رییس اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی می‌گوید دلالان، ذخیره میوه و سبزی را شروع کرده‌اند
گروه اقتصاد اجتماعی محمدمهدی حاتمی
انار، هندوانه، آجیل و گاهی هم شلغم و لبو و البته خانواده‌هایی که دور هم جمع می‌شوند... اینها اگر نباشند شب یلدا مزه‌اش را از دست می‌دهد و شاید اصلا بهانه‌یی هم برای پاس داشتنش وجود نداشته باشد. گذراندن طولانی‌ترین شب سال را-که البته چندان طولانی‌تر از شب‌های دیگر سال هم نیست- ایرانی‌ها بهانه‌یی می‌دانند برای دور هم جمع شدن. نقش خوردنی‌ها را اما در این شب نمی‌توان نادیده گرفت و وقتی تقاضا برای این خوردنی‌ها باشد، عرضه هم اوج می‌گیرد و بازار تکانی می‌خورد. مشاهدات شخصی و بررسی‌های آماری نشان می‌دهند که مصرف و تقاضا برای میوه در آستانه این شب خاص سال افزایش چشمگیری پیدا می‌کند. دولت هم هر سال تدابیر ویژه‌یی می‌بیند تا قیمت میوه در اثر این افزایش تقاضای ناگهانی جهش نداشته باشد، هر چند بالا و پایین شدن مقطعی قیمت‌ها، جزیی جدا نشدنی از اقتصاد هستند. در فاصله کمتر از دو هفته مانده به آغاز فصل زمستان و طولانی‌ترین شب سال، بازار خوردنی‌های خاص این شب تغییر می‌کند اما این همه ماجرا نیست. علاوه بر این بازارها، بازارهای دیگری هم شکل می‌گیرند که بعضی حتی منفعت‌طلبانه هم نیستند مثل بازار گرم کمک‌رسانی به گروه‌های
حاشیه‌یی جامعه.
بزنگاه‌های مذهبی و ملی تاریخ، فرصتی هستند برای به گردش درآوردن چرخ بازارهای ایران. محرم و صفر که می‌آیند کسب وکارهایی که مرتبط با خرجی دادن و نذری دادن‌اند رونق می‌گیرند، فروشندگان ظروف یک بار مصرف بیشترین فروش سالشان را تجربه می‌کنند و بازار ادوات عزاداری مثل طبل و پرچم هم شلوغ‌تر از همیشه می‌شود. بوی نوروز که می‌آید، تقریبا همه بازارها به جنب و جوش می‌افتد و قیمت‌ها هم همه قد می‌کشد و این گویی یک رسم نانوشته است که قیمت‌های سال بعد و حتی آستانه سال بعد باید حتما بالاتر از قیمت‌های امسال باشد بازگویی ما به متورم شدن قیمت‌ها عادت کرده‌ایم. شب یلدا هم سهم هر ساله پاییز از این ضیافت بازارهاست: میوه‌فروش‌ها هندوانه پاییزه و انار را به بالاترین قیمت می‌فروشند و آجیل شب یلدا هم به عنوان آجیلی با ترکیب خاص قیمت منحصر به فرد خودش را دارد. آخر پاییز هم ظاهرا در فرهنگ ایرانی اهمیت خاص خودش را دارد و گویی پایانی است برای یک دوران: جوجه را آخر پاییز می‌شمارند.
انبارهایی که منتظر آخر پاییز‌ند
ضیافت بازارها و گرم شدن داد و ستدها اما همیشه پای یک گروه خاص را هم وسط می‌کشد: واسطه‌ها یا همان دلال‌ها. حسین مهاجران، رییس اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی می‌گوید:«واسطه‌گران درحال حاضر هندوانه را کیلویی دو هزار تومان خریداری کردند و به انبارها منتقل می‌کنند اما اینکه با چه قیمتی آن را بفروشند، اطلاعی ندارم.» به گزارش اقتصاد نیوز، مهاجران ادامه می‌دهد: «انار با کیفیت درحال حاضر کیلویی پنج هزار تومان است اما حداقل قیمت برای انارهایی که کیفیت پایین‌تری دارند 2000-1500 تومان به ازای هر کیلو است.»
