گروه بانک و بیمه|
مدیریت کل مقررات، مجوزهای بانکی و مبارزه با پولشویی اداره مطالعات و مقررات بانکی بانک مرکزی، دستورالعمل اجرایی تاسیس، فعالیت و نظارت بر موسسات پس انداز و تسهیلات مسکن را منتشر کرد.
به گزارش «تعادل»، تاسیس موسسات پسانداز و تسهیلات مسکن با هدف کمک به رونق بخش مسکن و اقتصاد و تامین منابع طرحهای مسکن در استانهای کشور، بهتازگی توسط شورای پول و اعتبار تصویب و منتشر شده و براساس ضوابط و وظایفی که برای این موسسات درنظر گرفته شده، فعالیت آنها گستره بزرگی از سپردهگیری و سرمایهگذاری تا اوراق مشارکت، تامین منابع از خارج و... را شامل میشود و به همین خاطر، اگرچه ظاهرا کمک قابلتوجهی برای تامین منابع مسکن و رونق آن خواهد داشت، اما از سوی دیگر، نگرانیهایی از سوی کارشناسان در رابطه با نحوه فعالیت آنها و مشکلات و چالشهای احتمالی مطرح شده است.
طیف گستردهیی از وظایف و اختیارات این موسسات نشاندهنده این واقعیت است که نظارت از سوی بانک مسکن و بانک مرکزی و سایر نهادهای نظارتی باید بهگونهیی باشد که اهداف مورد نظر از تاسیس این موسسات تحقق یابد.
براین اساس، باید دید که دستورالعمل این موسسات چه نکاتی را ازجنبه نظارتی و کنترلهای لازم و بهبود عملکرد این موسسات در نظر گرفته و در صورت انحراف در اهداف و عملکردها چگونه میتوان به کنترل آنها اقدام کرد.
براساس مصوبه شورای پول و اعتبار، موسسات پسانداز و تسهیلات مسکن دارای مجوز از بانک مرکزی میتوانند با جذب سپرده و اعطای تسهیلات مسکن در یک استان مشخص فعالیت کنند. همچنین حداقل سرمایه لازم برای تاسیس و فعالیت موسسه پسانداز و تسهیلات مسکن در تهران مبلغ 50میلیارد تومان و در سایر کلانشهرها و مراکز استانها نیز 30میلیارد تومان است. نظام تامین مالی بخش مسکن در کشور با چالشهایی ازجمله کمبود منابع اعتباری پایدار، پایین بودن نسبت تسهیلات به قیمت مسکن و نبود ابزارهای مالی کافی در بخش مسکن مواجه است. بر این اساس، اتخاذ روشهای نوین و بهرهگیری از رویکردهای اثرگذار در تامین مالی مسکن به همراه ایجاد نهادهای جدید میتواند راهکار مطلوبی برای برونرفت از این شرایط باشد. ازجمله نهادهایی که میتواند نقش موثری در توسعه نظام تامین مالی بخش مسکن ایفا کنند، میتوان به موسسات پسانداز و تسهیلات مسکن منطقهیی اشاره کرد. موسسات مذکور، میتوانند از طریق جذب پساندازهای خرد و اعطای تسهیلات مسکن در مناطق جغرافیایی مشخص به تامین مالی بخش مسکن در آن مناطق کمک کنند. موسسات پسانداز و تسهیلات مسکن که در بیشتر کشورها تحت عنوان
موسسات پسانداز و وام (Savingsand Loan Associations) یا دیگر عناوین مشابه وجود دارند، در واقع نوعی از نهادهای مالی هستند که سپردههای پسانداز خرد را دریافت کرده و وامهای مسکن ارائه میکنند. هدف اصلی تاسیس اینگونه موسسات، ارائه وامهای رهنی برای خرید ملک مسکونی در مناطق جغرافیایی مشخص است. با فراهم کردن بستر تاسیس موسسات پسانداز و تسهیلات مسکن، میتوان انتظار داشت که یکی از زمینههای شکلگیری پایدار و مداوم منابع مالی مورد نیاز برای تامین مالی بخش مسکن و همچنین تسهیل و تسریع تامین مسکن اقشار مختلف جامعه بدون داشتن اثرات تورمی و ازدحامی برای دیگر بخشهای اقتصادی فراهم شود.
البته سابقه تاسیس اینگونه نهادهای تامین مالی بخش مسکن به قبل از انقلاب برمیگردد. در آن دوره با تصویب قانون تشویق پسانداز مسکن در سال1346، تا سال1358 تعداد 16شرکت پسانداز و وام مسکن در تهران و 14 استان کشور تاسیس شده بود. با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و متعاقب اجرای قانون ملی شدن بانکها در سال1358، تمام 16شرکت پسانداز و وام مسکن همراه با بانک ساختمان و شرکت سرمایهگذاری ساختمان بانکهای ایران در بانک رهنی ادغام شده و بانک مسکن را تشکیل دادند.
