گروه بانک و بیمه احسان شمشیری
تازه‌ترین آمار بیمه مرکزی از عملکرد بازار بیمه کشور در سال ۹۴ حکایت از افزایش حجم حق بیمه‌های تولیدی، خسارت پرداختی، نسبت خسارت، سهم بخش خصوصی از بازار بیمه و حق بیمه سرانه دارد. درآمد بیمه با 7/9درصد افزایش نسبت به سال گذشته به 2260میلیارد تومان و خسارت با رشد 18.5درصدی به 1443میلیارد تومان رسید و تعداد بیمه‌نامه‌ها نیز با 4/10درصد رشد به 7/50 میلیون فقره و تعداد خسارت با 31.4درصد رشد به 9/24میلیون مورد رسیده است.
کاهش 27 درصدی رشد حق بیمه تولیدی
به گزارش «تعادل» حجم حق بیمه‌های تولیدی بازار بیمه با 7/9درصد افزایش نسبت به سال گذشته به حدود 22هزار و600 میلیارد تومان رسید. بر این اساس نرخ رشد حق بیمه تولیدی در مقایسه با سال ۱۳۹۳ با 7/26درصد افت همراه شده است که دلیل اصلی آن رشد کمتر حق بیمه‌های تولیدی در ۲ رشته بیمه شخص ثالث و بیمه زندگی نسبت به رشد آنها در سال‌های قبل است به ویژه در بیمه اجباری شخص ثالث با سهم عمده از بازار به موازات عدم افزایش مبلغ تعرفه حق بیمه این رشته ۱۰درصد افزایش در مبلغ دیه را در سال ۹۴ شاهد بوده‌ایم.
میزان رشد حق بیمه‌های شخص ثالث 1/25 بوده که به حدود 6/2- رسیده و رشد حق بیمه زندگی نیز ۵/45درصد بوده که به 4/20درصد کاهش یافته و نشان دهنده کاهش رشد مبلغ حق بیمه نسبت به سال‌های قبل است.
تعداد بیمه‌نامه‌های صادره در این مدت نیز با 4/10درصد رشد نسبت به سال قبل حدود 7/50میلیون فقره بود. بدین ترتیب نرخ رشد تعداد بیمه‌نامه‌های صادره در مقایسه با سال ۱۳۹۳ حدود ۷درصد بیشتر شده است.
درحالی که 6/37درصد حق‌بیمه‌های تولیدی به رشته بیمه شخص ثالث و مازاد اختصاص داشته سهم آن از خسارت‌ها 9/43درصد بوده است که نشان دهنده عدم توازن سهم شخص ثالث از درآمدها و خسارت‌هاست. همچنین درحالی که ۲/24درصد از حق بیمه‌های تولیدی نیز مرتبط با بیمه درمان بود اما 9/30درصد از خسارت‌های پرداختی به بیمه درمان اختصاص داشت و این موضوع ضرورت توجه بیشتر به افزایش درآمد در بیمه درمان را مطرح کرده است.
بیش از یک‌سوم حق بیمه‌ها یعنی 6/37درصد حق بیمه‌های تولیدی به رشته بیمه شخص ثالث و مازاد اختصاص داشت. این میزان در مقایسه با سال ۹۳ به میزان ۲/42درصد کمتر شده که به نوعی علت آن، افت نرخ رشد تعداد بیمه نامه‌های صادره این رشته بیمه از حدود 1/9درصد در سال ۹۳ به حدود 7/4درصد در سال ۹۴ است.
۲/24درصد از حق بیمه‌های تولیدی نیز مرتبط با بیمه درمان بود که این مقدار در سال ۹۳ معادل 7/19درصد بود و نشان دهنده توجه بیشتر مردم به بیمه درمان است.
سهم بیمه‌های زندگی 9/11 و بدنه اتومبیل 6 درصد از پرتفوی حق بیمه تولیدی بازار رسید که این مقادیر به ترتیب در سال ۹۳، 5/10درصد برای بیمه زندگی و ۶/۶درصد برای بیمه بدنه اتومبیل بود.
رشد 5/18 درصدی خسارت پرداختی
شرکت‌های بیمه حدود ۱۴هزار و430میلیارد تومان خسارت به بیمه‌گذاران پرداخت کردند که در مقایسه با سال قبل 5/18درصد رشد نشان می‌دهد البته مقدار رشد مبالغ خسارت طی سال ۹۳ در همین حدود و معادل ۸/18درصد بود.
