گروه دانش و فن مرجان محمدی
«آی‌پی‌تی‌وی» (IPTV) سامانه‌یی است که در آن با استفاده از پروتکل اینترنت (IP) روی یک زیر ساخت شبکه با پهنای باند وسیع، برنامه‌های تلویزیونی به صورت دیجیتال ارائه می‌شود. برخی از استفاده‌کنندگان، خدمات IPTV را در کنار سرویس‌های ویدئویی درخواستی یا سرویس‌های دیگری مانند دسترسی به اینترنت و تلفن پروتکل اینترنت (VOIP) دریافت می‌کنند.
به صورت معمول IPTV روی شبکه‌های اختصاصی با پهنای باند وسیع قابل ارائه است که تفاوت زیادی با تلویزیون‌های اینترنتی که بعدا پا به عرصه گذاشتند و غالبا بر 2 نوع تلویزیون تحت وب (Web TV) و OTT شناخته می‌شوند دارد. هرچند OTT بعدها پا به عرصه گذاشت و از نظر فنی برتری‌های زیادی نسبت به IPTV داشته، لیکن به دلیل استفاده از پهنای باند اینترنت و عدم بهره‌گیری از شبکه اختصاصی هنوز فاصله زیادی تا IPTV دارد.
درحالی‌که چند سال از شروع تکنولوژی IPTV گذشته، این سامانه هنور یک فناوری جدید محسوب می‌شود که دنیای تلویزیون و شبکه‌های تعاملی را به هم پیوند می‌دهد و محصول همگرایی صنعت رایانه، مخابرات و مالتی مدیا (چند رسانه‌یی) است که در تمام زمینه‌ها ازجمله سرگرمی، صنایع، پزشکی، آموزش و برنامه‌های درسی و کتابخانه‌ها کاربرد فراوانی دارد.
شاید در یک تعریف ساده‌تر بتوان گفت که IPTV همان تصاویر تلویزیونی است که به جای آنکه به فرمت عادی و توسط حامل‌های یک سویه پخش شود و گذرا باشد، توسط فناوری شبکه‌های رایانه‌یی و با دادن سکان زمان به دست بیننده و به انتخاب مخاطب ارائه می‌شود. اما تا امروز که بسیاری از قابلیت‌های اینترنت پرسرعت این امکان را به سایت‌های اینترنتی داده تا این محتوا را برای کاربران فراهم کنند، تلویزیون اینترنتی به ثمر ننشسته و عملیاتی شدن آن به دلیل اختلافات رده‌های سازمانی برای در اختیار گرفتن مدیریت آن، در حد حدس و گمان است. اختلاف بر سر چیست؟
سازمان صداوسیما به عنوان متولی حوزه صوت و تصویر معتقد است که با توجه به نوع خدماتی که قرار است بر بستر تلویزیون اینترنتی ارائه شود این سازمان متولی این پروژه در کشور است.
اما وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات که خود را متولی زیرساخت ارتباطی کشور و طیف فرکانسی می‌داند، معتقد است که خدمات تلویزیون اینترنتی در حوزه خدمات ارتباطی محسوب می‌شود و باید از وزارت ارتباطات مجوزهای لازم را دریافت کرد.
در ضلع دیگر این مثلث، وزارت ارشاد به عنوان متولی حوزه محتوا قرار دارد که می‌گوید: اپراتورها برای ارائه خدمات در حوزه فناوری نیازمند انتقال محتوا بوده و باید مجوز آن از سوی وزارت ارشاد صادر شود.
با این وجود سه نهاد وزارت ارتباطات، صدا و سیما و وزارت ارشاد برای مجوزدهی در حوزه تلویزیون اینترنتی خود را متولی اصلی می‌دانند.
مشخص نبودن متولی برای تلویزیون اینترنتی تا جایی ادامه یافت که طی سال‌های گذشته رییس وقت مرکز ملی فضای مجازی از بررسی راه‌اندازی این پروژه از سوی مرکز ملی و آماده شدن گزارش آن برای طرح در شورای عالی فضای مجازی خبر داده طرحی که به نظر می‌رسد تا به امروز مغفول مانده است؛ چراکه شرکت‌های اینترنتی که مجوز IPTV را دریافت کرده‌اند هنوز نتوانسته‌اند آنگونه که باید و شاید به فعالیت خود ادامه دهند، به گفته یکی از مدیران این شرکت‌ها، صدا و سیما از شرکت ارائه‌دهنده این خدمت به دادگاه رسانه شکایت کرده است و مدیر مذکور با وثیقه بیرون است. حال آنکه اپراتور مورد نظر با مجوز و طبق قانون اقدام به ارائه خدمت بر بستر اینترنت کرده است. راه‌اندازی تلویزیون اینترنتی به‌عنوان نخستین پروژه مشترک میان صدا و سیما و شرکت مخابرات ایران که هنوز خصوصی نشده بود وارد فاز اجرایی شد.
آن سال‌ها قرار بود مخابرات زیر‌ساخت‌های لازم برای ارسال اطلاعات را فراهم آورد و صدا و سیما وظیفه تولید محتوا را بر عهده داشته باشد.
مشترکان هم می‌توانستند از طریق مودم و پرداخت حق اشتراک ماهانه از خدمات تلویزیون تعاملی برخوردار شوند اما به دلایلی که بعدها معلوم شد اختلافات مدیریتی بوده، این پروژه اجرایی نشد.
