غلامحسین شافعی عضو شورای پول و اعتبار از ارایه طرح وزیر امور اقتصادی و دارایی و رییس کل بانک مرکزی برای تجدید نظر در نرخ سود بانکی به شورای پول و اعتبار خبر داده و گفته است موضوع کاهش نرخ سود بانکی از سوی وزیر امور اقتصادی و دارایی و رییس کل بانک مرکزی اعلام و برای بررسی در دستور کار شورای پول و اعتبار قرار گرفته است که امیدواریم در جلسه بعدی شورا تصمیم منطقی در این رابطه اتخاذ شود. براین اساس امروز چهارشنبه 19شهریور 93 در جلسه شورای پول و اعتبار قرار است که موضوع نرخ سود بانکی بار دیگر در دستور کار قرار گیرد و وضعیت بازار سپرده‌ها، تسهیلات، عملکرد بانک‌ها در اجرای مصوبات شورا و بانک مرکزی و همچنین انتظارات تعدادی از بانک‌ها و موسسات مالی برای افزایش نرخ سود تسهیلات بانکی و نرخ سود سپرده‌ها بررسی شود. برخی کارشناسان معتقدند که با توجه به کاهش نرخ تورم در ماه‌های اخیر، وزیر اقتصاد و رییس‌کل بانک مرکزی به دنبال کاهش نرخ سود بانکی هستند.
در شرایط کنونی نظرات مختلفی در رابطه با نرخ سود بانکی مطرح است برخی بانک‌ها با توجه به‌کمبود منابع، کمبود نقدینگی و ضرورت رقابت برای جذب منابع، به‌دنبال نرخ‌های سود بالا هستند تا منابع بیشتری جلب کنند.
اما در عین حال برخی صاحبنظران معتقدند که با توجه به‌مثبت شدن نرخ رشد اقتصادی، کاهش نرخ تورم، و نزدیک شدن نرخ سود به نرخ تورم، شورای پول و اعتبار باید نرخ سود را کاهش دهد تا کارآفرینان و تولیدکننده‌ها قادر به ادامه تولید باشند. از سوی دیگر، برخی کارشناسان معتقدند که دولت باید از تعیین دستوری نرخ سود خودداری کند و اجازه دهد که عرضه و تقاضا نرخ را تعیین کند زیرا نرخ را هرعددی که تعیین کنند، برخی بانک‌ها با پرداخت هدیه و راهکارهای دیگر، نرخ سود را عملا بالاتر می‌برند و اگرچه در ظاهر نرخ سود مورد نظر بانک مرکزی را رعایت می‌کنند اما عملا به‌سمت نرخ بالاتر گرایش دارند لذا تعیین دستوری نرخ سود هیچ اثری براقتصاد ندارد. برخی کارشناسان معتقدند که با توجه به‌کاهش نرخ تورم 12 ماهه در مرداد ماه به 22.3درصد، ثبات تورم نقطه به نقطه به‌میزان 14.7درصد، و رشد تورم مرداد نسبت به تیر به میزان 1.6درصد، انتظار می‌رود که نرخ سود بانکی نیز کاهش یابد. اما عده‌یی دیگر از صاحبنظران معتقدند که بالا بودن نرخ سود بانکی در بازار به‌میزان حدود 30درصد، نرخ جریمه اضافه برداشت از بانک مرکزی به‌میزان 34درصد و عدم رعایت مصوبه نرخ سود 22درصدی
در برخی بانک‌ها، باعث خواهد شد که نرخ سود در نرخ کنونی همچنان تثبیت شود و اگر افزایش نیابد حداقل انتظار این است که تا کاهش نرخ تورم به زیر 20درصد، همین نرخ کنونی حاکم باشد. برخی کارشناسان نیز با انتقاد از دستوری بودن اقتصاد و تعیین نرخ سود و عدم استقلال نهادهای مالی می‌گویند که بانک مرکزی باید محدوده‌یی از نرخ سود را مدیریت کند و نباید انتظار داشته باشد که همه بانک‌ها و موسسات مالی در یک نرخ مشخص، فعالیت کنند.
اما در مقابل وزیر اقتصاد و رییس کل بانک مرکزی تلاش دارند تا نرخ سود بانکی کاهش بیشتری داشته باشد زیرا کاهش تورم انتظاری در ماه‌های آینده این انتظار را ایجاد خواهد کرد که هزینه تمام شده تسهیلات دریافتی نیز کاهش یابد.
