گروه جهان
سرانجام پس از ماهها کشوقوس، نشست دو روزه هیات مرکزی «فدرال رزرو» (بانک مرکزی امریکا) با اعلام افزایش نرخ بهره بانکی به 0.25 تا 0.5درصد پایان یافت. این افزایش نرخ بهره برای نخستینبار در طول 10سال گذشته، پس از اما و اگرهای فراوان اعمال میشود. با این حال جنت یلن، رییس فدرال رزرو با بیان اینکه «این پروسه احتمالا بهتدریج جلو خواهد رفت» نشان داد که افزایش نرخهای بعدی به آهستگی صورت خواهد گرفت.
به گزارش رویترز، یلن در کنفرانسی خبری که پس از اعلام تصمیم فدرال رزرو برگزار شد، گفت: «باتوجه به اینکه اقتصاد (امریکا) در حال نشان دادن عملکرد خوبی است انتظار میرود این روند ادامه داشته باشد، به همین خاطر کمیته تشخیص داد که افزایشی جزئی در نرخ بهره یک اقدام مناسب است.» در بیانیه فدرال رزرو بااشاره به بهبود قابلتوجه بازار کار امریکا و کاهش نرخ بیکاری به 5درصد آمده است، سیاستگذاران «به نحو معقولی اطمینان دارند» که نرخ تورم در میانمدت افزایش خواهد یافت و به 2درصد هدفگذاری فدرال رزرو خواهد رسید.
براساس بیانیه بانک مرکزی امریکا، این افزایش نرخ بهره یک شروع آزمایشی برای یک دور انقباضی تدریجی است و اینکه این بانک در تصمیمگیری برای اقدام بعدی خود، نرخ تورم را که همچنان پایینتر از هدفگذاریها قرار دارد مدنظر قرار خواهد داد. تازهترین تصمیم بانک مرکزی برای افزایش 0.25درصدی؛ نرخ بهرههای اصلی بانکی، نرخ وامهای مسکن کوتاهمدت، وام خرید خودرو و بهرههای کارتهای اعتباری را بالا خواهد برد ولی تاثیر چندانی روی وامهای بلندمدت نخواهد داشت.
براساس گزارش یورونیوز، این نرخ از 5.25درصد در سال۲۰۰۷ به حدود 0.10درصد تا پیش از نشست پانزدهم و شانزدهم دسامبر سال۲۰۱۵ تنزل یافته بود. داستان طولانی کشمکش بر سر کاهش و افزایش نرخ بهره با شروع بحران اقتصادی در امریکا به اوج خود رسید. بانک مرکزی امریکا پس از آغاز بحران اقتصادی برای تقویت بنیه اقتصادی این کشور بهطور متناوب نرخ بهره خود را کاهش داد. این بحران با اعطای وسیع وامهای دارای ریسک در امریکا آغاز شد و پس از اعلام ورشکستگی بانک بزرگ «لمن برادرز» در سال۲۰۰۸ به اوج خود رسید و دامنهاش به مابقی نقاط دنیا نیز سرایت کرد؛ تا حدی که اقتصاد بازارهای نوظهور را نیز تحت تاثیر قرار داد. جنت یلن درباره این تصمیم گفته است: «این تصمیم به یک دوره استثنایی هفت ساله که طی آن نرخ بهره بانک مرکزی نزدیک به عدد صفر بود پایان بخشید. برای تقویت اوضاع اقتصادی و عبور از بدترین بحران اقتصادی و رکود، این نرخ بهره در این حد حفظ شده بود. اکنون کمیته سیاست پولی نسبت به ظرفیت اقتصادی کشور برای تقویت بیشتر خود خوشبین است.»با این وجود در کنار نظرات مثبت نسبت به اعمال نرخ بهره جدید نظرات زیادی هم هستند که نرخ بهره جدید و تاثیر آن بر
اقتصاد سراسر جهان را به دیده تردید مینگرند.
