گروه اقتصاد اجتماعی ترجمه: مهدی کریمیان
برنامه‌های به دام انداختن و ذخیره‌سازی کربن‌دی‌اکسید (CCS) به عنوان یکی از مهم‌ترین راهکار‌های مبارزه با تغییر اقلیم شناخته می‌شوند. این پروژه جدید راهی ارزان‌تر و ایمن‌تر برای دفن کربن دی اکسید حاصل از سوختن سوخت‌های فسیلی در جایی که خطری برای سیاره زمین ندارد ارائه می‌کند. اما روش ذخیره‌سازی با حالت گاز که امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرد به دلیل هزینه بالا و احتمال نشت گاز مورد اقبال سازمان‌ها و کشورها نیست.
در تحقیقات جدید در منطقه‌یی در کشور ایسلند، گاز کربن دی اکسید به اعماق زمین و در میان سنگ‌های آتش‌فشانی تزریق شد. بازالت موجود در سنگ‌های آتش‌فشانی طی یک واکنش شیمیایی با کربن دی اکسید تشکیل مواد معدنی کربن‌دار می‌دهند که بعدها به سنگ آهک تبدیل می‌شوند. دانشمندان از سرعت تبدیل گاز کربن دی اکسید به سنگ شگفت‌زده شده‌اند. طبق پیش‌بینی‌ها این فرآیند هزاران سال به طول می‌انجامید اما در عمل فقط دو سال برای تبدیل گاز به جامد طول کشید.
یورگ متر یکی از دانشمندان حاضر در این پروژه می‌گوید: «ما باید دنبال راهکاری برای مقابله با افزایش انتشار گاز کربن دی اکسید باشیم و این یک راه ذخیره‌سازی دایم است.» یورگ متر ادامه می‌دهد: «تنها عاملی که اجرای برنامه‌های ذخیره‌سازی کربن دی اکسید را با تعویق روبه‌رو می‌کند، اهمال سیاستمداران در سرمایه‌گذاری روی پروژه‌های کاهش انتشار گاز کربن دی اکسید است. تکنولوژی انجام این پروژه در حال حاضر به‌طور کامل در اختیار ماست و فقط نبود انگیزه در بین سیاستمداران کشورها اجرای این پروژه را با تاخیر روبه‌رو کرده است.»
پروژه ایسلند به حدی از پیشرفت رسیده است که می‌تواند سالانه 10 هزار تن گاز کربن دی اکسید را دفن کند. سنگ‌های بازالت که باعث تبدیل حالت گاز به جامد می‌شوند نیز در پوسته زمین به فراوانی یافت می‌شوند. ماتین استوت استاد دانشگاه کلمبیا می‌گوید: «در آینده می‌توانیم به فکر تاسیس نیروگاه در مکان‌هایی که بازالت فراوانی دارند، باشیم.»
یکی از مشکلات پیش روی این پروژه احتیاج به مقدار بسیار زیادی آب است. برای دفن هر تن کربن دی اکسید به 25 تن آب نیاز است. اما یورگ متر اعتقاد دارد با استقرار مراکز ذخیره‌سازی کربن دی اکسید در نزدیکی سواحل و استفاده از آب دریا می‌توان بر این مشکل فائق آمد. مشکل دیگری که دانشمندان بر پایه تحقیقات نظری به آن رسیده بودند تبدیل کربن دی اکسید به متان بود که خود یکی از مهم‌ترین گازهای گلخانه‌یی است اما چنین چیزی در ایسلند مشاهده نشد. این تحقیق در منطقه هلیشیدی، بزرگ‌ترین مرکز زمین گرمایی در جهان، واقع در ایسلند انجام شد. محققان در مرحله اول 230 تن گاز کربن دی اکسید محلول در آب را به عمق 400 تا 500 متری در داخل بازالت تزریق کردند. طی زمان دو سال 95 درصد گاز کربن دی اکسید به سنگ تبدیل شدند. این مرکز ذخیره‌سازی علاوه بر کربن دی اکسید، سولفید هیدروژن را نیز به اعماق زمین تزریق می‌کند.
در روش اولیه ذخیره‌سازی، کربن دی اکسید در حالت گاز در سنگ‌های رسوبی ذخیره می‌شود. درست مانند میدان‌های گازی طبیعی. این سنگ‌ها بر خلاف مواد معدنی لازم برای تغییر حالت گاز کربن دی اکسید به سنگ را ندارند. این نوع از ذخیره‌سازی با خطر نشت بالا همراه و به همین خاطر نیازمند کنترل دایم است که هزینه‌ها را افزایش می‌دهد. همچنین در این روش کربن دی اکسید باید از بقیه گازهای مضری که توسط کارخانه‌ها و نیروگاه‌ها تولید می‌شود، جدا شود که این مساله نیز هزینه‌بر است. اما احداث این‌گونه مراکز در مکان‌های که ذخایر خوبی از سنگ‌های رسوبی دارند، توجیه زیست محیطی دارد.
استوارت هازلداین، استاد دانشگاه ادینبورگ می‌گوید: «این یک موفقیت بزرگ است. این تحقیق می‌تواند به روشی کم‌هزینه و باصرفه برای کاهش انتشار گاز دی اکسید کربن بینجامد. اما ما باید دنبال استفاده از تمام راهکار‌ها و ظرفیت‌ها باشیم چرا که سالانه هزاران میلیون تن گاز کربن دی اکسید منتشر می‌شود که باید جلو انتشار آنها هر چه سریع‌تر گرفته شود.
پنل بین دولتی سازمان ملل متحد (IPCC) نیز به این نتیجه رسیده است که ذخیره‌سازی کربن دی اکسید می‌تواند نقشی مهم و به‌صرفه از لحاظ اقتصادی در مقابله با تغییر اقلیم داشته باشد. این پنل اعلام کرده است که بدون اجرای طرح‌های ذخیره‌سازی کربن دی اکسید هزینه‌های برنامه مقابله با گرم شدن زمین به دو برابر افزایش پیدا می‌کرد. با این‌حال دولت انگلستان در نوامبر سال 2015 یک پروژه یک میلیارد پوندی ذخیره‌سازی کربن دی اکسید را متوقف کرد. متاسفانه اجرای این پروژه‌ها در سطح جهان بسیار کند پیش می‌رود. از سال 1972 تا به حال 100 مورد تزریق گاز کربن دی اکسید به زمین صورت گرفته که در مورد هیچ‌یک تا به حال نشتی گاز گزارش نشده است.
