مدیرعامل اسبق شرکت ملی صنایع پتروشیمی: فرمول نرخ اتان، شیرین و قابل دفاع است
گروه انرژی نادی صبوری
شکایت دارند، سال‌هاست که وضع به همین منوال است. هر زمانی که خبرنگاران، به خیابان هفدهم گاندی دعوت می‌شوند، ناگفته پیداست که پتروشیمی‌ها قصد دارند گلایه خود از یکی از نرخ‌های اعلام شده از سوی دولت برای خوراک آنها را، به گوش رسانه‌ها برسانند. اکنون و با گذر از هفت‌خوان متان و در حالی که اوضاع در این زمینه میان دولت و بخش خصوصی، نسبتا آرام است، ابلاغیه 12 مهرماه وزارت نفت درباره نرخ خوراک «اتان» برای واحدهای پتروشیمی، داد انجمن صنفی کارفرمایی صنایع پتروشیمی را در آورده است. دادی که دیروز در نشستی خبری با حضور احمد مهدوی، دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی پتروشیمی و مدیرعامل 3مجموعه پتروشیمی مارون، آریا ساسول و جم که مصرف‌کننده خوراک اتان هستند، به گوش رسانه‌ها رسید. انتقادهای طرح شده در نشست روز گذشته 4 نکته را در بر می‌گرفت. نخستین و مهم‌ترین ایرادی که به ابلاغیه وزارت نفت در زمینه نرخ خوراک وارد است، تعیین سقف و کف قیمتی است. اعدادی که بین 220 و 400 دلار برای هر تن مشخص شده و از دیدگاه اعضای انجمن صنفی پتروشیمی، با اصول اقتصادی دنیا در تناقض است. نکته دوم در نظر نگرفتن محصولات مختلف تولیدی از اتان در این فرمول
است. فرمول وزارت نفت تنها «پلی اتیلن» را به عنوان محصول در نظر گرفته است در حالی که بخش خصوصی اعتقاد دارد محصولات دیگر مانند MEG (مونو اتیلن گلیکول) نادیده گرفته شده و در محاسبات وارد نشده‌اند. سومین نکته که بیشتر طرح سوال است، این جنبه را در بر می‌گیرد که اعداد و ضرایب وارد شده در فرمول وزارت نفت از کجا آمده و چه مبنایی دارد؟ این اعداد ضریب 25 درصدی برای جمع قیمت نفتا و پلی اتیلن در هر ماه و عدد 145 هستند که طبق فرمول وزارت نفت در نهایت از 25 درصد جمع قیمت نفتا و پلی‌اتیلن، کسر خواهد شد. چهارمین ایراد وارده بر این ابلاغیه نیز، ماهوی‌تر از 3 مورد دیگر بوده و تیر خود را به سمت افراد و نهادهای دخیل در مشخص شدن این فرمول نشانه رفته است. بخش خصوصی پتروشیمی به استناد مصوبه مجلس در سال 93 مدعی هستند که وزارت نفت نه به تنهایی بلکه باید با همکاری مشترک وزارت اقتصاد و وزارت صنعت معدن و تجارت، آیین‌نامه خوراک را تعیین می‌کرده است.
این مسائل دیدگاه‌های بخش خصوصی پتروشیمی ایران را نمایندگی می‌کند، دیدگاه‌هایی که از نظر موافقان نرخ اتان ازجمله بیژن زنگنه وزیر نفت، انتقادهای واردی را طرح نمی‌کنند. زنگنه چند روز پیش در حاشیه یک همایش، برخی انتقادهای وارد شده به نرخ اتان را پاسخ داده و عنوان کرد: «از فرمول و قیمت‌های تعیین شده برای فروش اتان دفاع می‌کنم». زنگنه در ادامه، تقاضا برای اتان در ایران را 4 به ازای یک عنوان کرده و مطرح کرد درصورتی‌که واحدهای پتروشیمی خواهان رقم اعلام شده از سوی وزارت نیستند، وزارت نفت از طریق مناقصه و با 1.5 برابر قیمت، اتان را به فروش خواهد رساند. وزیر نفت در ادامه صحبت‌هایش به سودهای 48 و 51 درصدی دو مجتمع مصرف‌کننده اتان اشاره کرده و عنوان کرد با چنین سودهایی، آنها با اعداد جدید نیز سود خواهند داشت.
