گزارش 7 ویژگی درباره اقداماتی که اتاق‌های بازرگانی باید در اختیار اعضای خود قرار دهند به شرح زیر است:
*حقوق اساسی اعضا
*وظایف اساسی اعضا
*اطلاع‌رسانی کامل حقوق و مسوولیت‌های اعضا بر آنها
*اطلاع‌رسانی به اعضا در مورد تغییرات اساسی در اتاق
*امکان شرکت و رای دادن در جلسات عمومی تصمیم‌گیری
*آزاد عمل دادن به هیات رییسه برای آزمون مسوولیت‌ها
همانطور که در بالا نیز گفته شده یکی از ویژگی اصول ناظر بر حکمرانی خوب در اتاق رفتار عادلانه با اعضاست. یعنی در رابطه با ارتباط اتاق و اعضای هیات رییسه با اعضا افراد باید اطمینان داشته باشند تا از اعمال رفتار منصفانه و عادلانه برخوردار هستند. دراین گزارش یکی از شاخصه‌ها به اطمینان یابی از اعمال رفتار منصفانه و عادلانه با همه اعضا، تعلق دارد، که در این زمینه ۷ ویژگی یادآوری شده که اعضای هیات رییسه اتاق باید آن را برای اعضای اتاق پیاده‌سازی کنند:
*اعضا با حق عضویت مشابه از رفتار مشابه برخوردار شوند
*در صورت وجود طبقات مختلف از عضویت، لازم است موارد به صورت شفاف و کامل به همه اعضا اطلاع‌رسانی شود
*فرآیندها و روش‌های مورد استفاده در ملاقات‌های عمومی باید به‌طور شفاف و کامل به همه اعضا اطلاع‌رسانی شود
*دفاع از مطالبات اعضا باید براساس نیازها و اولویت اعضا صورت گیرد
*اعمال رفتار منصفانه در زمانی که تصمیمات اتاق آثار مختلفی بر اعضا می‌گذارد مورد توجه قرار گیرد
وظایف و ویژگی‌های یک هیات‌رییسه خوب
همچنین در این گزارش به بیان نقش، ساختار و وظایف هیات رییسه پرداخته شده در این باره آمده است: ایجاد هیات رییسه‌یی جهت حصول اطمینان از هدایت استراتژیک، توسعه سیاست‌ها، پایش واجرا درانطباق با قوانین و مقررات ملی، اعمال استانداردهای اخلاقی، مدیریت مناسب توسط افراد حرفه‌یی، قابلیت پاسخگویی و باز بودن مسائل ازجمله ویژگی‌های یک ساختار اتاق بازرگانی محسوب می‌شود. همچنین در این مولفه (وظایف و ویژگی‌های یک هیات رییسه خوب) ۸ ویژگی دیگر را بطور شفاف بیان کرده که به شرح زیراست:
*ارائه تصویر شفاف از وظایف هیات رییسه ومدیران اتاق
*لزوم تفکیک دقیق حکمرانی با مدیریت واعمال روش پیشنگر به جای منفعلانه
*توسعه مهارت‌ها برای اطمینان یابی از انجام کامل وظایف
*بازنگری، تصویب و پایش اجرای استراتژی، برنامه اقدامات و بودجه سالانه
* پایش اثربخشی روش‌های حکمرانی واصلاح آنها در صورت لزوم
* ایفای وظیفه امانت‌داری در قالب ایجاد سیکل سالانه برای مدیریت مالی و پایش فعالیت‌های این بخش
*اطمینان‌یابی از وجود منابع کافی برای تحقق اهداف و برنامه‌ها
*کداخلاقی و کد تماس
اعضا از نمایندگان هیات رییسه چه انتظاری دارند؟
درواقع این ۸ بند جز رعایت اصول اتاق‌های بازرگانی بین‌المللی است، این موضوع درحالی است که در مدل مدیریت اتاق بازرگانی ایران برخی از این موارد همچون «توسعه مهارت‌ها برای اطمینان‌یابی از انجام کامل وظایف» و «لزوم تفکیک دقیق حکمرانی با مدیریت واعمال روش پیشنگر به جای منفعلانه» به‌طور شفاف جز برنامه‌های اساسی در نظر گرفته نشده است.
