گروه انرژی حمید مظفر
سال جدید میلادی به بدترین شکل برای تولیدکنندگان نفت آغاز شده است. قیمت‌های نفت کماکان در سرازیری سقوط قرار دارند و روز به روز وضعیت تولیدکنندگان را در شرایط وخیم‌تری قرار می‌دهند. هیچ‌یک از کشورهای تولیدکننده نفت نیز حاضر نیستند برای کاهش تولید خود قدم پیش بگذارند و همه منتظرند تا ابتدا رقیب‌شان این کار را انجام دهد. اوپک چشم‌انتظار گوشه‌چشمی از عربستان برای کاهش تولید خود است، عربستان تولیدکننده‌های دیگر مانند روسیه را در جلو صف قرار می‌دهد، روسیه اعلام می‌کند تا جایی که بتواند نفت تولید می‌کند هرچند جسته و گریخته قول همکاری برای کاهش تولید می‌دهد، عراق بدون توقف مشغول افزایش تولید خود است و ایران هم تنها افزایش ظرفیت تولید و بازگشت به بازار را هدف قرار داده و به امید هوای بهتر نشسته است. با این اوصاف به نظر می‌رسد که بازار نفت وارد یک دور باطل شده و آنچه در عمل شاهد آن هستیم شیب ناملایم کاهش قیمت نفت است. در این وضعیت انتشار گزارش ماه فوریه اوپک نیز چیز تازه‌یی در خود ندارد مگر کاهش 21درصدی قیمت نفت سبد مرجع اوپک در ماه ژانویه نسبت به ماه دسامبر؛ کاهشی که قیمت متوسط سبد این سازمان را به کمترین میزان از
سال 2003 تاکنون رسانده است. طبق این گزارش تولید نفت ایران در ماه ژانویه 38هزار بشکه افزایش را تجربه کرده و قیمت نفت سنگین نیز با کاهشی چشمگیر وارد کانال 24دلاری شده است. اما در این وضعیت نابسامان بازیگران بازار نفت منتظر کوچک‌ترین تلنگری هستند تا کمی بتوانند قیمت‌ها را به سمت بالا هل دهند. این تلنگر ممکن است یک احتمال نه چندان زیاد برای گفت‌وگو میان تولیدکنندگان بزرگ نفت باشد که کورسوی امیدی برای فعالان بازار فراهم می‌کند و قیمت‌ها کمی بالا می‌رود، اما با گذشت چند روز اتفاق خاصی نمی‌افتد و قیمت‌ها مجددا سقوط می‌کنند. چنین اتفاقی روز گذشته در بازارهای نفت روی داد. به گزارش «تعادل»و به نقل از رویترز، اظهارنظر یکی از وزرای کشورهای عضو اوپک برای ساعاتی قیمت نفت را افزایش داد. اما به نظر می‌رسد این شایعات راه زیادی تا رسیدن به عمل دارند. هرچند اکنون زمانی است که کشورهای تولیدکننده نفت چاره‌یی جز گفت‌وگو و رسیدن به یک توافق را ندارند؛ چراکه بر اساس پیش‌بینی‌هایی که در گزارش اوپک منتشر شده است رشد تقاضای جهانی نفت برای سال 2016 حدود 200هزار بشکه در روز کاهش خواهد داشت و اگر تولیدکنندگان نفت تصمیمی برای کاهش تولید
خود نگیرند قیمت نفت بیش از این نیز کاهش خواهد یافت و مطمئنا این امر مطلوب آنها نیست. سال استثنایی؛ این تعبیری است که اوپک در گزارش ماه فوریه خود درباره سال 2015 به کار برده است. سالی که در آن رشد مصرف نفت‌خام به بیش از یک میلیون و 500هزار بشکه در روز رسید و این میزان از رشد مصرف نفت بعد از رشد سال 2010 در رتبه دوم قرار دارد. در این بین هم کشورهای OECD و هم کشورهای غیرOECD در این افزایش مصرف سهم داشتند. سهم کشورهای گروه اول 400هزار بشکه در روز و سهم کشورهای گروه دوم یک میلیون و 100هزار بشکه بود.
اما به نظر نمی‌رسد که این روند مصرف در سال 2016 نیز ادامه داشته باشد. کشورهای OECD با نااطمینانی‌های اقتصادی مواجه هستند که رشد آنها را کاهش می‌دهد و در کنار این مساله توجه به افزایش بهره‌وری در مصرف انرژی و استفاده از سوخت‌های جایگزین در حمل‌ونقل جاده‌یی دیگر عواملی هستند که پیش‌بینی می‌شود تقاضای کشورهای صنعتی جهان را برای نفت کاهش دهند.