بخش خصوصی پتروشیمی اما اعتقاد دارد درصد سودی که از سوی زنگنه در این زمینه اعلام شده، با دلار 700 تومانی محاسبه شده و باید در بررسی صورت‌های مالی، تجدید ارزیابی صورت گیرد. احمد مهدوی، دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنایع پتروشیمی روز گذشته در این زمینه عنوان کرد که با «به روزرسانی» صورت‌های مالی، سود این 2 شرکت که مارون و آریا ساسول هستند، دیگر این اعداد نخواهد بود. اعضای انجمن کارفرمایی صنایع پتروشیمی در نشست خبری روز گذشته، به استناد صحبت‌های وزیر نفت درباره حاشیه سود شرکت‌ها، اعتقاد دارند در تعیین فرمول نرخ اتان، از روش «معکوس» استفاده شده و سعی بر این شده است که سود شرکت‌های مختلف چه با بهره‌وری بالا و چه بهره‌وری پایین، به سمت یک متوسط حرکت کند. رویکردی که از دیدگاه دبیرکل انجمن، توجیه اقتصادی ندارد.
در حالی که اعضای انجمن صنفی کارفرمایی صنایع پتروشیمی روز گذشته ادعا کردند که با در نظر گرفتن نرخ فعلی برای اتان، هیچ سرمایه‌گذار خارجی حاضر به ورود به ایران نخواهد بود، غلامحسین نجابت مدیرعامل اسبق شرکت ملی صنایع پتروشیمی که اکنون در بخش خصوصی فعالیت می‌کند، دیدگاهی متفاوت دارد. نجابت در گفت‌وگویی تلفنی با «تعادل» در واکنش به اظهارات و انتقادات طرح شده در نشست خبری انجمن عنوان کرد: «قیمت اتان پیش از این 240 دلار در هر تن بوده که اکنون با قیمت نفت خام لینک شده و سقف و کف منطقی برای آن در نظر گرفته شده است.» نجابت در پاسخ به مقایسه‌هایی که در زمینه نرخ خوراک اتان در ایران و عربستان از سوی اعضای انجمن پتروشیمی طرح شده، عنوان کرد: «عربستان منابع اتانی مانند ایران ندارد و اتان خود را از گازهای همراه دریافت می‌کند که به همین واسطه قابل قیاس با ایران نیست. برای تحلیل اقتصادی و توجیه‌پذیر بودن فرمول اعلام شده از سوی وزارت نفت، باید به این نکته توجه کرد که از هر 1.3 تن اتان، یک تن اتیلن تولید می‌شود. اکنون قیمت اتیلن در دنیا حدود 860 دلار در هر تن است، اگر خوراک اتان برای تولید اتیلن در این وضعیت حتی 400 دلار هم در
نظر گرفته شود، حدود 520 دلار در هر تن برای تولید اتیلن، هزینه تامین اتان در نظر گرفته می‌شود. 130 دلار نیز هزینه عملیاتی خواهد بود که درنهایت به عدد 650 دلار خواهد رسید. با این وصف حتی با در نظر گرفتن سقف قیمت اتان اعلام شده از سوی وزارت نفت، باز هم قیمت توجیه‌پذیر است». نجابت افزود: «اگر قیمت نفت بالاتر برود، قیمت اتیلن نیز به‌تبع آن بالاتر خواهد رفت و در آن حالت نیز قیمت اعلام شده از سوی وزارت نفت برای اتان، قیمتی بسیار شیرین است.» مدیرعامل اسبق شرکت ملی صنایع پتروشیمی در پاسخ به این پرسش «تعادل» که برخی معتقدند با فرمول فعلی، دیگر احداث واحدهای جدید اتان توجیه نخواهد داشت، گفت: «آنها قطعا مزاح کرده‌اند، اگر هر کسی اکنون واحد اتان داشته و مایل نیست با قیمت‌های فعلی آن را ادامه دهد، می‌تواند واحد را به ما واگذار کند.»