واسطه‌ها باشند یا نباشند اما بازار کمبودی را حس نخواهد کرد. مصطفی احمدی، رییس اتحادیه خشکبار و آجیل‌فروش می‌گوید که کمبود کالا در بازار وجود ندارد:«خوشبختانه جنس‌های مربوط به آجیل و خشکبار به وفور دیده می‌شود و کمبودی از لحاظ جنس نداریم.»
او ادامه می‌دهد:«به علت آنکه بازار تا قبل از شب یلدا چندان خوب نیست به نظر می‌رسد قیمت اجناس ما برای شب یلدای امسال تفاوت چندانی نداشته باشد. تقریبا 20 روزی است که قیمت اجناس ما ثابت بوده‌اند و امیدواریم در شب یلدا و در این چند روز باقی مانده قیمت‌ها ثابت بماند.»
احمدی با اشاره به افزایش تقاضا در شب یلدا می‌گوید:«تقاضا بیشتر می‌شود اما آجیل‌فروشان جنس خود را از قبل آماده کرده‌اند و در این مدت هم بازاری نداشتند که اجناس خود را به فروش برسانند و چون فروشی نبوده فکر می‌کنم افزایش قیمتی هم در کار نخواهد بود. زمانی که تقاضا بیشتر می‌شود، اجناس گران می‌شود اما وقتی جنسی یک ماه پیش خریداری شده آن را نزدیک شب یلدا به فروش می‌رسانند تا اجناس را نو و کهنه کنند.»
مرغ قیمت‌ها کجا می‌نشیند؟
امسال شب یلدا بعد از گذشت چندین سال از ماه صفر خارج شده است و مردم به راحتی می‌توانند این مراسم سنتی را جشن بگیرند و سفره‌های یلدایی خود را که بعد از چندین سال به احترام این ماه جمع شده بودند، دوباره پهن کنند.
به گزارش مهر، امسال اما اوضاع اندکی هم متفاوت‌تر است. رکود عمیق‌تر شده و دامنه‌های آن به خرید کالاهای مصرفی روزمره مردم هم رسیده است. حتی میوه‌فروشان هم دیگر این روزها به کارشناسان رونق بازار تبدیل شده‌اند و تلاش دارند تا با روش‌هایی برای جذب مشتری بتوانند کالاهای خود را بفروشند. اکنون هم که موقعیت خوبی برایشان پیش آمده که باز هم با تبلیغات و به کار گرفتن نیروی «دادزن‌‌ها» مشتری برای خود جذب کنند و به بهانه شب یلدا هم که شده، کالاهای خود را بفروشند. گشت و‌گذاری در بازار این حس را به خوبی انتقال می‌دهد که شب یلدا در پیش است و باید خریدهایی را متناسب این مراسم سنتی انجام داد. البته برخی از مردم هم خریدهای خود را به بعد از تعطیلات سوگواری ایام پایانی ماه صفر اختصاص داده‌اند و به نظر می‌رسد که مغازه‌داران هم خودشان این را می‌دانند اما به هرحال تلاش دارند تا ذهن مردم را برای خرید ایام شب یلدا آماده کنند. در این میان میوه‌فروشان بساط‌شان از همه گرم‌تر است تا حدی که برخی از آنها می‌گویند که نسبت به انبارسازی هندوانه‌ها اقدام کرده و می‌خواهند که با شکستن قیمت‌ها، راهی برای فروش بیشتر این کالا فراهم کنند. از سوی
دیگر همین میوه‌فروشان طیف قیمتی متنوعی را هم برای میوه‌هایی غیر از هندوانه در نظر گرفته‌اند و برای انار، سیب، پرتقال و نارنگی، رنج‌های قیمتی متنوعی اعلام می‌کنند تا مردم در هر قدرت خریدی بتوانند میوه مورد نیاز شب یلدای خود را تامین کنند.
