معاون امور پیش‌بینی و پیشگیری سازمان مدیریت بحران: سیلاب ایلام از پیامدهای ال‌نینو بود
سپیده پیری |
ال‌نینو پدیده بحث‌برانگیز این روزهای کشور ماست. همه درباره‌اش حرف می‌زنند و در شبکه‌های مجازی و اینترنت اطلاعات مربوط به آن دست به دست می‌چرخد. حالا تقریبا همه شهروندان به این پدیده حساس شده‌اند و اخبارش را دنبال می‌کنند، اما این ماجرا از زمانی شدت گرفت که سازمان مدیریت بحران طی نامه‌یی به استناد وزارت نیرو نسبت به زمستان سرد و پر بارش هشدار داد و آن را پیامد ال‌نینو دانست بلافاصله سازمان هواشناسی اعلام کرد که این وزارتخانه نمی‌تواند منبع موثقی برای پیش‌بینی‌های هواشناسی و سرمای زمستان باشد. معصومه ابتکار نیز با سازمان مدیریت بحران هم عقیده است و درباره وقوع ال‌نینو تردیدی ندارد. او می‌گوید: «همه دستگاه‌های مسوول جلسه تشکیل دادند تا برای زمستان امسال در شرایط آماده‌باش قرار گیرند چرا که این پدیده در سطح هواشناسی جهانی پذیرفته شده و انکار نمی‌شود، تعجب می‌کنم که سازمان هواشناسی ایران آن را رد می‌کند.»
چرا ال‌نینو اتفاق می‌افتد
تحقیقاتی نشان می‌دهد که سابقه ال‌نینو به حدود ٤٠٠٠ یا ٥٠٠٠ سال می‌رسد و از دهه هفتاد به بعد فاصله وقوع این پدیده به تدریج کوتاه‌تر شد. اکنون دو سال یک‌بار شاهد وقوع این پدیده هستیم و به دلیل تکرار مکرر ال‌نینو، دانشمندان به آن لقب «ابر ال‌نینو» داده‌اند؛ یعنی ال‌نینو بیش فعال شده و چون گرمایش جهانی هم از دهه هفتاد میلادی گریبانگیر ما شده است، برخی محققان ابر ال‌نینو را زاییده گرمایش زمین می‌دانند. اما حقیقت آن است که هیچ رابطه علمی بین گرمایش زمین و ال‌نینو وجود ندارد. اساسا ٥٠٠٠ سال پیش تعداد انسان‌ها آن‌قدر معدود بوده و نقش آنها آن‌قدر ناچیز بوده که نمی‌توانست تاثیری بر گرمایش زمین داشته باشد. هم‌اکنون انرژی لازم برای ایجاد یک ال‌نینو بیش از انرژی در دسترس انسان است. جالب است، بدانیم که هر گاه ال‌نینو اتفاق می‌افتد، درجه حرارت جهان یک درجه افزایش می‌یابد. برخی نتیجه می‌گیرند که شاید ال‌نینو نه نتیجه شدید گرمایش جهانی، بلکه ایجاد آن است.
