درسال 92، تامین مالی از طریق سهام از چهار درصد به هفت درصد افزایش یافت که تا حدودی نشان از پررنگ‌تر شدن نقش بازار سهام در تامین مالی پروژه‌ها دارد.
پس از بروز بحران‌های مالی درسال 1997 و 1998 در جنوب‌شرقی آسیا و همچنین بحران 2007 و 2008 در اروپا و امریکا، رویکردها در تامین مالی پروژه‌ها تغییر کرد و توجه به بازار سرمایه و نهادهای فعال در بازار سرمایه بیشتر شد.
به گزارش سنا، مدیر تحقیق و توسعه شرکت بورس اوراق بهادار تهران با بیان مطلب بالا گفت: از ابتدای سال 89 تا انتهای شهریور93 تعداد 20شرکت توانستهاند برای تامین مالی پروژه‌های خود اوراق اجاره منتشر کنند.
رضا کیانی در پاسخ به این سوال که تامین مالی در دنیا چه روندی را تاکنون پشت‌سر گذاشته است، ابراز داشت: بحث تامین منابع مالی و لزوم گردآوری وجوه و هدایت آنها به سمت پروژه‌های اقتصادی، بحث روز در اقتصاد ایران است. البته این بحث هم‌اکنون در همه کشورهای پیشرفته و در کشورهای درحال توسعه به‌شدت مطرح و به‌روز است.
وی افزود: به‌طور سنتی، در سایر کشورها هم مانند ایران، برای تامین مالی، تاکید بر منابع بانکی بوده است و وام بانکی به‌طور سنتی روش اصلی تامین مالی در ایران و سایر کشورها بوده است.
کیانی خاطرنشان کرد: پس از بروز بحران‌های مالی درسال 1997 و 1998 در جنوب‌شرقی آسیا و همچنین بحران 2007 و 2008 در اروپا و امریکا، رویکردها تغییر کرد و توجه به بازار سرمایه و نهادهای فعال در بازار سرمایه بیشتر شد. همچنین تاکید شده که باید از ابزارهای بازار سرمایه به‌ویژه از اوراق بهادار برای تامین منابع مالی استفاده شود.
وی با بیان اینکه هم‌اکنون بانک‌ها با سخت‌گیری بیشتری در دنیا وام می‌دهند، خاطرنشان کرد: این درحالی است که الزامات کفایت سرمایه سخت‌گیرانه‌تری باید رعایت شود.
مدیر تحقیق و توسعه شرکت بورس اوراق بهادار تهران گفت: اگر ارزش بازارهای مالی در دنیا را مورد بررسی قرار دهیم، مشاهده می‌شود که درسال 1990، ارزش بازارهای مالی شامل بانک، بازار سرمایه و اوراق بهادار در مجموع 40درصد ارزش بازار مالی در 135 کشوری که توسط موسسه مکنزی انتخاب شده‌اند، مربوط به مانده وام‌های اعطایی، 20درصد مربوط به ارزش بازار سهم، 36درصد اوراق قرضه و 4درصد هم مربوط به وام‌هایی که اوراق بهادارسازی شده‌اند، بوده است.
کیانی تصریح کرد: بنابراین در مجموع 40درصد مانده وام‌های اعطایی و 60درصد انواع اوراق بهادار شامل سهام و انواع اوراق قرضه بوده است.
وی با تاکید بر اینکه نسبت‌های یاد شده در سال 95 تغییر کرده است، افزود: در این سال، 34درصد تامین مالی انجام شده مربوط به مانده وام‌های اعطایی و 66درصد هم اوراق بهادار می‌شد. ترکیب این ارقام درسال 2010 تغییر کرد و از 60درصد اوراق بهادار در ترکیب بازار مالی، به 77درصد رسیده است. به این صورت درسال 2010 حدود 77درصد بازارها در کشورهای مورد بررسی موسسه مکنزی، اوراق بهادار و 23درصد را مانده وام‌های اعطایی تشکیل می‌دهد.
وی خاطرنشان کرد: نکته قابل توجه این است که از 77درصد بازار اوراق بهادار، 44درصد مربوط به اوراق بدهی، 26درصد مربوط به ارزش بازار سهام و هفت درصد هم به وام‌هایی مربوط می‌شود که اوراق بهادارسازی شده‌اند، مانند MBSها. مدیر تحقیق و توسعه شرکت بورس در پاسخ به این سوال که در کشورهای دیگر، منابع مالی مورد نیاز پروژه‌ها عمدتا از چه منابعی تامین می‌شود؟ گفت: همان‌طورکه اشاره شد، درسال 1990، حدود 40درصد از بازار مالی را مانده وام‌های اعطایی تشکیل می‌داد و این نشان می‌دهد که مانده وام‌های اعطایی بانک‌ها و موسسات مالی بخش زیادی از ترکیب منابع مالی را تشکیل می‌دهد.