در حاشیه
سیدرحیم شریف موسوی، امیرحسین بحرینی و سیدحسین میرافضلی، مدیرعامل 3 واحد پتروشیمی مارون، آریاساسول و جم به‌واسطه مصرف عمده این واحدها از خوراک اتان، در نشست خبری روز گذشته حاضر و صحبت‌هایی را مطرح کردند. شریف موسوی با اشاره به پررنگ‌شدن بیش از پیش صنعت پتروشیمی در دنیا عنوان کرد که از دیدگاه او، صنعت پتروشیمی ایران ظرفیت این را دارد که وزارتخانه‌یی جداگانه به نام وزارت «پتروشیمی» داشته باشد. مدیرعامل پتروشیمی مارون در ادامه صحبت‌هایش با انتقاد از نرخ خوراک اتان اعلام شده از سوی وزارت نفت عنوان کرد که این فرمول می‌تواند پتروشیمی مارون که مفهوم جذابیت سرمایه‌گذاری در صنعت «نساجی» ایران است را با تهدید مواجه کند.
مدیرعامل پتروشیمی آریا ساسول، محور اصلی صحبت‌های خود را به افزوده شدن واحدهای کراکر اتان در امریکا در سال‌های آینده اختصاص داد و عنوان کرد که با این تفاسیر، مبنای قیمت‌گذاری در ایران باید از فرمول اعلام شده فعلی متفاوت باشد. بحرینی عنوان کرد، آنها فرمولی را برای تعیین نرخ خوراک اتان به وزارت نفت اعلام کرده بودند که مانند فرمول‌های جهانی به ارزش حرارتی گاز وابسته بوده است. بحرینی ادامه داد: «من به پتروشیمی آریا ساسول کار ندارم و نگران آینده سرمایه‌گذاری در کل صنعت پتروشیمی ایران هستم.» مدیرعامل پتروشیمی جم نیز پیکان انتقاد خود را به اقدام وزارت نفت در تعیین تخفیف‌های پلکانی براساس مصوبه مجلس برده و عنوان کرد، درحالی‌که مجلس اجازه اعمال تخفیف تا سقف 30 درصد را ایجاد کرده، در بحث خوراک مایع وزارت نفت به حداقل تخفیف در این زمینه اکتفا کرده است. فریبرز کریمایی، قائم‌مقام انجمن صنفی کارفرمایی صنایع پتروشیمی نیز از حاضران در نشست خبری روز گذشته بود. کریمایی در خلال صحبت‌های خود عنوان کرد که انجمن از 26 دی‌ماه سال گذشته تا 12 مهرماه امسال، در حال مذاکره در زمینه فرمول خوراک اتان با وزارت نفت بوده اما این فرمول به
صورت محرمانه تهیه و ناگهانی ابلاغ شده است. کریمایی بی‌اطلاعی مرضیه شاهدایی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی از تهیه و ابلاغ این فرمول را شاهدی بر این مدعا عنوان کرد.
درباره فرمول
به گزارش «تعادل»، فرمولی که اکنون جنجالی شده از چند عبارت ساده تشکیل شده است:
١۴۵- (پلی اتیلنP + نفتا)P × ٢۵% = اتانP
در این فرمول مبنای محاسباتی P نفتا، قیمت معاملاتی در خلیج فارس (مندرج در نشریات معتبر به تشخیص معاونت برنامه‌ریزی) خواهد بود که به صورت ماهانه اعلام خواهد شد. مبنای محاسبه P پلی اتیلن نیز متوسط ساده قیمت‌های معاملاتی (یا متوسط سقف و کف قیمتی در صورت عدم اعلام قیمت متوسط معاملاتی) پلی اتیلن سبک و سنگین در بازارهای چین، هند و ایران (مندرج در نشریات معتبر به تشخیص معاونت برنامه‌ریزی) بر حسب دلار در هر تن خواهد بود که به صورت ماهانه محاسبه و اعلام خواهد شد.
تبصره 3 این فرمول که مورد انتقاد اعضای انجمن صنفی کافرمایی صنایع پتروشیمی است، عنوان می‌کند: «نرخ اتان در هر تن برای هر دوره محاسباتی، تحت هیچ شرایطی نباید کمتر از ٢٢٠ و بیشتر از ۴٠٠ دلار در هر تن شود.» ماده 6 این ابلاغیه اعلام کرده است: «این فرمول قیمت از ابتدای مهرماه سال ١٣٩۵ تا ابتدای مهرماه سال ١۴١٠ برای اشخاصی که تا آخر مهرماه ١٣٩۶ نسبت به عقد قرارداد اقدام کنند، معتبر است.» ماده‌یی که طبق آن، واحدهای پتروشیمی باید شروع به عقد قرارداد با وزارت نفت کنند؛ واحدهایی که دیروز نشان دادند حداقل فعلا چنین قصدی ندارند.