تاثیرات زیست محیطی ال‌نینو
همراه با رویداد ال‌نینو تولیدات بیولوژیکی به دلیل کاهش فرا‌جهندگی آب سرد در سراسر سواحل پرو و اکوادور کاهش می‌یابد که این سبب مرگ و میر ماهیان و به خصوص ماهی کولی که غذای عمده پرندگان دریایی است، می‌شود. به دنبال مرگ و میر ماهیان، میلیون‌ها پرنده دریایی به علت عدم وجود غذای عمده خود یعنی ماهی کولی در ساحل نابود می‌شوند که این لطمه اقتصادی جبران‌نا‌پذیری را در صنایع ماهیگیری و کود مرغ دریایی برای کشور‌های پرو و اکوادور به بار می‌آورد. از آسیب‌های محلی دیگر، بارندگی‌های سیل آسا در بخش‌های بطور معمول لم یزرع سواحل پرو و اکوادور است که سبب ته‌نشست‌های گلی و تخریب شالوده این مناطق می‌شود و در مجموع به دلیل شرایط نا بهنجار به وجود آمده، پدیده ال‌نینو در منطقه به عنوان فاجعه طبیعت شناخته شده است. همچنین این پدیده رابطه‌یی قوی با خشکسالی در هند، شرق استرالیا، مالزی، اندونزی و کلا آسیای جنوب شرقی دارد. گرد و غبار نامنظم، بارندگی و تغییرات دمایی شدید از جمله تاثیرات پدیده ال‌نینو بر آب و هوای جهان خواهد بود. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که درجه حرارت اقیانوس آرام در شرق و مرکز بسیار گرم‌تر از حد معمول باشد که اغلب
تغییرات آب و هوایی در سراسر جهان را از جمله وزش باد، تغییرات الگوهای بارندگی، تغییر فشار سطح دریا و درجه حرارت را نتیجه می‌دهد. اکثر الگوهای آب و هوایی بین‌المللی نشان می‌دهد که قدرت پدیده ال‌نینو سال ٢٠١٦-٢٠١٥ میلادی به احتمال زیاد تا پایان سال میلادی جاری رفته رفته تقویت خواهد شد. این رویداد طبیعی قوی با احتمال افزایش بارندگی‌ها در نواحی شرقی آفریقا نیز مرتبط شده است. ال‌نینو سال ١٩٩٨-١٩٩٧ بیماری همه‌گیر و ویرانگر مالاریا را در سراسر منطقه آفریقا از جمله شمال شرقی کنیا افزایش داد. بختیاری کارشناس محیط‌زیست در رابطه با پیامدهای ال‌نینو در ایران به «تعادل» می‌گوید: «ال‌نینو پیامدهای زیست محیطی برای کشور ما در پی دارد که برخی آثار و نتایج آن قابل پیش‌بینی نیست و بعد از تمام شدن فصل و با سنجش متغیرهای به دست آمده تا حدودی می‌توان آن را پیش‌بینی کرد. برای کشور ما نیز باید منتظر تمام شدن پاییز و اندازه‌گیری شاخص‌ها باشیم اما در شرایط کلی سیلاب، خشکسالی، تغییر دمای سطح آب، از بین رفتن جلبک‌های دریایی، کشاورزی، کیفیت آب و آسیب به آبزیان از پیامدهای ال‌نینو برای اقلیم ایران است.»
باران می‌بارد، هوا سرد نمی‌شود
مدیرکل پیش‌بینی و هشدارسریع سازمان هواشناسی کشور در گفت‌وگو با «تعادل» از جزییات ال‌نینو می‌گوید: شرایط جوی خبر از وقوع ال‌نینو می‌دهد. از وی خواستیم درباره شرایط شکل‌گیری این پدیده توضیح دهد که وی در پاسخ گفت: «از آنجایی که بیشینه و کمینه دمای آب اقیانوس بین 26 الی 28 درجه سانتیگراد است در شرایطی که این دما بیش از 2 درجه تغییر کند شرایط از حالت عادی خارج شده است. ال‌نینو در پاییز شروع به رشد کرده و در ابتدای فصل بهار رو به تضعیف می‌رود. دورپیوند ال‌نینو-لانینا یا انسو، پدیده‌یی بزرگ مقیاس است که روی مناطق حاره‌یی اقیانوس آرام شکل می‌گیرد و دوره برگشت آن ازسه تا هفت سال است و دارای سه مرحله: ال‌نینو، خنثی و لانیناست.» به گفته وی ال‌نینوی امسال با توجه به حالت شکل‌گیری آن به ال‌نینوی کلرادو موسوم است و با توجه به افزایش سه درجه‌یی دمای آب در مناطق مرکزی تا سواحل کشور پرو، در بخش حاره‌یی اقیانوس آرام می‌توان گفت که در ۵۰ سال گذشته کم‌سابقه است. داده‌های تاریخی مربوط به شاخص ال‌نینو-لانینا از ۲۵۰ سال گذشته تاکنون در دسترس است. از سوی دیگر اقیانوس آرام به عنوان بزرگ‌ترین بدنه آبی جهان که اقلیم گردش هوا در
اتمسفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد مستقیم تحت تاثیر ال‌نینو است. اما در باب وقوع این پدیده و اثرات ناشی از آن، شاخص‌های دیگری نیز موثر است اما گردش کلی آن‌قدرپیچیده است که پیش‌بینی اثرات ناشی از ال‌نینو را سخت می‌کند و غیر قابل پیش‌بینی بودن آن تنها مختص کشور ما نیست بلکه در قیاس جهانی نیز همین‌گونه است. به گفته وی پژوهش‌های انجام شده در ایران نشان می‌دهد که ال‌نینو بر میزان افزایش بارش‌ها موثر است اما از نظر دمایی تاثیر چندانی ندارد یعنی زمستان امسال با کاهش شدید دما مواجه نخواهیم بود. برخی به زمستان سرد سال 1386 اشاره می‌کنند و از ال‌نینو بودن آن سال خبر می‌دهند در حالی که در سال 1386 که 35 روز کمینه دمای شهر تهران زیر صفر درجه سانتی گراد بود ما با پدیده ال‌نینو مواجه بودیم. بنابراین انتظار سرد شدن غیرعادی دما را نداریم.