کارشناسان می‌گویند که کاهش نرخ سود، در جهت تقویت رونق اقتصادی و اشتغالزایی و فعال‌سازی ظرفیت‌های نیمه تعطیل واحدهای اقتصادی مفید واقع شود.
قوانین ناظر بر تعیین تکلیف نرخ سود بانکی تاکید دارد نرخ سود بانکی باید با مبنا قرار دادن متوسط نرخ تورم داخلی و خارجی تعیین شود. در نتیجه انتظار می‌رود که کاهش نرخ سود بانکی در دستور کار باشد.
اما عده‌یی دیگر از فعالان اقتصادی معتقدند که باتوجه به‌کنترل نقدینگی و تزریق پول به اقتصاد، تلاش برای خروج از شرایط رکودی، توقف رشد منفی و مثبت شدن نرخ رشد اقتصادی، تقاضای بالا برای تسهیلات بانکی، کمبود سرمایه در گردش تولید و... باعث شده که نرخ سود تسهیلات بانکی و نرخ پول در بازار، بالاتر از نرخ بانک‌ها
و نرخ تورم باشد.
در نتیجه فاصله حداقل چهار تا هشت‌درصدی نرخ بازار با نرخ مصوب بانک مرکزی، باعث شده که بانک‌ها انتظار افزایش نرخ سود بانکی یا حداقل تثبیت نرخ فعلی را داشته باشند.
ضرورت عدم تعیین دستوری نرخ سود
احمد حاتمی یزد کارشناس ارشد علوم بانکی نیز در گفت‌وگو با «تعادل» گفت: نرخ سود بانکی را نمی‌توان دستوری تعیین کرد و به‌هر دلیلی بالا و پایین برد زیرا به‌تدریج بازار و بخش خصوصی راهکاری برای خروج از آن پیدا می‌کند. وی افزود: ما در دولت احمدی‌نژاد شاهد بودیم نرخ سود بانکی را از 18 به 14 و 12 و نهایتا به 10درصد رساندند و دیدند فایده ندارد و در آخر به‌رقم 24درصد برگشت.
وی ادامه داد: آنچه تعیین‌کننده نرخ سود بانکی است دستورات شورای پول و اعتبار نیست بلکه مجموعه عرضه و تقاضای نقدینگی در جامعه است. هر وقت تقاضا برای نقدینگی بیشتر باشد و تورم بالا باشد نرخ سود بانکی هم بالا می‌رود. وی تصریح کرد: در حال حاضرنرخ سود بانکی در اروپا بین یک تا دو درصد است و دلیل آن هم عدم وجود تورم است. در حال حاضر تورم ایران 22 تا 25درصد است و در این شرایط هرکس پول خود را نگه دارد زیان می‌بیند و مجبور است به‌سمت خرید و فروش کالای سرمایه‌یی اعم از طلا، ارز و مسکن حرکت کند. وی گفت: تصمیمات دولت در زمینه تعیین و تثبیت نرخ سود تلاش بیهوده‌یی است لذا دولت باید نقدینگی را مدیریت کند و مطالبات معوق را ساماندهی کند و دولت باید لایحه و قانون وضع کند تا مطالبات دولت و نظام بانکی نقد شود و در نهایت با بازگشت درست نقدینگی به‌نظام بانکی عرضه و تقاضای پول به‌شرایط با ثبات برسد.
انتظار کاهش نرخ سود بانکی
دکتر بهروز هادی زنوز، استاد دانشگاه و کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار «تعادل» گفت: نرخ سود بانکی تحت تاثیر دو عامل تورم انتظاری و نرخ بهره واقعی تعیین می‌شود. تورم انتظاری خوشبختانه در ایران به‌دلیل سیاست‌های پولی و مالی دولت و رکود حاکم بر اقتصاد رو به کاهش است.
