رییس کمیته نفت، گاز و پتروشیمی مجلس: در زمینه ایجاد اشتغال در صنعت گاز در خواب غفلت هستیم
تجربه 100سال تولید و فروش نفتخام و مقایسه آن با عملکرد کشورهای موفق در این عرصه نظیر نروژ نشاندهنده این مساله است که برخورداری صرف و بدون برنامه از منابع اولیه ارزان، عامل ترقی و توسعه نبوده و میتوان گرانقیمتترین منابع زیرزمینی جهان را در اختیار داشت و همچنان توسعهنیافته ماند. توسعه صنعت گاز و استفاده بهینه از این نعمت الهی، نیازمند اصلاح نگرشهای مدیریتی و سیاستهای تولید و مصرف است. درحال حاضر گاز طبیعی نزدیک به 25درصد انرژی جهان را تامین میکند. باتوجه به مسایل زیست محیطی و کاهش ذخایر نفتی، سهم این سوخت در سبد انرژی جهان درحال افزایش است. این موضوع در کنار سایر پتانسیلهای کشور، ما را با این پرسش روبهرو میکند که راه استفاده درست از منابع گازی کشور در جهت توسعه اقتصادی، اشتغال و رفاه اجتماعی چیست و چگونه میتوان گاز را بهعنوان ابزاری برای توسعه اقتصادی کشور تبدیل کرد؟ نادر فریدونی رییس کمیته نفت، گاز و پتروشیمی کمیسیون انرژی مجلس در این باره به «تعادل» میگوید: «عدم برنامهریزی صحیح و نبود توجه از سمت دولت و مجلس باعث عقب ماندن کشور در ایجاد اشتغال در صنایع پاییندستی گاز شده است» فریدونی وزارت
صنعت، معدن و تجارت را دارای تقصیر زیادی در این معضل میداند و میگوید: «در تمام این سالها وزارت صنعت برنامه درستی برای استفاده از گاز موجود در کشور در راستای ایجاد اشتغال نداشته است.»
به گزارش «تعادل» به نقل از مرکز پژوهشهای مجلس، کشورهای روسیه، ایران و قطر بزرگترین دارندگان ذخایر طبیعی گاز جهان هستند و به ترتیب حدود 25، 17 و 13درصد از ذخایر تثبیت شده گاز دنیا را در اختیار دارند. به عبارت دیگر این سه کشور بیش از نیمی از ذخایر اثبات شده گاز طبیعی متعارف جهان را در اختیار دارند. روسیه و قطر از بزرگترین صادرکنندگان گاز دنیا به شمار میروند. این کشورها نه تنها از طریق خط لوله بلکه از طریق گاز LNG نیز صادرات دارند. اقتصاد این کشورها عمدتا انرژیمحور است. بهطور مثال، براساس گزارش بانک ملی قطر، 60درصد کل درآمد این کشور در سال 2012 از فروش محصولات هیدروکربوری بهدست آمدهاست.
پایین بودن میزان تولید نسبت به میزان ذخایر
ایران بعد از روسیه و قطر در جایگاه سوم تولید گاز طبیعی جهان قرار دارد. گاز طبیعی ایران حدود 33، 7تریلیون مترمکعب برآورد شده است. میزان موفقیت ایران در اکتشافات گازی حدود 79درصد است که در مقایسه با متوسط جهانی آنکه بین 30 تا 35درصد است، بسیار بالاست. آنچه که در مورد ایران جالب توجه است این است که اکتشاف میادین گازی جدید از یکسو و عدم توسعه بهموقع میادین گازی از سوی دیگر موجب شده است که میزان تولید گاز طبیعی نسبت به میزان ذخایر اثبات شده ایران بسیار پایین باشد. مقایسه سهم 5درصدی ایران در تولید گاز طبیعی دنیا در سال 2012 با سهم 17درصدی آن در ذخایر اثبات شده گاز دنیا، موید این ادعاست. این درحالی است که ایران بهدلیل وسعت جغرافیایی، دسترسی به آبهای آزاد، در اختیار داشتن منابع انسانی و فیزیکی غنی نظیر نفت و منابع معدنی، فرصتهای متعددی برای توسعه صنعت گاز و خلق ارزش افزوده از این ثروت دارد، اما متاسفانه بهدلیل نبود استراتژی مشخص و مشکلات برنامهریزی برای توسعه این صنعت، اولویتسنجی فرصتهای موجود و استفاده حداکثری از این منابع خدادادی مغفول مانده است.
