محمدمهدی رییس‌زاده
مشاور بانکی اتاق ایران
عرضه و تقاضا همانند دو بازوی نیرومند هستند که فرمان اقتصاد را در دست دارند و شکل بازار را تعیین می‌کنند. قیمت در بازار به وسیله عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. به همین ترتیب این عرضه و تقاضا است که تعیین‌کننده نرخ ارز است و زمانی که عرضه به راحتی جوابگوی تقاضا باشد کاهش نرخ ارز اتفاق می‌افتد اما اگر شرایط تغییر نکند بازار ارز نیز چندان تغییری را شاهد نخواهد بود بنابراین در شرایط فعلی ثبات نرخ ارز از کاهش نرخ آن مهم‌تر است.
بعد از اجرایی شدن کامل برجام و دسترسی پیدا کردن بانک‌های ایران به سیستم سوئیفت و گشایش اعتبار با برخی بانک‌های خارجی، ممکن است از نظر روانی شوکی کاهشی به قیمت ارز وارد شود.
البته سیستم سوئیفت به تنهایی حلال مشکل نیست بلکه این سیستم یک شاهراه است و در آن سو نیز باید تعدادی از بانک‌های خارجی حاضر باشند به عنوان بانک کارگزار به بانک‌های ایرانی سرویس‌دهی کنند تا امکان نقل و انتقال پول فراهم شود.
بانک‌های کشور و بانک مرکزی به‌شدت برای فراهم کردن این زمینه در تلاش هستند و اگر این تلاش‌ها به نتیجه برسد، برقراری سوئیفت، امکان نقل و انتقال پول، بدون نیاز به صرافی و قبول ریسک و هزینه را
فراهم می‌کند.
با لغو تحریم‌ها، منابعی ارزی کشور آزاد می‌شود که بالقوه به معنای افزایش عرضه ارز و تامین ارز مورد نیاز متقاضیان است و بازار را تحت تاثیر قرار خواهد داد. در کنار این گشایش‌ها فروش نفت ایران نیز از تحریم خارج می‌شود، در این حالت ما می‌توانیم حتی در قیمت‌های پایین‌تر نفت بیشتری بفروشیم که منجر به افزایش درآمدهای ارزی و تقویت منابع ارزی می‌شود.
همه این اتفاقات باعث می‌شود برای مدتی، روند کاهشی ناپایداری را برای دلار شاهد باشیم اما نمی‌توان انتظار رسیدن به قیمت 3هزار و 200 تومان را داشت همان‌گونه که انتظار برای دلار 4هزار تومان و بالاتر هم واقعیت پیدا نمی‌کند.
به هر حال کشور بر مبنای آمار واردات و صادرات موجود به واردات نیاز دارد که تقویت منابع ارزی را با چالش مواجه می‌کند مگر اینکه پس از لغو تحریم‌ها، قیمت نفت ایران سریعا افزایش پیدا کند که این نیز عملا امکان‌پذیر نیست و فعالان بازار نفت به آن اعتقاد ندارند.
طبق آخرین آمارها، درآمدهای مالیاتی کشور به دلیل کاهش قیمت نفت، بر درآمدهای نفتی فزونی گرفته است اما این درآمدهای مالیاتی فقط می‌تواند کفاف یارانه نقدی را بدهد و پول نفت هم صرف پرداخت حقوق کارکنان دولت و بازنشستگان خواهد شد پس هیچ درآمد مازاد بر هزینه جاری برای دولت فربه به دست نخواهد آمد.
از این رو نمی‌توان انتظار داشت که روند کاهشی نرخ ارز شدید و پایدار باشد چراکه برای این اتفاق، باید عرضه به میزانی باشد که جوابگوی متقاضیان ارز اعم از واردکنندگان و صنعتگران باشد و بتوانند بدون دغدغه ارز مورد نیاز خود را تامین کنند حال آنکه در شرایط فعلی، شرایط ارزی کشور به گونه‌یی نیست که منابع، جوابگوی هر میزان
تقاضایی باشد.
ثبات نرخ ارز از کاهش نرخ آن مهم‌تر است اما فعلا اگر کاهش نرخ ارز شدید هم باشد باز کوتاه‌مدت است چراکه اتفاقی در اقتصاد نیفتاده و درآمد هنگفت و منابع وافر در اختیار کشور قرار نگرفته که بتواند بازار ارز را
باثبات کند.
عرضه و تقاضا تعیین‌کننده قیمت ارز است و زمانی که عرضه به راحتی جوابگوی تقاضا باشد کاهش نرخ ارز اتفاق می‌افتد اما اگر شرایط تغییر نکند بازار ارز نیز چندان تغییری را شاهد نخواهد بود.
از سوی دیگر بر این باورم که اصلاح محیط کسب و کار عامل مهمی در جذب سرمایه خارجی و تقویت پول ملی است. حالا هیات‌های خارجی زیادی به ایران می‌آیند اما همگی به فکر فروش محصولات خود هستند نه فکر مشارکت، چراکه سرمایه‌گذاری نیازمند ثبات نسبی و آرامش اقتصادی است. مفروضات واقعی، یعنی منابع در دسترس و قابل عرضه، تعیین‌کننده رقم واقعی ارز است و بدون پشتوانه منابع ارزی حتی با تزریق‌های مقطعی ارز و دخالت در بازار نیز نمی‌توان نرخ ارز را برای مدت طولانی در یک محدوده حفظ کرد. اگر بخواهیم بر پایه صادرات محوری به رونق اقتصادی برسیم، به نفع‌مان نیست که قیمت ارز از حد مشخصی بیشتر کاهش پیدا کند چراکه قابلیت رقابت تولیدات داخلی در بازارهای جهانی را از بین می‌برد.
