روزی که توافق ژنو در آذر1392 به دست آمد، روزنامه نیویورک تایمز تیتر زد: زلزله سیاسی در خاورمیانه
گروه ایران محمدرضا ستاری
پس از اجرایی شدن برجام و خاتمه 12سال چالش بر سر برنامه هسته‌یی ایران که با اتخاذ راهبردی هوشمندانه توسط مسوولان نظام و پایمردی تیم مذاکره‌کننده هسته‌یی کشورمان صورت گرفت، انجمن ایرانی روابط بین‌الملل، نخستین نشست تخصصی بعد از اجرایی شدن برجام را با دعوت از حمید بعیدی‌نژاد مدیرکل سیاسی و امنیت بین‌الملل وزارت امور خارجه و رییس تیم کارشناسی مذاکرات هسته‌یی با عنوان (نگاهی از درون به مذاکرات هسته‌یی) برگزار کرد.
به گزارش «تعادل»، بعیدی‌نژاد در ابتدای سخنان خود ضمن تاکید بر نگاه تخصصی روی برجام و فرآیند مذاکرات هسته‌یی گفت: باید در برخی جنبه‌های برجام سال‌ها مطالعه و تحقیق صورت بگیرد. بسیاری از سیاستمداران و اساتید در این خصوص اذعان کرده‌اند که این مذاکرات پیچیده‌ترین مذاکرات دنیای معاصر بوده است. در ایران و افکار عمومی بین‌المللی، تلقی بر این است که این توافق حاصل یک زد و بند سیاسی بین ایران و گروه 1+5 است.
وی تصریح کرد: این نگاه به توافق بسیار گمراه‌کننده است و لازم است که به برخی از چارچوب‌های حقوقی و بین‌المللی این توافق بپردازیم تا زوایای این گمانه‌زنی‌ها مشخص شود. نخستین موضوع مورد بحث به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل پیچیدگی این مذاکرات، مربوط به چارچوب‌های حقوقی در زمینه مباحث هسته‌یی است. اگر مباحثی مانند (ان‌پی‌تی) و پروتکل الحاقی وجود نداشت، این توافق به صورت دیگری درمی‌آمد. (ان‌پی‌تی) یا نظام عدم اشاعه سلاح هسته‌یی بر پایه سه ستون استوار است؛ اول، محدود کردن دارندگان سلاح هسته‌یی به پنج کشور (امریکا، روسیه، چین، فرانسه و انگلستان). دوم، ان‌پی‌تی فرض را بر این می‌گیرد که برنامه هسته‌یی کشورهای دیگر اعضای آن، تحت نظارت آژانس در بیاید. سوم، تضمین می‌کند که برنامه صلح‌آمیز هسته‌یی ادامه و تداوم داشته باشد.
بعیدی‌نژاد خاطرنشان کرد: من به شخصه در طول 27سال گذشته در جریان همه اجلاس‌های ان‌پی‌تی و تمام حوزه‌های تخصصی آن بوده‌ام و ماحصل آن این است که یکی از مهم‌ترین چالش‌های ان‌پی‌تی هنوز این مساله است که آیا فقط همین 5کشور فوق دارای سلاح هسته‌یی هستند یا نه. اگر پذیرفته شود که بیش از 5کشور دارای سلاح هسته‌یی هستند، ستون اصلی نظام عدم اشاعه هسته‌یی از بین رفته و دیگر ان‌پی‌تی وجود نخواهد داشت.
وی ادامه داد: واقعیت این است که کشورهایی مانند پاکستان، هند، آفریقای‌جنوبی و کره‌شمالی و همچنین رژیم‌صهیونیستی دارنده سلاح هسته‌یی هستند، هر چند که برخی از آنها رسما این مساله را عنوان کرده و برخی دیگر مانند رژیم‌صهیونیستی سیاست ابهام در این قضیه را پیش گرفته‌اند. اینجا به یک موضوع بسیار مهم بر می‌خوریم و آن مساله به رسمیت نشناختن یک کشور به‌عنوان دارنده سلاح هسته‌یی است. شاید برای کسانی که در حوزه خارج از روابط بین‌الملل کار می‌کنند، این مساله قبول و عدم قبول تفاوت نکند، اما از نظر حقوق و روابط بین‌الملل تفاوت بین زمین تا آسمان است.