الزام توسعه واحدهای صنعتی انرژیبر
ازجمله مهمترین فرصتهای پیشروی اقتصاد رو به توسعه ایران با محوریت گاز، امکان اشتغالزایی و کارآفرینی آن است. وجود این حجم گاز طبیعی در نخستین نگاه، توسعه واحدهای صنعتی بزرگ و کوچک «انرژیبر» را الزامی میکند. ضمن اینکه وجود ذخایر عظیم معدنی در ایران، تلفیقی از انرژی بیکران گاز طبیعی و کانسارهای فلزی غنی در فلات ایران میتواند زمینهساز گسترش و تاسیس واحدهای صنعتی «انرژیبر» همچون صنایع فولادسازی، آلومینیوم، مس، سرب و روی و زنجیره ارزش آنها و همچنین پایهای مستحکم برای ایجاد صنایع مدرن تلقی شود. رییس کمیته نفت، گاز و پتروشیمی مجلس در این باره میگوید: «برای مثال در مناطق جنوبی مثل فیروزآباد ما اکنون درحال حاضر ما روزانه بیش از 40میلیون مترمکعب گاز استخراج میشود و فاز 2 پالایشگاه آغاز و دالان برای تولید 20 تا 30میلیون مترمکعبی گاز در دست اقدام است اما سوال این است که مسوولان ذیربط در وزارت صنعت، معدن و تجارت تا چه اندازه در مدیریت صنعت استانها توانستند از این گاز خروجی استفاده کنند؟ در تمام این سالها چه سرمایهگذاری با برنامهیی از سمت وزارت صنعت، معدن و تجارت برای استفاده از گاز منطقه در واحدهای
صنعتی انرژی بر برای ایجاد اشتغال مطرح شده است؟» او ادامه میدهد: «وزارت صنعت در این میان بسیار مقصر است. این وزارتخانه باید به سراغ وزارت نفت برود و برای صنایع پتروشیمی طلب گاز کند. هر شهری چند صنعت را با توجه به گاز موجود پیشنهاد دهد و همه به حل معضل اشتغال در این حوزه کمک کنیم. متاسفانه ما در خواب غفلت به سر میبریم و کشورهایی مثل کره جنوبی بدون داشتن نفت و گاز با خرید این منابع از ما در کشور خود اشتغال ایجاد میکنند و بعد محصول را به ما با قیمتهای گزاف میفروشند.»
صادرات گاز، ارزآور و اشتغالزا
از طرف دیگر توجه به صادرات گاز طبیعی از طریق خط لوله یا با ایجاد واحدهای تولید LNG، CTL، LPG، CNG براساس سند راهبردی انرژی کشور علاوه بر امکان تحقق اهداف سند چشمانداز 20ساله در بخش گاز موجب اشتغال مستقیم و غیرمستقیم نیروهای متخصص بسیاری خواهد شد.
همچنین تبدیل گاز به برق و صادرات آن به کشورهای همجوار نیز علاوه بر ایجاد اشتغال، بر قدرت منطقهیی ایران افزوده و ضمن افزایش درجه امنیت کشور موجب رونق صنعت و اقتصاد کشور میشود. به علاوه وجود 33تریلیون مترمکعب گاز طبیعی در ایران به معنای شکلگیری عرصهیی طلایی برای «اقتصاد میعانات گازی» است. میعانات پرارزش همراه گاز طبیعی میتواند زمینه تبدیل ایران به کانون صنایع «پتروپالایشگاهی» جهان و تولید محصولات با ارزش پالایشگاهی و پتروشیمی باشد. توسعه صنعت پتروشیمی در سطح صنایع پاییندستی، میانی و نهایی علاوه بر ارزآوری بالایی که دارد زمینه اشتغال مستقیم و غیرمستقیم نیروهای انسانی متخصص فراوانی را نیز فراهم خواهد کرد. اگرچه صنایع پاییندستی و نهایی پتروشیمی در مقایسه با صنایع بالادستی اشتغال بیشتری را به ازای ظرفیت تولید هر تن محصول ایجاد میکند.
براساس جدول برای ایجاد اشتغال در صنایع بالادستی پتروشیمی به سرمایهگذاری 940هزار دلار به ازای هر نفر نیاز است، درحالی که همین عدد در صنایع میانی و تکمیلی به ترتیب 773 و 21هزار دلار به ازای هر نفر نیاز است. لذا تکمیل صنایع میانی، پاییندستی و نهایی پتروشیمی علاوه بر اینکه نیاز کشور به واردات برخی محصولات پتروشیمی نهایی را کاهش میدهد، نرخ اشتغالزایی بالایی نیز دارد.
اصلیترین مشکل صنعت انرژی کشور و به تبع آن صنعت گاز درحال حاضر، فقدان بسته راهبردی و برنامه بلندمدت انرژی کشور است که باید با توجه به برنامههای بلندمدت سایر بخشهای اقتصادی تدوین و تصویب شود که میتواند بخش گاز طبیعی کشور را نیز هدایت کند. نادر فریدونی در این زمینه اظهار میکند: «باید در مجلس برنامهیی برای ملزم کردن وزارتخانههای صنعت، معدن و تجارت، نفت، وزارت اقتصاد و بانک مرکزی داشته باشیم تا شرایط را برای سرمایهگذاری در صنایع پاییندستی پتروشیمی ایجاد کنیم. وزارت اقتصاد و دارایی باید مشکلات تسهیلات را حل کند، صندوق توسعه ملی باید به کمک این طرحها بیاید، مشکل اشتغالزایی در صنعت گاز کشور گرهیی است که تنها با یک دست گشوده نخواهد شد.»