این گزارش حاکی است بانک مرکزی با هدف توسعه و تعمیق نظام تامین مالی بخش مسکن در مناطق مختلف کشور و با استناد به تکلیف مقرر در ماده (2) آییننامه اجرایی تبصره (2) ماده (7) «قانون حمایت از احیا، بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری» «دستورالعمل اجرایی تاسیس، فعالیت و نظارت بر موسسات پسانداز و تسهیلات مسکن» را تدوین کرد که پس از طرح و بررسی در یکهزار و دویست و بیست و سومین جلسه مورخ 16/6/1395 شورای پول و اعتبار تصویب شد. بر این اساس، موسسات پسانداز و تسهیلات مسکن پس از اخذ مجوز از بانک مرکزی، در چارچوب مفاد دستورالعمل مزبور میتوانند با جذب سپرده و اعطای تسهیلات مسکن در یک استان مشخص فعالیت کنند. همچنین براساس مفاد دستورالعمل اجرایی مذکور، حداقل سرمایه لازم برای تاسیس و فعالیت موسسه پسانداز و تسهیلات مسکن در تهران مبلغ 50میلیارد تومان و در سایر کلانشهرها و مراکز استانها نیز 30میلیارد تومان است.
برهمین اساس «دستورالعمل اجرایی تاسیس، فعالیت و نظارت بر موسسات پسانداز و تسهیلات مسکن» به شبکه بانکی ابلاغ شد. امید است با شکلگیری این نهاد جدید در نظام تامین مالی بخش مسکن، شرایط برای تامین مسکن اقشار مختلف جامعه بیش از پیش تسهیل و تسریع شود.
با استناد به آییننامه اجرایی تبصره 2ماده 7 قانون حمایت از احیا، بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری موضوع تصویبنامه دی ماه 1393 هیات وزیران و آییننامه نحوه تاسیس و اداره موسسات اعتباری غیردولتی موضوع تصویبنامه هیات وزیران در بهمن93 و اصلاحات بعد آن و با هدف کمک به تامین مالی بخش مسکن در مناطق جغرافیایی مختلف از طریق جذب پساندازهای خرد و اعطای تسهیلات مسکن در مناطق،» دستورالعمل اجرا و تاسیس، فعالیت و نظارت بر موسسات پسانداز و تسهیلات مسکن تدوین شده است.
در ماده3 آمده است: موسسه اعتباری یا اشخاص حقوقی که سهام یا سرمایه دارای حق رای آنها بطورمستقیم و به هر میزان متعلق به موسسه اعتباری است، مجاز به تاسیس یا تملک سهام موسسه نیستند و بانک مسکن از شمول مفاد این ماده مستثنی بوده و حداکثر مجاز به تملک 20درصد سهام موسسه به صورت مستقیم و غیرمستقیم است.
ایجاد شعبه یا نمایندگی توسط موسسه در محدوده استان ثبت شده در اساسنامه، در چارچوب آییننامه ایجاد یا تعطیل شعبه یا باجه یا نمایندگی موسسات اعتباری در داخل کشور و منوط به افزایش سرمایه موسسه به میزان حداقل 20درصد حداقل سرمایه لازم جهت تاسیس و فعالیت موسسه امکانپذیر است.
حداقل سرمایه
براساس ماده5 حداقل سرمایه لازم جهت تاسیس و فعالیت موسسه در تهران مبلغ 50میلیارد تومان و در سایر کلانشهرها و مراکز استان 30میلیارد تومان، تعیین میشود.
بانک مرکزی میتواند در مقاطع دو ساله و حسب مورد با پیشنهاد بانک مرکزی و تصویب شورای پول و اعتبار، نسبت به تغییر و افزایش حداقل سرمایه موضوع این ماده اقدام کند.
در صورت تغییر میزان سرمایه موضوع این ماده، موسسه موظف است، حداکثرظرف مدت یک سال از تا ریخ تصویب، میزان سرمایه خود را با حداقل سرمایه مورد نیاز مصوب تطبیق دهد.