شرکت‌های بیمه 9/24میلیون مورد خسارت به بیمه‌گذاران پرداخت کردند که در مقایسه با سال گذشته 4/31درصد رشد داشته این درحالی است که رشد تعداد موارد خسارت در سال ۹۳ حدود ۹/۹درصد بوده است.
عدم افزایش نرخ رشد مبالغ خسارت پرداختی بازار بیمه طی سال ۹۴ با وجود افزایش نرخ رشد تعداد موارد خسارت در مقایسه با سال ۹۳ بدین علت است که دو رشته درمان و شخص ثالث و مازاد که سهم آنها از مبالغ خسارت پرداختی نسبت به رشته‌های دیگر بیشتر بوده و تقریبا نزدیک به همدیگر است به لحاظ تغییرات نرخ رشد مبالغ خسارت پرداختی اثر یکدیگر را خنثی کرده‌اند یعنی رشد مبالغ خسارت پرداختی بیمه‌های شخص ثالث و مازاد و بیمه درمان از حدود ۲/20 و 5/2درصد در سال ۹۳ به 2/10 و ۳/34درصد در سال ۹۴ رسیده است این درحالی است که بیمه درمان با سهم بسیار بیشتری از تعداد خسارت‌های پرداختی نسبت به رشته شخص ثالث و مازاد 3/4درصد در مقایسه با 6/91درصد اثر افزایش در رشد تعداد خسارت‌ها را به بازار بیمه منتقل کرده است. 9/43درصد از خسارت‌های بازار بیمه در رشته بیمه شخص ثالث و مازاد پرداخت شده و 9/30درصد از خسارت‌های پرداختی به بیمه درمان اختصاص داشته و بیمه‌های زندگی و بدنه اتومبیل هر یک حدود 2/6 و 9/5 درصد در خسارت‌های پرداختی بازار بیمه سهم دارند.
نسبت خسارت که حاصل تقسیم خسارت پرداختی به حق بیمه تولیدی بر حسب درصد است و در محاسبه آن نسبت مبالغ خسارت‌های معوق، ذخایر حق بیمه، کارمزد شبکه فروش و هزینه‌های اداری- عمومی دخالت داده نمی‌شود در این مدت معادل 8/63درصد بود و در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 7/4 واحد افزایش نشان داد.
درحال حاضر با توجه به عدم امکان ارائه ارقام نهایی ذخایر حق بیمه و خسارات معوق شرکت‌های بیمه برای سال ۱۳۹۴ امکان محاسبه«ضریب خسارت» بازار بیمه وجود ندارد لذا در این گزارش از شاخص (نسبت خسارت) جهت بررسی استفاده خواهد شد. نسبت خسارت ۷ شرکت بیمه ملت، نوین، میهن، سینا، دانا، ایران و آسیا به ترتیب با: ۴/104، ۱/81، 7/80، 3/73، ۷/72، 4/71 و 8/66 درصد بالاتر از این میزان در بازار بیمه بوده و در دو شرکت بیمه آرمان و کوثر به ترتیب 5/63 و 1/62 درصد نزدیک به این میزان در بازار بیمه است.
۳ رشته بیمه اعتبار، درمان و شخص ثالث مازاد به ترتیب با ۳/363، 3/81 و 6/74درصد نسبت خسارتی بالاتر از بازار بیمه با 63.8 درصد داشتند.
پس از رشته‌های نامبرده، نسبت خسارت ۳رشته بیمه بدنه اتومبیل، مسوولیت و حوادث راننده با 5/62، 3/61 و 7/50 درصد بالاتر از این نسبت در سایر رشته‌های بیمه بوده اما پایین‌تر از نسبت خسارت بازار بیمه قرار دارند.
افزایش سهم بخش خصوصی در بازار بیمه
سهم بخش غیردولتی از حق بیمه تولیدی1/2واحد رشد نسبت به سال 93 به حدود 5/60درصد رسید و 5/39درصد دیگر توسط بیمه ایران در نقش تنها شرکت بیمه دولتی تولید شد. همچنین 9/55درصد از خسارت‌های بازار بیمه با 3/5واحد رشد نسبت به سال 93 توسط بخش غیردولتی جبران شد.