بساط آجیل‌فروشان هم داغ داغ است. آنها به تازگی اتیکت جدیدی را به سبد آجیل‌های فروشگاهی خود اضافه کرده‌اند و آجیل شب یلدا را با قیمت‌های متنوعی تبلیغ می‌کنند. آن دسته از آجیل‌هایی که ارزان‌تر به فروش می‌رسد، باسلوق و مویز بیشتری دارد و آن دسته دیگر که قیمت گران‌تری دارند از مغز بادام و پسته بیشتری برخوردار هستند. نبض بازار حکایت از آن دارد که بسیاری از آجیل‌فروشان، قیمت‌های متنوعی را اعمال می‌کنند و برخی از انواع خشکبار مورد نیاز مردم با افزایش قیمت روبه‌رو شده‌اند. برای مثال قیمت پسته اکبری به ۵۲ هزار تومان، پسته فندقی به ۴۸هزار تومان، پسته کله‌قوچی به ۵۲ هزار تومان، بادام به ۶۰ هزار تومان، پسته صادراتی به ۶۲هزار تومان و فندق به ۵۸ هزار تومان رسیده است.
در این میان، رییس اتحادیه خشکبار می‌گوید: «افزایش قیمت دلار در روزهای گذشته بر قیمت خشکبار به ویژه بخشی که از خارج وارد می‌شود، کمی تاثیر گذاشت و قیمت آنها را بالا برده اما قیمت برخی از اقلام مانند تخمه ژاپنی ۲۰ تا ۲۵درصد و پسته ۷ تا ۸درصد نسبت به سال گذشته کاهش یافته و در مجموع حدود ۷درصد کاهش قیمت نسبت به سال گذشته داریم. تخمه کدو ۲۴ تا ۳۱هزار تومان، بادام هندی ۵۵هزار تومان، فندق با پوست ۳۵هزار تومان، فندق بدون پوست ۶۰هزار تومان، کشمش ۱۵تا ۲۵هزار تومان و باسلوق ۲۲هزار تومان در سطح شهر به فروش می‌رسد.»
قیمت آجیل ۴ مغز ۵۶ تا ۷۸هزار تومان و آجیل مخصوص شب یلدا که ترکیبی از خشکبار مصرفی این ایام بوده و با تغییر در ترکیب می‌توان نرخ را متعادل‌تر کرد از ۴۰هزار تومان تا ۶۰ هزار تومان در تغییر است. قیمت هر کیلوگرم شیرینی دانمارکی ۱۲هزار تومان، شیرینی تر ۱۶هزار تومان، شیرینی دسر ۱۸هزار تومان و انواع شیرینی مخلوط ۱۶هزار تومان است.
رییس اتحادیه فروشندگان میوه نیز اعلام کرده که هندوانه‌های شب چله درحال ذخیره‌سازی برای عرضه در روزهای آینده است اما هر کیلوگرم هندوانه میناب ۲هزار تومان توسط بارفروشان و ۳هزار تومان توسط دلال‌ها به مغازه‌داران به فروش می‌رود.»
او می‌گوید:«مغازه‌داران مجاز هستند که تا ۳۵درصد به قیمت این محصول برای عرضه به بازار مصرف اضافه کنند بنابراین هر کیلوگرم هندوانه در بازار مصرف به ۴هزار تومان رسیده است.»
گشت و‌گذاری در مغازه‌های میوه‌فروشی حکایت از آن دارد که قیمت هر کیلوگرم پرتقال تامسون شمال بین ۲۸۰۰ تا ۳۵۰۰ تومان، پرتقال جنوب بین ۳۲۰۰ تا ۵۵۰۰ تومان، کیوی بین ۳هزار تا ۴۲۰۰تومان و نارنگی بین ۳۲۰۰ تا ۳۸۰۰ تومان است. البته هستند میوه‌فروشی‌هایی هم که قیمت‌های بالاتری برای میوه‌های خود عنوان می‌کنند و هزینه گزاف سرقفلی مغازه‌شان را هم در این ایام از مشتریان می‌گیرند.
