گروه بانک و بیمه
در جریان سفر رییسجمهور و هیات همراه به ایتالیا و فرانسه، که رییس کل بانک مرکزی و تعدادی از وزرا و مسوولان اقتصادی ایشان را همراهی کردند علاوه بر موضوع قراردادهای صنعت نفت، خودرو، خرید هواپیما و... مسائل مهمی ازجمله تامین اعتبار شرکتهای اروپایی، بیمه اعتبار بانکهای اروپایی، تامین مالی شرکتهای ایرانی و نحوه بازپرداخت اقساط خریدها و قراردادها نیز مورد توجه قرار گرفته است.
به گزارش «تعادل» کارشناسان اقتصادی معتقدند که علاوه بر روابط کارگزاری ایران و مشارکت شرکتها و بانکهای اروپایی، بیمه اعتباری ساچه، بیمه حمل و نقل و مسائل اعتباری و بیمهیی مربوط به روابط تجاری ایران و اروپا، موضوعات دیگری نیز در داخل کشور مطرح است و از محدودیت منابع شرکتهای ایرانی، کمبود اعتبارات بودجه دولتی، صندوق توسعه ملی گرفته تا روشهای تامین مالی ازجمله خطوط اعتباری بانکها، شرکتهای لیزینگ، فعالیت شرکتهای بیمه ایران و... مورد توجه مسوولان قرار گرفته است. رییسکل بانکمرکزی ایران در دومین روز سفر به رم ضمن دیدار با «ایگنازیو ویسکو» همتای ایتالیای خود با اشاره به بسترسازی مناسب روابط کارگزاری بانکی بین دو کشور از تفاهمنامه افزایش سقف اعتباری بیمه ساچه تا بیش از 6 میلیارد یورو و افتتاح حساب به نام بانک مرکزی ایران در دفاتر بانک مرکزی ایتالیا خبر داد. ولیالله سیف در این دیدار با ارائه گزارشی از آخرین اقدامات صورت گرفته در بانک مرکزی همچنین شبکه بانکی کشور در حوزه بسترسازی مناسب برای برقراری روابط کارگزاری بانکی و تطبیق کامل با استانداردهای رایج نظارتی بینالمللی از بانک مرکزی ایتالیا برای تحقق این
هدف دعوت کرد. وی با اشاره به اینکه توافقات خوبی بین دولتهای ایران و ایتالیا انجام شده است، گفت: ایفای نقش فعال توسط شبکه بانکی برای اجرای سریع توافقات اقتصادی لازم است. در این دیدار رییسکل بانک مرکزی ایتالیا نیز از آمادگی مقامات و مدیران اجرایی بانک مرکزی ایتالیا برای همکاریهای وسیع خبر داد و حمایت خود از تعامل با شبکه بانکی ایران را به اطلاع مدیران بانکهای تجاری ایتالیا رساند. روسای کل بانکهای مرکزی ایران و ایتالیا همچنین نسبت به «ارائه خدمات آموزشی و فنی در حوزههای نظارتی و کنترلی به بانک مرکزی ایران»، «حمایت از فعالیت مجدد شعبه بانک سپه مستقر در رم»، «تسریع در روند بررسی تقاضاهای بانکهای ایرانی برای افتتاح دفاتر نمایندگی یا شعبه در ایتالیا» و «ارائه خدمات بانکی به بانک مرکزی در حوزههای خزانهداری ارزی و مدیریت ذخایر ارزی» توافق کردند.
گسترش روابط بانکی ایران با مدیو بانک
همچنین رییسکل بانک مرکزی ضمن دیدار با مدیران مدیو بانکا که یکی از بزرگترین بانکهای جهان با برخورداری از شبکه وسیع بینالمللی است درخصوص«مساعدت بانک مرکزی ایران در اعطای مجوز به آن بانک برای تاسیس شعبه همچنین سرمایهگذاری در ایران»، «ارائه خدمات متنوع بانکی از سوی مدیو بانک به شبکه بانکی ایران» و «استفاده از ظرفیت شبکه بینالمللی مدیو بانک به ویژه در آسیای جنوب شرقی و اروپا برای ایجاد روابط کارگزاری با بانکهای ایران» مذاکره کردند.