در عین حال افشا و شفافیت ازجمله مواردی است که در یک اصول ناظر بر حکمرانی خوب اتاق گنجانده شده در حقیقت در این مورد اعضا انتظار دارند تا برنامه‌های اتاق بطور شفاف به آنها اطلاع‌رسانی شوند. در واقع افشا دقیق و به موقع تمامی موارد مرتبط با اتاق از جمله انتظارات اعضا به شمار می‌رود که این موضوع به عنوان یک اصل مهم در اتاق‌های بین‌المللی رعایت می‌شود. همچنین طبق بررسی اتاق‌های بین‌الملل این موضوع نیز (افشاو شفافیت) همانند دیگر بندها دارای ۸ ویژگی است که اعضا از نمایندگان هیات‌رییسه اتاق‌ها رعایت آنها را انتظار دارند که آنها عبارت‌اند از:
*ارائه تصویری از موقعیت مالی، عملکرد، عضویت و حکمرانی
*ماموریت، چشم‌انداز و اهداف اتاق
*حقوق اعضا
*دستورالعمل پاداش برای مدیران کلیدی
*معاملات با شاخص وابسته
*عوامل ریسک پذیر قابل پیش بینی
*دسترسی آسان اطلاعات برای بهربرداران مشخص شده
*حفظ و حراست از مدارک داخلی و اسناد و مدارک کسب و کار در برگیرنده یک مزیت رقابتی که افشای آن ممکن است برنامه‌های سازمان و اعضا را به خطر اندازد
چگونگی رفتار با ذینفعان
ذی نفعان به 4 گروه ازجمله دولت، عموم جامعه، اقتصاد و کسب و کار تقسیم‌بندی می‌شوند که دغدغه هریک از ذی نفعان به شرح زیر است:
دولت:
*حفظ و بازگرداندن دولت
*منافع اداره دولت
*برنامه‌های اجرایی
*ارتباطات بین‌الملل
عموم (جامعه):
*استانداردهای زندگی
*امنیت
*بهداشت و محیط زیست
*چشم‌انداز آینده
اقتصاد:
*شاخص‌های رشد
*نرخ تورم
*نرخ ارز
*نرخ بهره
کسب و کار:
*سود
*آزادی کسب و کار (رفع موانع)
*بهبود چشم‌انداز رشد
*منابع (انسانی، مالی و...)
حال باتوجه به دغدغه‌های هریک از ذی نفعان این سوال مطرح می‌شود که آیا اتاق بازرگانی الگوی سیاستی‌اش را متناسب با منافع ذی نفعان تعیین می‌کند؟ به گفته کارشناسان، بی‌شک اتاق‌های بازرگانی بخشی از امور را با هماهنگی ذی نفعان تنظیم و از تجربه‌های آنها برای چگونگی مدیریت نهادهای خصوصی استفاده می‌کنند. درواقع رفتار با ذینفعان یکی دیگر از ویژگی‌های حکمرانی خوب در اتاق است. به‌عبارتی، اطمینان‌یابی از تنظیم و شکل‌گیری درست روابط با ذینفعان اصلی یکی از وظایف اصلی نمایندگان هیات رییسه اتاق‌ها در زمینه مدیریت حکمرانی خوب در اتاق محسوب می‌شود. «لزوم اطلاع‌یابی هیات رییسه از کلیه روابط با ذینفعان در قالب قانونی یا متقابل از حیث شرایط همکاری»، «کانال‌های ارتباطی و بازه زمانی آن»، «لزوم طبقه‌بندی ذینفعان اصلی و کانال‌های ارتباطی مربوط برای هیات رییسه ومدیران اجرایی در صورت نبود رویه رسمی»، «همکاری تصمیم‌گیرندگان با سایر سازمان‌ها با در نظر گرفتن منافع و هزینه‌های آن»، «اعمال شفافیت و باز بودن در هر نوع ارتباط با سازمان‌های دولتی به ویژه درموارد مربوط به دفاع از مطالبات اعضا و ایجاد اطمینان از بی‌طرفی در تعاملات با
سازمان‌های دولتی و جلب موافقت همه اعضا قبل از مشارکت در کمک‌های مردمی ملی و بین‌المللی» ازجمله ۵ شرط مهم در رفتار با ذینفعان به شمار می‌رود.
الگوی حکمرانی اثربخش اتاق‌ها
در همین حال حکمرانی اثربخش مبتنی بر تقویت انصاف، شفافیت، پاسخگویی و مسوولیت‌پذیری در فضای خصوصی و عمومی و در سازگاری با حاکمیت قانون ازجمله یکی از مبانی مهم در اصول ناظر حکمرانی خوب در اتاق محسوب می‌شود. بنابراین الزامات حقوقی و قانونی اثرگذار بر روش‌های حکمرانی اتاق باید در سازگاری با حاکمیت قانون، شفاف و قابل اجرا باشد و از سوی دیگر نیز الزامات حقوقی و قانونی باید فرآیند تصمیم‌سازی دموکراتیک و شفاف را در داخل اتاق پشتیبانی کند.
