گروه راه و شهرسازی نیره خادمی
به‌دنبال لغو مصوبه کمیسیون ماده5 برای تغییر کاربری زمین شمال غربی ونک و ساخت مجتمع تجاری- اداری در این محدوده ازسوی شورای عالی معماری و شهرسازی کشور رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران پیشنهاد تبدیل اراضی بزرگ مقیاس شهر به فضای سبز و تفریحی را مطرح کرد.
بیش از 18سال است مالکان زمین شمال‌غربی میدان ونک قصد دارند مجوز تغییر کاربری این زمین را بگیرند؛ زمینی که کاربری فضای سبز دارد و ساخت و ساز تجاری- اداری در آن خارج از ضوابط شهرسازی است. اما سرانجام پس از کش‌وقوس‌های فراوان برای دریافت مجوز مشخص شد که مجوزهای تغییر کاربری برای این زمین صادر شده است.
اوایل اردیبهشت ماه امسال محمدمهدی تندگویان نایب رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران از اجرای یک پروژه جدید ساخت مترو در محدوده میدان ونک خبر داد. این پروژه هزار میلیارد تومانی قرار بود با همکاری شهرداری منطقه3 تهران و شرکت مترو انجام شود. روش تامین مالی این پروژه نیز از عایدات برج تجاری- اداری پیش‌بینی شده بود.
جالب اینکه زمین موردنظر در شمال‌غربی میدان ونک نه‌تنها روی گسل قرار دارد که در نقشه‌های طرح تفصیلی و جامع شهر تهران نیز با کاربری فضای سبز و پارک عمومی تعریف و مشخص شده است.
البته چون این پروژه خارج از برنامه 5ساله شهرداری تهران بود با مخالفت اعضای شورای شهر تهران، ازجمله احمد مسجدجامعی عضو کمیسیون اجتماعی، فرهنگی و محسن سرخو عضو کمیسیون حمل‌ونقل و عمران شورای شهر تهران قرار گرفت باوجود این فخرالدین سلیمانی شهردار منطقه سه تهران در گفت‌وگو با رسانه‌ها از نظر مساعد اعضای شورای شهر تهران در این باره خبر داده بود.
اما درنهایت نیز کار این تغییر کاربری آن‌طور که باید پیش نرفت چون چندی بعد یعنی در آخرین روزهای اردیبهشت ماه امسال شورای عالی معماری و شهرسازی کشور به‌دلیل مغایرت این طرح با مصوبه شورای عالی شهرسازی و مصوبات بلندمرتبه‌سازی مصوبه کمیسیون ماده5 درباره برج-باغ میدان ونک را لغو کرد. در نامه ارسالی معاونت معماری و شهرسازی و دبیرخانه شورای عالی معماری و شهرسازی به تهران و شهردار و رییس شورای اسلامی شهر تهران آمده بود: تا تهیه طرح یکپارچه اراضی پیرامون میدان ونک و طی مراحل بررسی استانی و ارجاع به شورای عالی و اتخاذ تصمیم نهایی، انجام هرگونه عملیات اجرایی در این محدوده ممنوع است.
اکنون رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران در توضیح بیشتر درباره این پروژه به «تعادل» می‌گوید: زمینی که در ضلع شمال غربی میدان ونک قرار دارد متعلق به ستاد اجرایی فرمان امام‌خمینی(ره) است و البته ظاهرا این ستاد هم زمین را به اشخاص حقیقی واگذار کرده است، اما همچنان پرونده به نام همین ستاد است.
محمد سالاری بااشاره به لغو این مصوبه توسط شورای عالی معماری و شهرسازی می‌گوید: معتقدم مخالفت شورای عالی معماری و شهرسازی کشور و ابطال پروانه صادر شده برای این پروژه تصمیم درستی بوده است چون اراضی بزرگ مقیاس از این دست می‌توانند به فضاهای سبز تفریحی در تهران تبدیل شوند.
این عضو شورای شهر تهران توضیح می‌دهد: حقیقت این است که ما در شهر تهران تعداد کمی از این اراضی بزرگ مقیاس با شرایط فوق داریم. حال اگر بتوانیم حقوق مکتسبه این زمین‌ها را پرداخت کنیم یا امتیازات دیگری در سایر نقاط شهر تهران به مالکان این زمین‌ها داده شود هم اراضی و املاک بزرگ مقیاس در چنین نقاطی حفظ می‌شوند و هم می‌توانیم از آنها به عنوان فضای تفرجگاهی شهروندان تهرانی استفاده کنیم. البته مالکان این اراضی حقوقی دارند که حق آنها نباید از بین برود.
ابهام در وضعیت آماری اراضی
آیا تعداد اراضی از این دست که رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران آنها را بزرگ مقیاس می‌خواند و قابلیت تبدیل به فضای سبز را دارد، مشخص است؟
محمدمهدی تندگویان نایب رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران هیچ اطلاعی در این باره ندارد اما در گفت‌وگو با «تعادل» از پروژه‌های بزرگ مقیاس دایر در شهر تهران نام می‌برد با این توضیح که شهرداری هیچ آماری در این باره به اعضای شورای شهر نمی‌دهد. او می‌گوید: ممکن است خیلی از این پروژه‌ها جزو املاک و دارایی‌های شهرداری تهران باشد، یا در تهاتر باشد یا زمین‌های وقفی ستادی اجرایی باشد. اینها همه مدل‌هایی است که وجود دارد اما شهرداری تهران به ما آمار این پروژه‌ها را نمی‌دهد به خصوص در مورد پروژه‌هایی که جزو املاک خودشان هست. بنابر این ما در شورای شهر تهران آمار دقیق املاک و دارایی‌های شهرداری پایتخت را نداریم.