انحصار شرکتی
میزان انحصار شرکتی در بازار بیمه طی سال ۱۳۹۴ براساس شاخص هرفیندال- هیرشمن (مجموع مجذورات سهم هر یک از شرکت‌های بیمه) معادل ۱۸۷۱واحد است که در مقایسه با سال ۹۳ به میزان ۹۱واحد (معادل 6/4درصد) کمتر شده و بهبود یافته است (توضیح آنکه مقدار به دست آمده برای این شاخص، حکایت از نیمه متمرکز و شبه‌رقابتی بودن بازار بیمه کشور دارد اما چنانچه این میزان به زیر ۱۰۰۰واحد برسد، بازار بیمه کاملا رقابتی و غیرمتمرکز خواهد شد). با این وجود، تنها ۹ شرکت بیمه ایران، آسیا، البرز، دانا، پارسیان، پاسارگاد، کوثر، معلم و کارآفرین هر یک دارای سهم بالاتر از ۳درصد در مجموع 7/83درصد از حق بیمه تولیدی بازار را به خود اختصاص داده‌اند. در سال ۱۳۹۴، شاخص حق بیمه سرانه (نسبت حق بیمه تولیدی به جمعیت کشور) به حدود 9/2میلیون ریال می‌رسد که به‌طور متوسط هریک از ۷۹میلیون نفر ایرانی در پرداخت آن به صنعت بیمه مشارکت داشته است. بر این اساس، افزایش حق بیمه سرانه در مقایسه با سال ۱۳۹۳ (با مبلغ 6/2میلیون ریال)، حدود 5/8درصد است. با توجه به عدم اعلام رقم رسمی تولید ناخالص داخلی (GDP) از طرف بانک مرکزی ج. ا. ایران برای سال ۱۳۹۴، محاسبه شاخص ضریب
نفوذ بیمه نسبت حق بیمه تولیدی به GDP بر حسب قیمت جاری، در حال حاضر امکان‌پذیر نیست. یادآور می‌شود که شاخص ضریب نفوذ بیمه در سال ۱۳۹۳ معادل 9/1درصد گزارش شده است. رشد حق بیمه تولیدی نیز از منفی 28درصد تا 146درصد برای شرکت‌های مختلف نوسان داشته و برخی شرکت‌ها با کاهش حق بیمه تولیدی و برخی با افزایش درآمد و حق بیمه مواجه شده‌اند و مانند سال‌های قبل بیمه ایران 40درصد حق بیمه تولیدی را به خود اختصاص داده است.
اثر بهبود توانگری بر کاهش فروش
به دنبال تاکید بیمه مرکزی بر افزایش توانگری مالی شرکت‌های بیمه، نسبت خسارت در سال 94 نسبت به سال 93 با 5 واحد افزایش به 63.8درصد رسید. کارشناسان معتقدند، از آنجا که ریسک‌های صدور در رشته‌های شخص ثالث و درمان بالاست و خسارت آنها بیش از حق بیمه دریافتی است، درنتیجه برخی شرکت‌های بیمه در سال 94 تلاش کردند که با کاهش فروش شخص ثالث و درمان، نسبت خسارت خود را در سال‌های آتی کنترل کرده و با این اقدام، توانگری مالی خود را بهبود بخشند. این اقدام تعدادی از شرکت‌ها و کاهش تبلیغات آنها برای فروش شخص ثالث و درمان، باعث افزایش فشار خسارت و ریسک به شرکت‌های بزرگ بیمه شناخته‌شده است و از سوی دیگر، خسارت‌ها و تعهدات قبلی مربوط به سال‌های 93 و قبل از آن باعث افزایش ضریب خسارت شرکت‌های بیمه‌یی شد و باعث شده که نسبت خسارت با 5 واحد افزایش به 63.8درصد برسد. یکی از دلایل بالارفتن نسبت خسارت این است که در صنعت بیمه ما با قانون اعداد بزرگ کار می‌کند و وقتی شرکت بیمه‌یی در فروش یک رشته بیمه‌یی برای خود محدودیت ایجاد می‌کند و تعهدات قبلی، جاری شده و باید پرداخت داشته باشد و درآمد جدیدی از محل فروش همان رشته بیمه‌یی وجود ندارد،
درنتیجه نسبت خسارت برای آن رشته بیمه‌یی بالا می‌رود زیرا درآمد نداشته اما تعهدات قبلی و خسارت آن را باید بپردازد و همین مساله باعث می‌شود که در سال 94 نسبت خسارت بیمه 5 واحد بالا رفته و به 63.8درصد برسد.
