تنظیم کاهش درآمد صادرات، دردناک است اما ایران مانند بسیاری از کشورهای صادرکننده نفت پیش از این هم با چنین اتفاقی روبهرو شده و راههای جدیدی برای مقابله با این کمبود در اختیار دارد
مترجم: حسین هوشمند کاهش قیمت نفت در بدترین زمان ممکن برای دولت حسن روحانی اتفاق افتاد. همانطور که روحانی در یک سخنرانیاش اشاره کرده کاهش 30درصدی قیمت نفت، توانایی دولت برای حفظ شتاب اقتصادی که سال گذشته آغاز کرد را بهشدت محدود میکند و منجر به تضعیف موقعیت ایران در مذاکرات هستهیی خواهد شد. شرایط اقتصادی وخیم توسط منابع مختلفی از وال استریت ژورنال گرفته تا گاردین پیشبینی شده بود، آنها به این موضوع اشاره کرده بودند که ایران نیازمند قیمت 140دلار برای هر بشکه نفت است. با قیمتی حدود نصف مبلغ مورد نیاز، آیا مقامات ایران به یک بحران عمیق اقتصادی فکر میکنند؟ آیا آنها مجبور به سازش در مذاکرات میشوند؟
پاسخ منفی است. کشورها برخلاف شرکتهای نفتی یک قیمت مشخص ندارند و از طریق بودجه تعادلی و راههای مختلف دیگری میتوانند کاهش قیمت نفت را تنظیم کنند. تنظیم کاهش درآمد صادرات، دردناک است اما ایران مانند بسیاری از کشورهای صادرکننده نفت پیش از این هم با چنین اتفاقی روبهرو شده و راههای جدیدی برای مقابله با این کمبود در اختیار دارد. کاهش اخیر قیمت نفت منجر به بزرگنمایی درباره کاهش ارزش صادرات شده است. از آنجا که قیمت نفت براساس دلار امریکاست و نرخ دلار در ماههای اخیر در برابر دیگر ارزها حدود 10درصد رشد داشته، کاهش قدرت خرید نفت به نزدیک 20درصد میرسد که کمتر از 30درصد کاهش قیمت نفت است.
واقعیت این است که باوجود سقوط قیمت نفت، ارزش نسبی ریال در برابر دلار امریکا ثابت باقی مانده است (درحالی که روبل 23درصد از ارزشش را از دست داده است) این مساله همچنین نشان میدهد که ایرانیها در آینده نزدیک با فاجعه روبهرو نخواهند بود. با این وجود ایران در بودجه امسالش تنظیم قابل توجهی انجام داده و آن را در محدوده 2.5 تا 5 میلیارد دلار تنظیم کرده که بستگی به قیمت نفت در ادامه سال مالی که 20مارس 2015 به اتمام میرسد، دارد. (در اکثر اوقات امسال، ایران نفتش را بالای 100دلار فروخته بود.) این کاهش 6 تا 12درصدی در درآمدهای پیشبینی شده موجب از دست رفتن 74میلیارد دلار در سال جاری میشود. روحانی احتمالا برای عمل به وعدهاش مبنی بر عدم استقراض از بانک مرکزی، برای کاهش هزینهها بهجای روی آوردن به اقدامات تورمزا از هزینه پروژههای عمومی ناتمام خواهد کاست. داستان برای بودجه سال آینده (2015 و 2016) که هماکنون درحال آماده شدن است، متفاوت خواهد بود.
در گذشته، اوپک ثابت کرده بود که در بازار ضعیف، توانایی جلوگیری از سقوط قیمت نفت را ندارد، پس نشست نوامبر اوپک هیچ چیزی را حل نمیکند. آینده تحریمهای ایران در زمان کنونی مشخص نیست اما اگر توافق بهدست بیاید، قیمتهای پایینتر نفت هم به امید ایران برای بهبود کامل اقتصادیاش آسیب نمیزند. در آن صورت داراییهای بلوکه شده ایران آزاد میشود و مهمتر از همه ایران قادر خواهد بود، صادرات نفت خود را به بیش از یک میلیون بشکه در روز برساند که این مساله میتواند با کاهش قیمت نفت مقابله کند.
اگر مذاکرات شکست بخورد و قیمت نفت همچنان کاهش یابد، بدترین سناریو اتفاق میافتد. در این سناریو سه گزینه پیش روی دولت برای متعادل کردن بودجهاش وجود دارد. کاهش هزینههای عمومی دشوار خواهد بود چون همین الان هم در سطح بسیار پایینی قرار دارند. بالا بردن مالیات هم سخت است و اجرای آن بیتدبیری سیاسی خواهد بود بنابراین دولت به احتمال زیاد به گزینه سوم یعنی اصلاح یارانهها که دولت قبل در سال 2010 انجام داده بود، روی خواهد آورد. مرحله سوم اصلاح یارانهها که هماکنون آماده اجراست، میتواند مکانیسمی حیاتی برای برنامه بودجه تعادلی روحانی باشد. بودجه جدید به احتمال زیاد شامل افزایش قیمت انرژی خواهد بود و درصورت عدم توافق، این افزایش قیمت بیشتر از 50 درصد
خواهد بود.