البته این را هم بگویم که شهرداری خود هم خیلی از این آمارها را ندارد. به‌طوری که وقتی وارد پروژه‌یی اجرایی می‌شوند پس از مراجعه به اسناد تازه متوجه می‌شوند که شهرداری از قدیم مالک یک ملکی بوده و از آن اطلاع نداشته است.
سودای 18ساله تغییر کاربری یک زمین
البته پرونده تغییر کاربری به تازگی در شورای شهر باز نشده است و شنیده‌ها از رفت و برگشت 18ساله آن به کمیسیون ماده5 خبر می‌دهد. گفته می‌شود حتی در سال90 نیز شورای سوم پرونده را مورد بررسی قرار داده و در نهایت با طرحی دو فوریتی تجاری‌سازی این زمین متوقف مانده است بنابراین آن طور که از سابقه این پرونده بر می‌آید هیچ دور از انتظار نیست که درخواست مجوز تغییر کاربری برای این زمین در ماه‌ها یا سال‌های آینده یک‌بار دیگر مطرح شود.
رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران نیز درباره پیشینه این پرونده توضیح می‌دهد: موضوع زمین شمال غربی میدان ونک پرونده‌یی است که در دوره‌های مختلف شورای شهر و شهرداری تهران مورد بررسی قرار گرفته است. البته پهنه این ملک در اصل جی (فضای سبز) بوده است، یعنی چون بزرگ مقیاس و خالی بوده است و بارگذاری هم در آن صورت نگرفته بود مسوولان آن را در پهنه جی قرار داده‌اند اما مالکان پروژه در مراحل مختلف شکایت کردند. بعضا هم در شورای عالی معماری و شهرسازی و کمیسیون ماده5 آرایی برای این زمین صادر شده است که مالکین مخالف آن بوده‌اند.
محمد سالاری می‌گوید: آرای صادر شده پیشین برای این زمین مبنی‌بر عدم بارگذاری در آن یا بارگذاری حداقلی بوده است به همین دلیل پس از شکایت مالکان دادگاه حکم صادر شده را نقص کرده است. در نهایت طی ماه‌های گذشته حکم دادگاه باعث شد تا این پرونده یک بار دیگر برای بررسی بیشتر در کمیسیون ماده5 مطرح شود. طی این بررسی‌ها مالکان توانستند الزام شهرداری تهران، کمیسیون ماده5 و شورای عالی معماری و شهرسازی را برای اجرای حکم بگیرند به این ترتیب درنهایت کمیسیون ماده5 با بارگذاری موافقت کرد. او درباره پروژه ساخت مترو ونک- تجریش که قرار بود در این منطقه اجرا شود و اینکه آیا الزامی برای ایستگاه در این منطقه وجود دارد یا خیر؟ نیز می‌گوید: البته در این منطقه هم می‌تواند یکی از خطوط مترو تهران جانمایی شود چون میدان ونک مسیر پر ترددی است منتها مخالفینی هم داشته است از این بابت که ملاحظات زیست محیطی به گونه‌یی رعایت شود تا آسیبی به درختان و چنارهای خیابان ولیعصر نرسد. البته این دغدغه، دغدغه درستی است و اگر قصد ساخت مترو وجود داشته باشد باید حتما از سوی مسوولان شهرداری رعایت شود.
رییس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای شهر تهران درباره ملزوماتی که باید در ساخت و سازهای میدان ونک رعایت شود توضیح می‌دهد: میدان ونک یکی از نمادها و نشانه‌های شهر تهران و از میدان‌های بسیار مهم شهر تهران است. ساخت یک مجتمع بزرگ مقیاس در یک قسمت از این میدان در شکل‌گیری نمای شهر تهران تاثیر زیادی دارد قرار شد در بحث نما و بحث‌های دیگر ملاحظاتی در نظر گرفته شود. چون باید مجموعه اطراف میدان ونک از نظم درستی تبعیت کند و اصول شهرسازی و معماری در آن رعایت شود.
بنابراین گروه داوری هم در فرآیند طراحی آن نظر دهند آقای حناچی هم به عنوان اعضای این گروه داوری انتخاب شد. در نهایت هم قرار بود این زمین مجتمع ایستگاهی مترو شود ضمن آنکه طبقات فوقانی آن نیز ساختمان بلند مرتبه‌یی با کاربری تجاری و اداری باشد.
محمد سالاری می‌افزاید: البته آنچه مشخص است اکنون شورای عالی معماری و شهرسازی کشور این مصوبه را ابطال کرده است و باید منتظر باشیم تا ببینیم آیا مالکان تمایل به ساخت و ساز دارند که از دادگاه حکم می‌گیرند یا خیر؟
مهدی چمران، رییس شورای شهر تهران نیز درباره این پروژه به «تعادل» می‌گوید: این پرونده چند سالی است که باز است. شورای عالی معماری و شهرسازی در گذشته نیز همین نظر را داشت که بلندمرتبه‌سازی در آن منطقه انجام نشود بنابراین زمین به عنوان فضای سبز شناخته شد که نباید در آن ساخت و ساز صورت گیرد اما دیوان عدالت اداری این رای را رد کرد.
او درباره سرانجام این پروژه توضیح می‌دهد: بعد از رد این مصوبه از سوی دیوان عدالت اداری پرونده یک‌بار دیگر در کمیسیون ماده 5 بررسی شد و سرانجام مجوز بارگذاری را صادر کرد اما شورای عالی شهرسازی و معماری دوباره با آن مخالفت کرد. حال آنکه از این به بعد چه اتفاقی خواهد افتاد هنوز معلوم نیست و به تصمیمات میان دیوان عدالت اداری و شورای عالی معماری و شهرسازی بستگی دارد.