رییس تیم کارشناسی مذاکره‌کننده کشورمان تاکید کرد: ان‌پی‌تی پس از منشور ملل متحد، بالاترین میزان اعضای بین‌المللی را دارد، به‌طوری که تمام کشورهای دنیا منهای 1+3 (هند، پاکستان، رژیم‌صهیونسیتی و کره‌شمالی)، از اعضای آن هستند. این کشورها تا تکلیف خود را با ان‌پی‌تی مشخص نکنند، نمی‌توانند روابط عادی با سایر کشورها داشته باشند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت: ایران امروز در دنیا یگانه کشوری است که ضمن آنکه عضو پایبند به ان‌پی‌تی است، تمام عوامل و امکانات توسعه انرژی هسته‌یی را برقرار کرده و یک مدل جدیدی در این زمینه ارائه داده است. در زمان مذاکرت به ما گفته می‌شد که، مساله پذیرش غنی‌سازی شما برای ما کار آسانی نیست، زیرا مدل ارائه شده شما، مدل جدیدی است و ما آمادگی شناسایی این مدل را نداریم. درحالی که آنها غنی‌سازی را خط قرمز تلقی می‌کردند، ما توانستیم این مرزها را شکسته و ثابت کنیم که هم غنی‌سازی را می‌خواهیم و هم انرژی صلح‌آمیز هسته‌یی را. باید توجه داشت که تا پیش از این هر کشوری که غنی‌سازی می‌کرد، صرفا به‌دنبال ساختن بمب اتم بوده است.
بعیدی‌نژاد در ادامه گفت: غربی‌ها عقیده داشتند نباید در عبارت‌ها و مذاکرات سابقه‌یی ایجاد کرد که بهانه‌یی به دست سایر کشورها بدهد. باید توجه داشت که برخی از کشورهای بزرگ دنیا که امکان عضویت دایم در شورای امنیت را دارند نیز چنین امتیازی را نتوانسته‌اند کسب کنند.
مدیرکل سیاسی و امنیت بین‌الملل وزارت خارجه گفت: توافق هسته‌یی دارای ابعادی است که باید در محافل آکادمیک کشور به آنها پرداخته شود، همان‌طور که بسیاری از قدرت‌های بزرگ دنیا در حال انجام این کار هستند. ما از این منظر در حوزه روابط بین‌الملل، وارد عرصه‌یی شده‌ایم که برای سایر کشورها ممکن نیست. ایران قادر به فروش آب سنگین و اورانیوم غنی شده است که مختص چند کشور خاص است.
بعیدی‌نژاد تاکید کرد: این تفاهم در یک بستر حقوقی و اسناد کلیدی حقوق بین‌الملل شکل گرفته است. اینکه ایران برای نخستین بار، با اعتماد به نفس وارد چنین مذاکراتی شد و پا به پای قدرت‌های بین‌المللی توانست حقوق خود را تثبیت کند، خود جای بسی افتخار است.
وی گفت: مذاکرات در فضای پیچیده و مبهم منطقه‌یی و بین‌المللی آغاز شد و اگر به‌طور مثال یک کشور اروپایی به جای ما قرار داشت، روند مذاکرات تفاوت می‌کرد. غربی‌ها این مساله را می‌دانستند که با توافق با ما، قطعا جایگاه ایران ارتقاء پیدا خواهد کرد و باوجود اینکه به هیچ عنوان مایل به این کار نبودند، اما چاره دیگری نیز نداشتند. روزی که توافق ژنو در آذر1392 به دست آمد، روزنامه نیویورک تایمز تیتر زد: زلزله سیاسی در خاورمیانه
بعیدی‌نژاد در پایان سخنان خود اظهار داشت: برخلاف ادعای بسیاری از مقامات بین‌المللی که بارها اعلام کرده‌اند که ایران به خاطر تحریم‌ها به پای میز مذاکره آمده است، ما بارها گفته‌ایم که به این منظور مذاکرات را شروع نکرده‌ایم و اگر این مساله صحت داشت، مذاکرات به شکل دیگری صورت می‌گرفت. ما همواره در مذاکرات تاکید کرده‌ایم که اگر غنی‌سازی و آب سنگین اراک برای ما حاصل نشود، میلیارد‌ها دلار نیز به ما بدهید، ایران مذاکره نخواهد کرد. ما برای عزت، کرامت و رسیدن به یک توافقی که ضمانت‌کننده منافع ملت ایران باشد مذاکره کرده‌ایم، هر چند که برداشته شدن تحریم‌ها بخشی از خواسته‌های ما بود.