در دیدار رییسکل بانکمرکزی با مدیرعامل بانک یوبای ایتالیا موضوعات«حلوفصل اقلام باز داراییهای بانکمرکزی در دفاتر یوبای (UBAE) و انجام اقدامات لازم برای تسویه آنها» و «از سرگیری روابط بانکی پس از تعیین تکلیف پرونده مالی مطروحه از سوی بانک یوبای» مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
افتتاح نمایندگی بیمه ساچه در ایران
در دیدار مقامات بانکی ایران با مسوولان موسسه بیمه صادراتی ساچه توافقاتی ازجمله «از سرگیری خدمات بیمهیی پوششی ساچه در حوزه اجرای پروژههای مورد نظر در ایران»، «افزایش سقف اعتباری موسسه ساچه تا بیش از سطح 6 میلیارد یورو» و «افتتاح دفتر نمایندگی ساچه در ایران برای توسعة خدمات مالی و بیمهیی به متقاضیان کشور» به دست آمد.
همچنین طرفین در خاتمه موافقتنامه تسویه اقساط معوق فاینانس را امضا و مقرر کردند. موسسه ساچه همه تلاشهای خود را برای مذاکره با مقامات ذیربط در اروپا برای افزایش رتبه ایران به کار گیرد.
در دیدار با مدیرعامل انجمن بانکداران اروپا نیز لزوم حمایتهای بیشتر از موضوع «توسعه و برقراری روابط کارگزاری بانکی بین شبکههای بانکی ایران و ایتالیا»مطرح شد و متقابلا مدیرعامل انجمن بانکداران اروپا از این موضوع به صورت ویژه استقبال و حمایت کرد. انجمنهای بانکداران ایتالیا نیز علاقه بانکهای ایتالیایی برای کار با ایران و حمایت این انجمن از حضور فعال شبکه بانکی ایران در عرصه اقتصادی و تجاری را اعلام کردند.
ساچه بیمه صادراتی و اعتباری است
بیمه ساچه مانند بیمههای کوفس و هرمس و اگزیم در امریکا و اروپاست که کار بیمه اعتباری بانکها برای حمایت از صادرکنندگان را انجام میدهد و فعالیت بیمه ساچه مانند شرکتهای بیمه معمولی نیست و به نوعی مرتبط با فعالیت صادرکنندگان و بانکهاست. وقتی حسین یعقوبی، مدیرکل بینالملل بانک مرکزی، برای انعقاد قرارداد فاینانس با ایتالیا عازم شرکت بیمه «ساچه» شد، عدهیی این پرسش را مطرح کردند که چرا بانک مرکزی در جریان این توافقات قرار گرفته و شرکتهای بیمهیی حضور ندارند؟دلیلش این است که بیمه ساچه، سازمانی است که مثل صندوق ضمانت صادرات ایران به پوشش بیمهیی صادرات میپردازد. از دهها سال پیش کشورها برای توسعه صادرات خود به تاسیس صندوقهای تضمین صادرات مبادرت میکنند که این صندوقها ریسکهای صادرکنندگان را با رویکرد حمایتی تحت پوشش خود قرار میدهند. مدل امریکایی این موسسات، اگزیم - بانکها هستند. بر این اساس شرکت ساچه برای توسعه صادرات کشور ایتالیا ایجاد شده است. این شرکت پروژههای صادراتی که بانکهای ایتالیایی یا اروپایی نسبت به تامین مالی آن اقدام میکنند، تحت پوشش قرار میدهد و در صورتیکه تسهیلات بازپرداخت نشد ساچه
مبلغ را پرداخت میکند و جانشین تامینکنندگان مالی برای بازیافت آن میشود و بیمه ساچه در سایت خود به روشنی این مساله را بیان کرده است:
پرویز خسروشاهی قائممقام بیمه مرکزی در رابطه با حضور بیمه ساچه و بیمه اعتباری این شرکت در رابطه با حمایت از کسب وکار ایتالیا با ایران گفت: برای خرید هواپیما، بانکهای ایتالیایی وام میدهند و بیمه ساچه هم بازپرداخت اقساط این وام را تضمین میکند. همان کاری که باید بانک توسعه صادرات و صندوق ضمانت صادرات ما برای صادرکنندگان انجام بدهند. ایتالیاییها به ایران هواپیما صادر و تامین مالی میکنند و ضمانت بیمه این اعتبارات بانکی را ساچه برای شرکتهای اروپایی و بانکهای اروپایی انجام میدهد تا اگر بازپرداخت اقساط بانکهای اروپا با مشکل مواجه شد، بیمه ساچه آن را تقبل کند و از این طریق از بانکهای اروپایی و صادرکنندگان اروپایی حمایت میکند تا کار تامین اعتبار صادرات و همچنین امور صادراتی به خوبی و به موقع انجام شود.