ال‌نینو آغاز شده است
بهنام سعیدی معاون امور پیش‌بینی و پیشگیری سازمان مدیریت بحران کشور نیز در این رابطه به «تعادل» می‌گوید: «بر اساس تغییرات به وجود آمده در سازمان هواشناسی و وزارت نیرو کارهای پژوهشی انجام گرفت و مطابق دستور وزیر نیرو و رییس سازمان مدیریت بحران کشور اقدامات پیشگیرانه‌یی در راستای بالا بردن آمادگی و آماده‌سازی تجهیزات در دستور کار سازمان‌ها و دستگاه‌های متولی قرار گرفت. به عقیده وی وقوع پدیده ال‌نینو حتمی است و پیامدهایی برای اقلیم ایران به همراه دارد. در همین رابطه وزارت جهاد کشاورزی، وزارت بهداشت، وزارت راه و شهرسازی، وزارت نیرو، جمعیت هلال احمر، سازمان امداد و نجات، سازمان هواشناسی و سازمان مدیریت بحران و نیروی انتظامی نسبت به تجهیز لوازم و اقدامات پیشگیرانه آماده مقابله با شرایط غیرعادی هستند. سعیدی در رابطه با راهکارهای مقابله با این شرایط گفت: «پاکسازی معابر و آب راه‌ها، اتخاذ تمهیدات لازم درون شهری، تامین انرژی، ذخیره‌سازی امکانات و سوخت، پیشگیری و کنترل امراض مسری از جمله اقداماتی است که صورت گرفته است. سعیدی از احتمال قطع شدن آب و برق در زمستان خبر داد و از مردم خواست به هشدارها و اطلاعیه‌های سازمان
هواشناسی و سازمان مدیریت بحران توجه کرده و از شایعات دوری کنند.» معاون امور پیش‌بینی و پیشگیری سازمان مدیریت بحران کشور می‌گوید: «برای این اقدامات پیشگیرانه قبل از آغاز فصل پاییز برنامه‌ریزی کرده‌ایم.» ما هم پرسیدیم با توجه به این همه برنامه‌ریزی و هماهنگی پس چرا شاهد خسارات سنگین در سیلاب‌های اخیر بودیم که در پاسخ گفت: «تمام اقداماتی که لازم بود انجام دادیم و اگر اقدام پیشگیرانه نبود استان‌ها خسارات سنگین‌تری متحمل می‌شدند. مشکلات ما زیرساختی است و خسارت سیلاب‌های اخیر نیز از این حیث است. برای مثال استان ایلام که طی 72 ساعت 355 میلی متر بارش داشته به زیر ساخت‌های بهتری احتیاج دارد تا در این‌گونه موارد آسیب نبیند. البته باید اضافه کنم که سیل اخیر در استان ایلام هم از پیامدهای ال‌نینو بوده است.» به گفته وی اکنون بعد از نزدیک به 2 دهه خشکسالی رحمت خداوند است که به کشور ارزانی شده است که باید سپاسگزار باشیم و از خسارات احتمالی پیشگیری کنیم.
