گروه اقتصاد اجتماعی
«ما و نگاهی نو به خیریه‌ها» عنوان برنامه‌یی است که به همت انجمن اسلامی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران برگزار شد. در این نشست که مورد استقبال دانشجویان و مدیران عامل خیریه‌های فعال استان تهران قرار گرفته بود به بررسی و ارزیابی اقتصاد کار خیر و اهمیت خیریه‌ها در جامعه مدنی پرداخته شد.
پرسشی که در ابتدای نشست مطرح شد چگونگی نگاه بهتر و دقیق‌تر به خیریه‌ها بود تا بتوانند بازوی یاری‌دهنده جامعه باشند. نسترن طاهری‌نژاد، کارشناس ارشد اقتصاد از دانشگاه صنعتی شریف به عنوان مهمان ویژه این نشست دانشجویی به ارائه آسیب‌ها و مزیت‌های اقتصادی خیریه پرداخت. خبرنگار«تعادل» با حضور در این نشست خلاصه‌یی تدارک دیده که به قرار زیر است:
توری به نام خیرخواهی
برخی پژوهش‌های انجام شده در خارج از کشور نشان می‌دهد که وجود خیریه‌ها در جامعه منجر به بروز آسیب‌ها و پیامدهای منفی برای شهروندان خواهد شد. برای مثال فعالیت اغلب خیریه‌ها مستلزم کنش‌های حمایتی دولت‌ها بوده است. این وابستگی همیشگی منجر به از بین رفتن خصوصی‌سازی می‌شود. در توجیه این بند می‌توان گفت برخی بر این باورند که اگر پول‌های خردی که در خیریه‌های مختلف صرف امور مشابه شده و اغلب نیاز گروه خاصی را به صورت مقطعی و مسکن گونه پاسخ می‌هد تجمیع شده و در قالب یک کارخانه‌ها فعالیت کند می‌تواند توجیهات مالی پایدار‌تری همچون ایجاد اشتغال برای افراد نیازمند را به بار بیاورد و در نهایت بازدهی قابل توجه‌تری داشته باشد. همچنین برخی اقدامات تکرار شده در خیریه‌ها نه تنها در نهایت منجر به شکل‌گیری فرآیند تولید و خودکفایی نیازمندان نمی‌شود بلکه می‌تواند خلاقیت فکری افراد را نیز از بین ببرد.
هر چند که همه سخنرانان این برنامه متفق‌القول‌اند که ذات وجود خیریه‌ها و خود امر خیر رویکرد منفی ندارد و حتی ستودنی است اما سوءاستفاده مراکز خیریه با استفاده از احساسات مردمی در راستای تحقق اهداف اقتصادی می‌تواند توری باشد که تحت عنوان خیرخواهی گسترده می‌شود.
این موضوع همان نقد جدی است که به عملکرد مراکز خیریه‌ها وارد است. اما پیش از موضوع سوءاستفاده از نگاه مثبت شهروندان به امر خیر، در دسترس نبودن دیتای رسمی و فقدان گزارش مالی شفاف موضوع مهمی است که تاثیر‌گزاری سمن‌ها و خیریه‌ها را در توسعه پایدار کم رنگ می‌کند.
همین امر سبب شده تا امکان ارزیابی عملکرد آنان وجود نداشته باشد. همچنین فقدان داده‌های رسمی سبب شده تا هیچ مدل اقتصادی از فعالیت آنان استخراج نشود و امکان ارزیابی اینکه آیا وجود خیریه‌ها توجیه اقتصادی دارد یا خیر میسر نیست.
البته در میان خیریه‌هایی که به صورت رسمی فعالیت می‌کنند تنها موسسه حمایت از کودکان سرطانی (محک) دارای سیستم حسابرسی دقیق و شفاف بوده که می‌تواند در اختیار همه شهروندان قرار بگیرد درحالی که سایر خیریه‌ها رغبتی به ارائه سیستم حسابداری شفاف ندارند و اینگونه اعمال احساس مثبت و مفید بودن را از آنان می‌گیرد.
به پیشنهاد ارائه‌کننده در صورتی که خیریه‌ها به جای تبلیغات صرف، داده‌های واقعی در اختیار مراجعان بگذارند اهداف انسانی و اقتصادی آنان نیز تامین می‌شود. آنگونه که مطلع شدیم تاکنون هیج پژوهش دقیقی در رابطه با عملکرد مالی خیریه‌ها در ایران انجام نشده است که دلیل آن هم فقدان بانک داده از جزییات اقدامات و عملکرد آنان است.
بخش دیگر نشست به ارزیابی مثبت از حضور خیریه‌ها اختصاص داشت. به باور فعالان این عرصه و کارشناسان علم اقتصاد وجود خیریه‌ها می‌تواند منجر به افزایش اعتماد اجتماعی و در نهایت ارتقا سرمایه‌های اجتماعی شود. این پدیده توجیه اقتصادی برای وجود آنان است. هر چند که به زعم بسیاری از افراد سمن‌ها و خیریه‌ها پتانسیل انجام کارهای گسترده‌تری دارند اما این قابلیت در شهرستان‌ها کمتر دیده شده و اغلب به برگزاری اقدامات محدود و مقطعی همچون خرید جهیزیه یا کمک به درمان و تامین داروی برخی بیماران می‌شود درحالی که تهران با ایجاد شبکه‌های ارتباطی میان خیریه‌ها توانسته اقدامات پایدار‌تر و اقتصادی‌تری ارائه کند.
در پایان این برنامه دانشجویان دانشکده اقتصاد با نمایش فیلمی از برگزاری جشن غذای سال 93 با استقبال دانشجویان دانشگاه‌های مختلف و علی طیب‌نیا، وزیر اقتصاد و دارایی از همه حضار برای حضور در جشن غذای سال جاری دعوت کردند.
روایت آمار از این برنامه می‌گوید:«جشن غذای برگزار شده در سال گذشته به همت و همکاری 80 نفر از دانشجویان و اساتید بصورت مستقیم برگزار شد. 120مهمان از سایر دانشکده‌های دانشگاه تهران از این برنامه دیدن کرده و 132مهمان از دانشگاه‌های دیگر گام خیر برداشتند.
در این میان دانشجویان رشته‌های فنی و مهندسی در صدر و دانشجویان رشته ادبیات دارای کمترین فراوانی بودند.
برای برگزاری مراسم جشن غذا در سال 91 رقم 507 هزار تومان، سال 92 با یک میلیون و 110هزار تومان و در سال 93 یک میلیون و 178هزار تومان هزینه شده است. برآورد مالی این مراسم نشان می‌دهد در سال 91 مبلغ 3میلیون تومان، سال 92 مبلغی معادل 4میلیون تومان و در سال 93 حدود 6 میلیون تومان جمع‌آوری و به خیریه‌ها کمک
شده است.»