حوزه فعالیت
در ماده6 به حوزه فعالیت موسسه پرداخته که صرفا مجاز به انجام عملیات پس از اخذ مجوز از بانک مرکزی درچارچوب قوانین و مقررات و در قبول سپرده سرمایهگذاری مدتدار، صدور گواهی سپرده عام و خاص، دریافت تسهیلات بلندمدت از موسسات اعتباری، دریافت کمک و وامهای خارجی از موسسات مالی و توسعهیی بینالمللی پس از اخذ مجوز از بانک مرکزی، دریافت کمک و تسهیلات از دولت، شرکتهای دولتی، موسسات عمومی غیردولتی و شهرداریها با رعایت قوانین و مقررات، صدور ضمانتنامه به درخواست سپردهگذاران موسسه؛ اعطای تسهیلات به اشخاص در قالب عقود اسلامی، سپردهگذاری در بانک مسکن، انتشار و فروش اوراق بهادار اسلامی نظیر اوراق مشارکت، اوراق رهنی، مسکن و صکوک، ارائه خدمات نقل و انتقال وجوه ریالی به سپرده گذاران موسسه از طریق بانک مسکن، صدور کارت برداشت برای سپرده گذاران موسسه از طریق بانک مسکن، ارائه خدمات مشاورهیی در حوزه ساخت و ساز و توسعه، خدمات مربوط به وجوه اداره شده در حوزه مسکن، افتتاح حساب امانی در حوزه پیش فروش، ارائه خدمات نمایندگی و عاملیت برای جمعآوری و تضمین وجوه به سازندگان و خریداران مسکن حداکثر به میزان 50درصد سرمایه پایه موسسه،
ایجاد هرگونه پوشش بیمهیی برای داراییهای موسسه نزد شرکتها و موسسه بیمه، سایر عملیات مرتبط به تشخیص بانک مرکزی و...
صدور ضمانتنامه حداقل پس از گذشت یک سال از صدور اجازهنامه فعالیت امکان پذیر است.
حد فردی و جمعی موضوع ضوابط ناظر بر تسهیلات و تعهدات اشخاص مرتبط ابلاغی بانک مرکزی به ترتیب یک و 5درصد سرمایه پایه موسسه است.
طبق ماده 8 حد فردی و جمعی تسهیلات و تعهدات کلان موسسه در چارچوب ضوابط ناظر بر تسهیلات و تعهدات است.
کلان ابلاغی بانک مرکزی برای هر ذینفع واحد به ترتیب حداکثر معادل ۵درصد و ۱۰۰درصد سرمایه پایه موسسه است.
شاخصهای مالی
همچنین حداقل نسبت کفایت سرمایه موسسه مطابق با ضوابط و مقررات مصوب شورای پول و اعتبار در خصوص نسبت کفایت سرمایه است.
از سوی دیگر، موسسه مجاز به سرمایهگذاری در سهام و سایر اوراق بهادار به استثنای اوراق مشارکت بانک مرکزی و اوراق مشارکت دولت نیست. حد مجاز تملک داراییهای ثابت توسط موسسه موضوع دستورالعمل نحوه محاسبه نسبت خالص داراییهای ثابت موسسات اعتباری حداکثر معادل ۲۰درصد است.
موسسه موظف است همواره حداقل ۱۰درصد و حداکثر ۲۰درصد مانده سپردههای خود را به صورت ترکیبی از وجه نقد و سایر داراییهای نقد که به سرعت، سهولت و با حداقل هزینه ممکن قابل تبدیل به وجه نقد هستند (نظیر سپردههای مدتدار نزد بانک مسکن، اوراق مشارکت بانک مرکزی و اوراق مشارکت دولت) نگهداری کند.
نسبت سپرده قانونی برای انواع سپردههای موسسه معادل ۲درصد تعیین میشود.
نحوه محاسبه و پرداخت سهم سود قطعی متعلق به سپرده گذاران موسسه وفق ضوابط ابلاغی بانک مرکزی در خصوص نحوه محاسبه و تقسیم سود مشاع است.
پذیرش سپرده تسهیلات خواه، ارائه هرگونه برنامه زمانبندی برای اعطای تسهیلات در قبال گذاردن سپرده برای مدت معین در چارچوب جداولی بر اساس نوبت و مبلغ و موارد مشابه توسط موسسه فراتر از آنچه بانک مرکزی تعیین خواهد کرد، ممنوع است.
میزان تسهیلات خرید و ساخت مسکن اعطایی توسط موسسه بنا به سیاست بانک مرکزی تعیین میشود.
جز احکام خاص که در این دستورالعمل تصریح شده است، موسسه موظف به رعایت تمام قوانین «آییننامه نحوه تاسیس و اداره موسسات اعتباری غیردولتی» مصوبات شورای پول و اعتبار، مفاد اساسنامه مصوب و بخشنامهها و دستورالعملهای بانک مرکزی و سایر مقررات مربوط است.
در صورت اشتغال به هرگونه عملیات بدون رعایت مقررات این دستورالعمل، بانک مرکزی مکلف به اعمال اقدامات لازم در چارچوب قانون پولی و بانکی کشور، قانون تنظیم بازار غیرمتشکل پولی و سایر قوانین و مقررات مربوط در مورد موسسات و افراد متخلف خواهد بود.