سفره‌های آراسته و کلاس‌های آراسته
سایت‌های اینترنتی هم در آستانه شب یلدا پر هستند از تبلیغات تزیین و سفره‌آرایی ویژه این شب. سایت‌های اینترنتی به تعداد کلیک‌هایی که می‌خورند زنده‌اند و رقابتشان هم بر سر همین کلیک‌هاست و شب یلدا هم فرصتی است برای نمایش انواع و اقسام سفره‌آرایی‌ها و بالا رفتن رتبه سایت‌ها. برخی از سایت‌ها حتی مسابقه بهترین سفره‌آرایی برگزار کرده‌اند و از شرکت‌کننده‌ها می‌خواهند تصاویر سفره‌هایشان را حتی تا روزهای ابتدایی دی ماه برای آنها ارسال کنند. در کنار این سایت‌ها اما کلاس‌های ویژه سفره‌آرایی هم برپاست که به دو صورت مجازی و حضوری، آموزش سفره‌آرایی می‌دهند. با این حساب، یلدای امسال این فقط سفره‌ها نیستند که آراسته می‌شوند بلکه کلاس‌های موسسه‌های آموزش آشپزی و سفره‌آرایی هم آراسته می‌شوند.
سهم «جا مانده‌ها» از بلندترین شب سال
در این مدت کوتاه باقیمانده به پایان پاییز، اعلان‌هایی هم در شبکه‌های مجازی دست به دست می‌شود برای آنکه سهمی هم از شادی سر رسیدن بلندترین شب سال، نصیب گروه‌های محروم جامعه هم بشود. یکی از معروف‌ترین گروه‌های حامی معتادان کارتن‌خواب‌ها که ید طولایی هم در جذب افراد دارای سوءمصرف موادمخدر دارند، معتادان متجاهر برای ترک اعتیاد در تمام طول سال دارد، برنامه ویژه‌یی هم برای متمرکز کردن توجه‌ها به سمت این گروه‌های حاشیه‌یی جامعه ترتیب داده است. این سازمان مردم نهاد قرار است بسته‌های ویژه خوراکی‌های شب یلدا را برای کارتن‌خواب‌ها ببرد و در جایی که امکان آن نباشد، پول نقدی در اختیار آنها قرار بدهد تا خودشان شب یلداشان را صبح کنند. این فعالیت‌ها اما فقط به بخش خصوصی محدود نمانده است. منطقه 7شهرداری تهران هم اعلام کرده که می‌خواهد همزمان با شب یلدا، برنامه‌های مفرح برای کارتن‌خواب‌ها اجرا کند. البته در حاشیه این جشن قرار است تیم پزشکی و روانپزشکی هم حاضر باشند. شهراری منطقه 7 در آستانه آیین شب یلدا برنامه ویژه‌یی برای کارتن‌خواب‌ها و بی‌خانمان‌های سطح منطقه تدارک دیده است.
دکتر رضا نگهبان، شهردار منطقه 7 با اشاره به اینکه کارتن‌خواب‌ها به عنوان حقیقتی انکارناپذیر بخشی از جامعه هستند و نمی‌توان از کنار دغدغه‌ها و مشکلات آنها به سادگی گذشت، گفت:«حمایت و کمک به فقرا رفتاری شایسته و سفارش شده در دین و شرع است.» او ادامه داد:«تاسیس سامان سرا یکی از سیاست‌هایی است که در راستای کنترل پدیده بی‌خانمانی که یکی از پیامدهای گسترش شهرنشینی و فقر شهری است، تعریف می‌شود.»
شهردار منطقه 7 با اشاره به اینکه سامان سرا مکانی است که برای سامان‌دهی بی‌خانمان‌های شهری در نظر گرفته شده است، افزود:«این سامان سرا در دو طبقه ساخته شده و کلیه امکانات رفاهی، حمام و وعده غذای گرم در اختیار کارتون‌خواب‌ها قرار می‌گیرد.»