تاثیرات مثبت یا منفی
شاید برای قضاوت درباره نحوه تاثیر این نرخ بر بازارهای جهانی کمی زود است اما واکنشهای اولیه بازار نسبت به این مساله تاکنون مثبت ارزیابی شده است. با این وجود نحوه واکنش بازار طلا نسبت به این مساله کمی متفاوت بوده است. بهعقیده کارشناسان سرمایهگذاری در بخش طلا، افزایش ارزش دلار موجب خواهد شد تا هزینه خرید آن برای سرمایهگذاران خارجی بهخصوص کشورهای آسیایی افزایش یابد. همچنین نگهداری و خرید طلا دیگر برای سرمایهگذاران جذاب نخواهد بود؛ چراکه بسیاری از سرمایهگذاران ترجیح میدهند تا به جای خرید طلا، برای خرید دلار و سهام اقدام کنند و این مساله به ضرر قیمت طلا خواهد بود. از این رو دلار به یکی از امنترین زمینهها برای سرمایهگذاری تبدیل خواهد شد.
دومین عرصهیی که نگرانیها نسبت به تاثیر نرخ بهره در آن وجود دارد، بازارهای اتحادیه اروپا است. کرگ ارلام، تحلیلگر بازارهای مالی در لندن به یورونیوز گفته است: «حجم گسترده برنامه حمایتی بانک مرکزی اروپا و تحول در سیاست پولی بانک مرکزی امریکا، حوزه پولی یورو را به منطقهیی مناسب برای سرمایهگذاری تبدیل خواهد کرد. بازارهای بورس از برنامه حمایتی بانک مرکزی امریکا سود زیادی بردند اکنون با تبیین سیاستهای پولی سختگیرانه میتوان ورود پول و سرمایه به حوزه پولی یورو را متصور شد.»
در همین زمینه اولریش کاتر از «دکابانک» به رویترز گفته که افزایش نرخ بهره بانکی در امریکا این امید را به وجود آورده که اتحادیه اروپا هم روندی مشابه را آغاز کند. این روند ممکن است دو تا سه سال طول بکشد، اما میتواند به پشتوانه عمکرد فدرال رزرو انجام شود. در مقابل بسیاری از کارشناسان با این نظر مخالفند و میگویند که تصمیم بانک مرکزی امریکا تاثیری بر سیاست پولی بانک مرکزی اروپا ندارد. کلاوز وینرت، از اتحادیه صنعت بیمه آلمان به دویچهوله گفت که نرخ بازار سرمایه در حوزه یورو برای مدتی بسیار طولانی روی نرخ بسیار پایین بهره بانکی خواهند ماند.
بازارهای نوظهور و شکننده
در این میان باید توجه ویژهیی به بازارهای نوظهور در زمینه تاثیر نرخ بهره داشت. فدرال رزرو در ماه آگوست تصمیم به اعمال افزایش نرخ بهره داشت اما گزارش آشفتگیهای این بازار موجب شد تا این بانک برنامه خود را تا ماه دسامبر به تاخیر بیندازد. بهعقیده کرگ ارلام، برخی کشورها مانند برزیل با داشتن بدهیهای زیاد به دلار، رکود اقتصادی و کسری بودجه بالا نسبت به این افزایش نرخ بهره حساسیت بیشتری دارند. اما بهنظر میرسد بیشتر کشورهایی که در ردیف قدرتهای نوظهور اقتصادی هستند انعطافپذیری بیشتری به این تغییر نرخ بهره داشته باشند. در مقابل یورگ کرمر، اقتصاددان ارشد کومرتس بانک معتقد است که با این اقدام بسیاری از صاحبان سرمایه احتمالا پولهای خود را از بازارهای در حال ظهور خارج میکنند. این موضوع باعث میشود که تامین مالی سرمایهگذاری در بازارهای در حال ظهور با مشکل مواجه شود و رشد در آنها کاهش پیدا کند و این میتواند مهمترین پیامد بالا بردن نرخ بهره امریکا در اقتصاد دنیا باشد.