کیانی ادامه داد: در ایران بیشترین روش تامین مالی، از بانک‌ها است. درسال 1386، تقریبا 74درصد منابع مالی را تسهیلات بانکی تامین کرده است. در این سال حدود سه درصد اوراق بهادار با درآمد ثابت، چهار درصد سهام و 17درصد بودجه عمرانی دولت بوده است. درسال 92، تسهیلات بانکی رشد داشته است و از 74درصد به 83درصد رسیده است. اوراق بهادار با درآمد ثابت، مانند اوراق مشارکت، انواع صکوک از سه درصد به دو درصد کاهش یافته و سهام از چهار درصد به هفت درصد افزایش یافته است که تا حدودی نشان از پررنگ‌تر شدن نقش بازار سهام دارد.
وی یادآور شد: آمارها نشان می‌دهد که تسهیلات بانکی عمدتا منابع مالی را تامین می‌کند و از 74درصد به 83درصد در سال 92 افزایش یافته است.
کیانی در پاسخ به این پرسش که بازار سرمایه ایران از چه پتانسیلی برای تامین مالی پروژه‌های خود استفاده می‌کند، ابراز داشت: طی چند سال گذشته برای راه‌اندازی ابزارهای مالی تاکید زیادی وجود داشته است، به‌طوری که طی سال‌های اخیر ابزارهای متعددی در بازار سرمایه ایران طراحی شد که به‌طور عمده می‌توان به انواع صکوک و صندوق های زمین و ساختمان و صندوق‌های پروژه اشاره کرد.
مدیر تحقیق و توسعه شرکت بورس ادامه داد: در بازار اوراق بهادار می‌توان صکوک اجاره را بررسی کرد. نخستین صکوک اجاره درسال 89 راه‌اندازی و منتشر شده است. اوراق مرابحه هم تاکنون دو فقره منتشر شده است و در مجموع اوارق اجاره و اوراق مرابحه توانستهاند نزدیک به دو هزارمیلیارد تومان تامین منابع مالی داشته باشند. وی افزود: نکته‌یی که باید اشاره کرد این است که می‌توان این اوراق را به‌عنوان یک ابزار بدهی و اوراق بهادار با درآمد ثابت درنظر گرفت تا پیش از این، اوراق مشارکت، اصلی‌ترین اوراق برای تامین مالی شناخته شده بود که اوراق مشارکت مبتنی است بر عقد مشارکت بین ناشر اوراق یعنی شرکتی که پروژه را راه‌اندازی می‌کند و مردمی که اوراق را خریداری کرده و در پروژه سرمایه‌گذاری می‌کنند.
کیانی توضیح داد: بنابراین یک عقد بین مردم و ناشر اوراق بسته می‌شود و مردم در پروژه شریک می‌شوند. در این صورت، سود پرداختی به سرمایه‌گذار یک سود علی‌الحساب است و در پایان پروژه، سود به‌صورت قطعی محاسبه، مشخص و مابه‌التفاوت آن به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود.
وی با بیان اینکه اوراق اجاره، مرابحه و اوراق سفارش ساخت دارای عقد مشارکت نیستند و یک عقد مبادله‌یی است، گفت: برای مثال در اوارق اجاره، عقد اجاره بین ناشر اوراق و سرمایه‌گذار بسته می‌شود.
وی با یادآوری این نکته که نخستین اوراق اجاره برای شراکت هواپیمایی ماهان منتشر شد، ابراز داشت: پولی از عموم مردم جمع‌آوری شده و ماهان اقدام به خرید یک هواپیما می‌کند. در حقیقت هواپیما متعلق به مردمی است که اوراق اجاره را خریداری کرده‌اند. سپس یک قرارداد اجاره به شرط تملیک بین مردم و شرکت هواپیمایی ماهان منعقد می‌شود و ماهان با این شرط، هواپیما را از مردم بازپس می‌گیرد. بنابراین اجاره‌یی که ماهان به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کنند، در حقیقت همان سودی است که از سپرده خود دریافت می‌کنند. در پایان عمر اوراق هم اصل پول به افراد پرداخت می‌شود و هواپیما به مالکیت شرکت ماهان درمی‌آید.
مدیر تحقیق و توسعه شرکت بورس در پایان خاطرنشان کرد: نکته مهم این است که برای نخستین‌بار، یک اوراق با درآمد ثابت منتشر شده است و این اوراق می‌تواند ابزار جدیدی برای تامین مالی باشد.