این در حالی است که در سال 94 نرخ بیمه شخص ثالث حداقل باید 40درصد افزایش می‌یافت اما به دلایل ملاحظات مختلف 15درصد افزایش یافت و این موضوع باعث عدم توازن در درآمد و هزینه شده و بسیاری از مسوولان نیز برافزایش نرخ بیمه شخص ثالث متناسب با هزینه‌ها تاکید دارند. اما حق بیمه این رشته پر فروش افزایش نمی‌یابد. در حوزه بیمه درمان نیز بیمه تکمیلی طلایی باعث رشد شدید هزینه‌ها و نسبت خسارت شد. چون در برخی بیمه‌ها و هزینه‌های پزشکی، مانند بیمه طلایی و برخی خسارت‌ها و درمان‌ها، حداکثر خسارت مناسب تعیین نشده و باعث رشد شدید خسارت‌ها شده و بیمه باید خسارت سنگین را تعهد و پرداخت کند و همین مساله، پوشش بیمه درمان طلایی را به پاشنه آشیل بیمه‌ها تبدیل کرده و مشکلات بسیاری را برای شرکت‌های بیمه‌یی ایجاد خواهد کرد.
درنتیجه پیش‌بینی می‌شود که شرکت‌هایی که به بیمه طلایی درمان و ثالث وارد می‌شوند، نتوانند از پس تعهدات خود برآیند و درنتیجه با خسارت و بحران مواجه خواهند شد. در حال حاضر ضریب نفوذ بیمه در کشور 9.1درصد است که بسیار محدود است و باید بیش از اینها رشد کند که البته این موضوع تابع شرایط کسب‌وکار و شاخص‌های اقتصاد کلان است. توجه داشته باشیم که سهم بیمه‌های زندگی از کل بیمه‌های کشور تنها 12درصد است و با وجود رشد آن از 8درصد در سال‌های گذشته به 12درصد در سال‌های اخیر، هنوز فاصله زیادی با استانداردهای جهانی داریم و لذا باید تبلیغات و فرهنگ‌سازی بیشتری برای رشد بازار بیمه انجام شود. شرکت‌های بیمه در سال 94 تولید 22هزار و 611میلیارد و 469میلیون تومان تولید حق بیمه را به ثبت رساندند که عملکرد بیمه دولتی ایران رشدی 6درصدی را نشان می‌دهد. بررسی عملکرد خصوصی‌ها گویای آن است که تولید حق بیمه در 8شرکت بیمه دانا، ملت، نوین، میهن، ما، متقابل کیش، آرمان و آسماری کاهش یافته است.
در میان شرکت‌های بیمه، بیمه میهن با کاهش حق بیمه 28.54درصدی، بیمه آرمان با کاهش 19.31درصدی و بیمه ملت با کاهش 16.67درصدی کمترین حق بیمه تولیدی را در سال 94 به خود اختصاص داده‌اند. البته کاهش حق بیمه در شرکت بیمه ملت احتمال دارد به دنبال ممانعت از صدور ثالث به صورت 3ماهه و 6ماهه در این شرکت و اصلاح ترکیب پرتفوی باشد. آمار نشان می‌دهد، بالاترین میزان خسارت پرداختی را شرکت‌های ایران، آسیا، البرز، دانا و پارسیان به خود اختصاص دادند، علاوه براینکه بیمه ایران با اختلاف قابل ملاحظه‌یی بیشترین تعداد موارد خسارت را داشته است.
اما نکته قابل ملاحظه در آمار منتشره، افزایش نسبت خسارت در صنعت بیمه است که همچنان بر مدار صعود قرار دارد، درحالی‌که صنعت بیمه در سال 93 نسبت خسارت 59.1درصدی را تجربه کرد که البته در مقایسه با سال 92 کاهش 5.1واحدی را نشان می‌دهد؛ اما این نسبت در سال 94 با 5واحد افزایش به 63.80درصد رسید. گفتنی است، افزایش صعودی نسبت خسارت از میانه سال 94 شدت گرفت به‌طوری‌که از مهرماه سال 94 شاهد روند افزایشی آن هستیم.