نکته مهم در متن توضیح شرکت ساچه در مورد تضمین صادرات و بیمه اعتبارات صادراتی عبارت «to support the competitiveness of Italian businesses» است که نشان میدهد هدف این موسسه کمک به رقابتپذیری بنگاههای ایتالیایی در بازارهای صادراتی است. از دیگر صندوقهای ضمانت صادرات معتبر شبیه ساچه، میتوان به بیمه کوفس و هرمس اشاره کرد.
تامین مالی با الگوی لیزینگ
زمینه تامین مالی خرید هواپیماهای مورد نیاز شرکتهای هواپیمایی کشور از طریق الگوی لیزینگ محقق میشود. مهدی قدمی مدیرعامل گروه مالی ملت، از لیزینگ به عنوان یکی از ابزارهای مالی و اعتباری در سراسر جهان نام برد که با وجود تنوع خدمات لیزینگ از ابتدای فعالیت آن در ایران تاکنون این صنعت به دلیل چالشهای پیشرو نتوانسته توسعه یابد. وی یکی از روشهای مالی برای تامین اعتبار در این عرصه را تامین اعتبار از طریق فاینانس ذکر کرد. در حال حاضر باید سالانه یک و نیم میلیارد دلار از بودجه دولت به شرکتهای هواپیمایی برای خرید هواپیماهای جدید اختصاص یابد که این رقم در مقایسه با سطح واقعی نیاز بسیار ناچیز است.
قدمی معتقد است: محدودیت تسهیلات صندوق توسعه ملی از یکسو و شکل ارزی تسهیلات آنکه نوسانهای نرخ ارز را در پی دارد از سوی دیگر میتواند ریسکها و دغدغههایی برای بازپرداخت اقساط به همراه داشته باشد.
به گفته وی امروزه این مساله بسیاری از خطوط هوایی را بر آن داشته است تا از لیزینگ به عنوان یکی از روشهای پیشرفته تامین مالی استفاده کنند. در تامین مالی هواپیماهای تجاری، از روشهای اجاره و وام استفاده میشود. در برخی منابع دیگر روشهای تامین مالی هواپیماهای تجاری مشتمل بر وام با وثیقه، لیزینگ مالی و لیزینگ عملیاتی را از عمدهترین روشهای مرسوم در این حوزه نام میبرند.
وی از جمله راههای دیگر در پرداخت پول خرید هواپیمای مورد اشاره در متون مدیریت مالی را پول نقد، لیزینگ عملیاتی، فروش و اجاره مجدد، وامهای بانکی/ اجارههای مالی، اجارههای مالیاتی، حمایت از تولیدکننده و گواهی وثیقه تجهیزات پیشرفته ذکر کرد. مدیرعامل گروه مالی ملت یکی از موارد خاص را اجاره عملیاتی اجاره مجدد ذکر کرد که در آن خطوط هوایی، هواپیمای خود را برای تامین پول نقد به فروش میرسانند و سپس همان هواپیما را از خریدار و برای یک دوره بازپرداخت اجاره مجدد میکنند.