پس از آن شرکت مخابرات ایران، باردیگر مقدمات راه‌اندازی تلویزیون اینترنتی را به عنوان یکی از سرویس‌های ACS خدمات ارتباطی پیشرفته از اواخر سال ۸۸ در دستور کار قرار داد و حتی اعلام کرد کانال‌های انتقال تصویر شبکه برای ارائه این سرویس آماده شده اما به دلیل کمبود محتوا به گفته مدیران مخابراتی امکان ارائه این سرویس وجود نداشت.
به‌طور کل می‌توان گفت، راه‌اندازی تلویزیون اینترنتی در کشور هرازچند گاهی از سوی شرکت‌های مرتبط با حوزه خدمات چندرسانه‌یی به طرق مختلف وعده داده می‌شد. برای مثال شرکت سروش رسانه با دریافت مجوز از سازمان صدا و سیما فاز اجرایی این پروژه را کلید زد.
شبکه تلویزیونی «شیما» نیز یکی از پروژه‌هایی بود که در این راستا با مشارکت مخابرات، آغاز به کار کرد. طبق برنامه پنجم توسعه، قرار بود تلویزیون اینترنتی تا پایان این برنامه به بیش از ۷ میلیون مخاطب در سراسر کشور سرویس دهد که در شرایط فعلی رسیدن به این هدف، ممکن به نظر نمی‌آید.
مصوبه‌یی که رگولاتوری تصویب کرد برای ساماندهی به وضعیت تلویزیون اینترنتی، آبان‌ماه سال ۹۳، کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات مقررات حاکم بر دریافت پروانه ارائه خدمات توزیع محتوای صدا و ویدئو مبتنی بر پروتکل اینترنت (تلویزیون اینترنتی) را تصویب کرد که براساس آن متقاضیان دریافت مجوز ارائه این خدمات، باید علاوه بر سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی از سازمان صدا و سیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز مجوز بگیرند.
این مصوبه آن زمان به عنوان فصل‌الخطاب معطلی چندین ساله تلویزیون اینترنتی، در کشور مطرح شد اما این پایان ماجرا نبود و نتوانست اختلافات بر سر مدیریت اجرای این پروژه را پایان دهد.
براساس این مصوبه، اپراتورها می‌توانند به صورت غیرانحصاری با استفاده از شبکه‌های ارتباطی ایجاد شده از سوی فراهم‌کنندگان شبکه دارای پروانه ارائه خدمات ارتباطی ثابت غیررادیویی، نسبت به توزیع محتوای صدا و ویدئوی تایید شده از سوی مراجع ذی‌ربط در چارچوب قوانین و مقررات کشور، مبتنی بر پروتکل اینترنت و بر بستر باند پهن اقدام کنند.
اما در آبان ماه سال جاری وزیر ارتباطات در واکنش به صدا و سیما که خود را مسوول مجوز تلویزیون اینترنتی معرفی کرده بود واکنش نشان داد و گفت: آنچه مربوط به پخش برنامه‌های تلویزیونی و محتوا است مربوط به سازمان صدا و سیما می‌شود و این سازمان تنها می‌تواند رگولاتور محتوای برنامه‌های تولید شده خود باشد. وی در مورد واگذاری مجوز ارائه خدمات تلویزیون اینترنتی توسط سازمان صدا و سیما به ۵ اپراتور در کشور، گفت: ارائه خدمات «آی‌پی‌تی‌وی»، «آی‌پی‌مدیا» و ویدئوی درخواستی به دلیل وابستگی به شبکه‌های ارتباطی باید با مجوز وزارت ارتباطات انجام شود.
وزیر ارتباطات با تاکید بر اینکه هر گونه ارائه خدمات تصویر مبتنی بر شبکه‌های ارتباطی ملزم به دریافت مجوز از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است، گفت: قانون موضوع پخش برنامه‌ها و ارتباطات را در دو تعریف کاملا استاندارد ارائه کرده است و بر اساس این قانون تنها پخش برنامه‌های تلویزیونی و محتوای برنامه‌ها در اختیار سازمان صدا و سیماست و اگر این موضوع بخواهد وارد شبکه ارتباطات کشور شود، باید از ضوابط این وزارتخانه پیروی کند.
واعظی تصریح کرد: فضای فرکانسی کشور در مالکیت حاکمیت است و بر اساس قانون اختیار بهره‌برداری از این فضای فرکانسی در اختیار سازمان‌هایی قرار گرفته است و این سازمان‌ها به هیچ عنوان حق واگذاری این فضای فرکانسی را به شخص ثالث ندارند. «تلویزیون اینترنتی» سابقه‌یی چندین ساله دارد.
این پروژه که در مقاطع مختلف نام‌هایی چون IPTV، تلویزیون تعاملی، «آی‌پی‌مدیا»، رسانه مهر و تلویزیون شیما نیز به خود گرفت، نزدیک به ۱۰ سال پیش بر سر زبان‌ها افتاد؛ چراکه قرار بود شبکه‌یی ایجاد شود تا بینندگان برنامه‌های صدا و سیما بتوانند به انتخاب خود و در زمان‌های مدنظرشان، آرشیوی کامل از برنامه‌های متنوع تلویزیونی را از طریق اینترنت، آن‌هم با اینترنت کم‌سرعت دایل آپ ببینند.
حال در شرایطی که برخی شرکت‌های ارائه‌دهنده اینترنت مجوز «آی‌پی‌تی‌وی» را دریافت کرده‌اند هنوز جنگ فرکانس‌ها میان صدا و سیما با 2وزارتخانه ارتباطات و ارشاد به پایان نرسیده است و شرکت‌ها در این بین سردرگم و بلاتکلیف هستند.