لازمه دفاع از منافع بخش خصوصی چیست؟
همچنین در این گزارش یکی از موارد اساسی در چهارچوب اصول یک اتاق خوب را «تعریف وکالت و دفاع از منافع بخش خصوصی» یادکرده است. لذا افزایش رشد اقتصادی، بهبود محیط کسب و کار، تعامل سازنده بخش خصوصی ودولت ازجمله فواید یک وکالت ودفاع از منافع بخش خصوصی محسوب می‌شود. درواقع براساس تعریف اتاق‌های بین‌الملل از جمله رعایت حقوق (تعریف وکالت و دفاع از منافع بخش خصوصی) توسعه عضویت در اتاق‌ها و همچنین ثبات مالی و ظرفیت‌های سازمانی بهتر است.
ماموریت اتاق‌های بازرگانی چیست؟
رفع دغدغه دولت، رفع دغدغه عموم، رفع دغدغه اقتصادی، رفع دغدغه تجاری و کسب و کار از جمله الگوی سیاستی کارآمد اتاق‌هاست. لذا در این گزارش ماموریت ۵ اتاق بازرگانی کشورهایی همچون؛ لندن، کانادا، ترکیه و امریکا مورد بررسی قرار گرفته که در زیر می‌خوانید:
ماموریت اتاق بازرگانی شهر پوتنام فلوریدای امریکا:
اتاق بازرگانی پوتنام، رهبر اصلی ترویج تجارت است. ماموریت این نهاد تربیت نیروی خلاق و فزاینده‌یی جهت تعالی رهبری، همکاری و توسعه منظم کسب و کار است، این موضوع درحالی است که «توسعه منظم کسب و کار» یکی از ویژگی‌های مهم و اساسی در ماموریت اتاق‌های بازرگانی بین‌الملل است.
ماموریت اتاق بازرگانی استامبول:
ایفای نقش در ز مینه پاسخ دهی به چالش‌ها و مسائل ساختاری و تجاری بنگاه‌های بخش خصوصی، افزایش توان تجاری خارجی ترکیه و ایجاد یک محیط امن و پایدار برای توسعه اقتصاد ملی.
ماموریت اتاق بازرگانی لندن:
ایفای نمایندگی تامین منافع اعضا، اتصال دهی فعالان اقتصادی و ارائه خدمات متنوع حرفه‌یی به آنها.
ماموریت اتاق بازرگانی کانادا:
ارتباط‌دهی بنگاه‌های متفاوت در اندازه‌ها و از بخش‌های مختلف اقتصادی و ایفای نمایندگی اعضا در رابطه با سیاست‌های عمومی با هدف ایجاد یک محیط اقتصادی رقابتی قوی، تامین‌کننده منافع کسب و کار و خانواده‌های کاندایی.
ماموریت اتاق بازرگانی تولسا امریکا:
اتاق بازرگانی تولسا، مهم‌ترین ارگان رهبری تجاری است که کیفیت زندگی اجتماعی را از طریق توسعه اقتصادی منطقه بهبود می‌بخشد.
ماموریت اتاق بازرگانی لس آنجلس امریکا:
اتاق بازرگانی لس آنجلس، به عنوان نماینده کسب و کار، با کمک به رشد و بالندگی اعضایش و ارتقای همکاری، به دنبال رفاه کامل منطقه لس آنجلس است. اتاق بازرگانی لس آنجلس به عنوان متولی رفاه فعلی و آتی منطقه از ارتقای کیفیت زندگی و رونق اقتصادی حمایت می‌کند.
با نگاهی به رویکرد اتاق‌های بازرگانی کشورهای اروپایی و آسیایی و همچنین ویژگی مشترک ماموریت اغلب اتاق‌های بازرگانی جهان، «مسیر اصلی فعالیت‌های فعلی و آینده اتاق مشخص است»، «اتاق‌ها تعیین‌کننده ذینفعان عمده اتاق هستند» و « شفافیت و واضح بودن در امور» از دیگر اصول آنها محسوب می‌شود که امیدواریم با رعایت اصل 44 و خصوصی شدن بخش اقتصاد ایران نیز از این الگو در پارلمان بخش خصوصی خود استفاده کند.