قدمی به تشریح برنامههای گروه مالی ملت جهت تامین مالی صنعت هواپیمایی کشور پرداخت و عنوان کرد: در راستای اهداف بانک ملت در تامین مالی پروژهها و صنایع کشور و با توجه به شرایط پسابرجامی کشور در نظر دارد، زمینه تامین مالی خرید هواپیماهای مورد نیاز شرکتهای هواپیمایی کشور را از طریق الگوی لیزینگ محقق کند. در واقع این امر با توجه به برخورداری گروه مالی ملت از زنجیره ارزش افزوده شرکت واسپاری ملت و با همکاری و همراهی شرکت تامین سرمایه بانک ملت صورت خواهد گرفت. وی موضوع فعالیت شرکت واسپاری ملت را انجام عملیات لیزینگ شامل تامین کالاهای مجاز مورد درخواست مشتریان از فروشندگان و تولیدکنندگان و واگذاری آنها از طریق اجاره یا فروش اقساطی در چارچوب ضوابط و دستورالعمل اجرایی تاسیس، نحوه فعالیت و نظارت بر شرکتهای لیزینگ و سایر مقررات مربوطه تعریف کرد. وی اظهار امیدواری کرد که با توجه به مطالب پیشگفته و نیاز موجود کشور در زمینه تامین مالی خرید هواپیما، این شرکت بتواند زمینه تحقق این امر را فراهم کند.
تجربه صندوق ضمانت صادرات ایران
صندوق ضمانت صادرات ایران نیز دقیقا همین کار را انجام میدهد. در سایت این صندوق چنین آمده: «بهمنظور تشویق صادرکنندگان به توسعه فعالیتهای صادراتی خود و کاهش نگرانی آنها در این زمینه و ارائه پوششهای لازم به آنها در مقابل ریسکهای سیاسی و تجاری، دولتها اقدام به ایجاد شرکتهای بیمه اعتبار صادراتی میکنند. این قبیل شرکتهای بیمه عمدتا وابسته به دولت و متکی به حمایتهای مالی آن بوده و اغلب ریسکهایی را پوشش میدهند که معمولا از سوی شرکتهای بیمه تجاری قابل پوشش نیستند. در این راستا و بهمنظور تامین امنیت مالی صادرکنندگان ایرانی و در نتیجه توسعه موثر صادرات غیرنفتی کشور، صندوق ضمانت صادرات ایران با همکاری آنکتاد، به عنوان تنها شرکت دولتی بیمه اعتبار صادراتی وابسته به وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال 1352 تاسیس شده و فعالیت خود را تحت نظارت مرکز توسعه صادرات ایران آغاز کرد. البته عمر این سازمان تازه تاسیس چندان طولانی نبود چرا که با بالا رفتن قیمت نفت در نتیجه تحولات سیاسی در منطقه خاورمیانه در اواسط دهه 70 میلادی، درآمد نفتی کشور افزایش یافته و همین موضوع باعث شد که صندوق ضمانت صادرات ایران به دست فراموشی سپرده
شده و فعالیتهای آن بهطور کامل متوقف شود. پس از 10 سال عدم فعالیت، بار دیگر صندوق ضمانت صادرات ایران به عنوان یک سازمان وابسته به وزارت صنعت، معدن و تجارت و با شخصیت حقوقی و مالی مستقل مجددا در سال 1373 فعالیت خود را آغاز کرد تا به صادرکنندگان در بازیافت موقعیت تجاری خود که در اثر 8سال جنگ تحمیلی مختل شده بود، کمک کرده و موجبات افزایش درآمدهای غیر نفتی را فراهم آورد. این صندوق به پشتوانه حمایتهای مالی دولت، علاوه بر پوشش ریسکهای سیاسی و تجاری صادرات، با صدور انواع ضمانتنامه اعتباری به تامین منابع مالی مورد نیاز صادرکنندگان نیز کمک میکند.»
بنابراین حوزه ماموریت بیمه ساچه، تامین مالی اعتبارات صادراتی است و بیمهگری تجاری به مفهومی که ما میشناسیم، نیست لذا حضور متولیان صنعت بیمه در تعاملات بیمه ساچه با طرفهای ایرانی ضرورتی ندارد. حتی اگر این تفاوت مهم را نادیده بگیریم و فرض کنیم بیمه ساچه، کاری شبیه بیمههای تجاری انجام میدهد. با توجه به اینکه آنچه در ایتالیا اتفاق افتاده خرید خدمات بیمهیی توسط موسسات اقتصادی و بانکی ایرانی از این شرکت بیمه است، روشن است که باید اخبار آن را طرفهای قرارداد آن شرکت بیمه اعلام کنند و روشن نیست چرا برخی اصحابنظر توقع دارند در جریان عقد یک قرارداد بیمهیی، مسوولان صنعت بیمه باید حضور داشته باشند و آن را خبررسانی کنند؟!