وی اضافه کرد: دولت پیش‌بینی کرده بود نرخ تورم امسال 25درصد باشد اما انتظار می‌رود به‌زیر 20درصد هم برسد. وی ادامه داد: اما متغیر دیگر یعنی نرخ بهره واقعی نیز باید مورد توجه باشد. در هیچ اقتصادی در درازمدت نمی‌توان در حالت تعادلی نرخ بهره واقعی را بالاتر از نرخ رشد اقتصادی تعیین کرد. لذا براین اساس، با نزدیک شدن نرخ تورم به‌نرخ سود بانکی، و مثبت شدن و بالای صفر قرار گرفتن نرخ رشد اقتصادی، انتظار کاهش نرخ سود بانکی وجود دارد. وی افزود: نرخ رشد اقتصادی ایران در بلندمدت بین 5/4 تا پنج درصد است و نرخ رشد اقتصادی از 6 تا هفت درصد فراتر نمی‌رود.
وی اضافه کرد: همچنین آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد در یک‌سال اخیر سپرده‌های بانکی رشد قابل توجهی داشته و راکد بودن دیگر بازارهای موازی نیز دلیل دیگر آن بوده است و وضع بانک‌ها از نظر مصارف و منابع در حال بهبود است بنابراین نرخ سود تعادلی باید کمتر از این باشد و لذا انتظار کاهش نرخ سود بانکی وجود دارد.
وی اضافه کرد: دو عامل سبب شده است نرخ‌های بانکی بالا باشد دلیل اول رقابت بین بانک‌ها است و دلیل دوم نرخ اوراق مشارکت است که سال گذشته برای جبران اوراق مشارکت‌های فروش رفته در سال‌های گذشته با نرخ مناسبی عرضه نشد. وی اضافه کرد: در سال گذشته رقابت بسیاری بین بانک‌ها در پرداخت سود شکل گرفت و نهایتا بانک‌مرکزی بخش‌نامه‌یی صادر کرد که نرخ سود کوتاه‌مدت 10درصد بیشتر نباشد ضمنا بانک مرکزی چون پیش‌بینی می‌کرد تورم پایین می‌آید به‌بانک‌ها هشدار داد که نرخ‌هایشان پایین بیاید و خودشان را متعهد به‌پرداخت سود بالا نکنند.
وی اضافه کرد: هر چقدر وضعیت تجهیز منابع در سیستم بانکی بهتر باشد این مساله به‌نفع وام‌گیرندگان است. امروزه بانک‌های ما نرخ سودی که برای پرداخت تسهیلات طلب می‌کنند بالای 26درصد است و در این شرایط کدام کارآفرینی می‌تواند سودی بیشتر از 30درصد داشته باشد و توان بازپرداخت داشته باشد. وی تاکید کرد: به‌همین دلایل، نرخ سود بانکی باید کاهش یابد تا کارآفرین، تعهدات بانک، تعادل بین نرخ سود و تورم و رشد اقتصادی و... تحقق یابد و این به‌نفع اقتصاد و ایجاد تعادل در بازار پول کشور است.
برخی بانک‌ها تمایل به‌نرخ بالاتر دارند
هادی کوزه‌چی، کارشناس بازار پول و سرمایه نیز در گفت‌وگو با «تعادل» گفت: اگر آرامش بازارها ادامه یابد و کشور به‌سمت توافق هسته‌یی حرکت کند، نرخ سود بانکی هم باید کاهش یابد.
وی پیشنهاد داد: ضرورت دارد در شرایط فعلی اقتصاد ایران هر سه ماه یک‌بار پیرامون بررسی و تعیین نرخ‌های سود بانکی تصمیم‌گیری شود زیرا هم‌اکنون مشاهده می‌شود که با وجود کاهش نرخ سود بانکی موسسات مالی و برخی بانک‌ها با معرفی بسته‌ها و طرح‌هایی تحت عنوان هدیه، نرخ‌های بالاتری از نرخ مصوب شورای پول و اعتبار را حساب می‌کنند.
وی ادامه داد: تعیین آخرین نرخ سود بانکی که در اردیبهشت‌ماه صورت گرفت توسط بیشتر بانک‌های دولتی اجرا شد اما بانک‌ها و موسساتی که با کمبود منابع مواجه هستند. با معرفی طرح‌های ویژه یا سود اول کار سودهای بالاتر از نرخ‌های مصوب تعیین می‌کنند. وی تاکید کرد: با توجه به‌کاهش نرخ تورم، نرخ سود بانکی هم باید کاهش یابد و بانک‌ها هم باید همکاری کنند تا با توجه به‌شرایط فعلی اقتصاد ایران نرخ تورم کاهش یابد.