اما پیش‌بینی‌ها بر این است که رشد تقاضای کشورهای غیرOECD تقریبا در همان رقم یک میلیون و 100هزار بشکه‌یی باقی بماند. هرچند به نظر می‌رسد که رشد اقتصاد چین در سال جاری میلادی کمتر از سال 2015 باشد اما در سایر کشورهای عمده مصرف‌کننده انرژی در آسیا مانند هند انتظار بر این است که تقاضا برای نفت کماکان قابل توجه باشد. پیش‌بینی می‌شود که رشد تقاضای هند در سال آینده 17 هزار بشکه افزون بر رشد 210هزار بشکه‌یی این کشور در سال گذشته باشد. اگر افزایش موقتی قیمت نفت در اواخر ماه ژانویه را کنار بگذاریم، قیمت نفت سبد مرجع اوپک در نخستین ماه سال جدید میلادی نسبت به ماه قبل از آن حدود 21درصد کاهش داشته است. به این ترتیب میانگین ماهانه قیمت این سبد نفتی به پایین‌ترین سطح خود از سپتامبر 2003 به بعد رسید. این میزان کاهش ماه‌به‌ماه قیمت نفت از دسامبر 2014 بی‌سابقه بوده است. در ماه ژانویه قیمت نفت سبد مرجع اوپک با 7دلار و 14سنت کاهش به میانگین 26دلار و 50سنت رسید. این رقم نسبت به ژانویه سال گذشته که قیمت نفت اوپک 44دلار و 85سنت معامله می‌شد 40درصد کاهش را نشان می‌دهد. اما چرا این سقوط قیمت اتفاق افتاد؟ سه پاسخ برای این پرسش
وجود دارد، مازاد عرضه در بازار نفت، کندشدن رشد اقتصاد چین و زمستان ملایم در مناطق کلیدی مصرف‌کننده انرژی! در بازارهای آتی نیز روند کاهش قیمت معاملات نفتی برای سومین ماه متوالی ادامه دارد و قیمت‌ها در حال رسیدن به پایین‌ترین سطح خود در 12سال گذشته‌اند. قیمت نفت برنت در بورس ICE با 6دلار و 98سنت کاهش به 31دلار و 93سنت رسید. در بورس Nymex نیز قیمت نفت WTI با 5دلار و 67سنت به 31دلار و 66سنت در هر بشکه رسید. قیمت هر دو سبد نفتی در این قراردادها در مقایسه با ژانویه سال 2015 حدود 35درصد کاهش را نشان می‌دهند. همچنین فاصله قیمت بین نفت برنت و WTI نیز به 27سنت رسید که نزدیک‌ترین بازه قیمتی بین این دو سبد نفتی از سال 2010 است.
اما روز گذشته بازارهای جهانی برای ساعاتی شاهد روند صعودی قیمت نفت بودند. به گزارش رویترز، قیمت نفت روز جمعه به امید همکاری اعضای اوپک و غیراوپک در پی صحبت‌های وزیر انرژی امارات با افزایش مواجه شد. هرچند چنین مساله‌یی طرح شده است اما تحلیلگران همچنان اعتقاد دارند که چنین اتفاقی بعید به نظر می‌رسد و اوضاع هفتگی بازار نفت نیز چیزی جز کاهش 7درصدی بهای برنت و کاهش 11درصدی بهای دبلیو‌تی‌ای نصیب تولیدکنندگان نکرده است. هانس فن کلیف اقتصاددان ارشد انرژی در این باره به رویترز می‌گوید: «نظر وزیر انرژی امارات قیمت‌ها را به سمت بالا هل داده است اما بازار همچنان در روندی نزولی قرار دارد.»
سهیل بن محمد المرزوعی وزیر انرژی امارات از تمایل سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام برای مذاکره با دیگر صادرکنندگان برای کاهش عرضه نفت صحبت کرده است. المرزوعی ادامه داده است که وضعیت فعلی قیمت نفت برای توازن احتیاج به کاهش عرضه دارد. پس از این اظهارنظرها بهای نفت دبلیو تی‌ای با 4.5درصد افزایش به 27دلار و 39سنت رسید. در حالی که این نفت معاملاتی در روز قبل به کمترین میزان خود از سال 2003 تاکنون رسیده بود. البته برخی نیز این افزایش قیمت در نفت وست تگزاس اینترمدیت را نتیجه‌یی از تغییر در رویکرد تولیدکنندگان نفت امریکا برای پوشش بدهی‌ها و هزینه‌های خود دانسته‌اند.
ورود نفت ایران به کانال 24دلاری
اگر در گزارش ماه فوریه اوپک نگاهی به قیمت نفت‌خام هر یک از اعضای این سازمان بیندازیم مشاهده می‌کنیم که بیشترین کاهش قیمت مربوط به نفت Oriente اکوادور و کمترین کاهش قیمت مربوط به نفت Minas اندونزی بوده است. نفت اکوادور در ماه ژانویه 2016 به‌طور میانگین 24دلار و 3سنت در هر بشکه معامله شد که نسبت به ماه دسامبر 2015 که قیمت آن 32دلار و 18سنت بود معادل 8دلار و 15سنت کاهش را نشان می‌دهد. نفت اندونزی نیز که به تازگی مجددا به سبد نفتی اوپک بازگشته است در این ماه 30دلار و 80سنت در هر بشکه معامله شد که نسبت به ماه گذشته 2دلار و 73سنت کاهش را نشان می‌دهد. همچنین عنوان ارزان‌ترین نفت بین کشورهای عضو اوپک در ماه ژانویه نیز مجددا به نفت Merey ونزوئلا رسید که به‌طور میانگین 20دلار و 80سنت معامله شد. درحالی‌که این نفت در ماه دسامبر 2015 در هر بشکه 24دلار و 42سنت فروخته می‌شد که نشان‌دهنده 3دلار و 62سنت کاهش قیمت برای ونزوئلایی‌هاست. نفت عربستان و عراق نیز از این کاهش قیمت مصون نماندند و به ترتیب با 7دلار و 35سنت و 7دلار و 33سنت کاهش قیمت معادل 26دلار و 35سنت و 24دلار و 73سنت معامله شدند. اما نفت سنگین ایران در این ماه
7دلار و 66سنت در هر بشکه کاهش قیمت را تجربه کرد. در حالی که ایران در آخرین ماه سال گذشته میلادی نفت خود را 31دلار و 73سنت در هر بشکه می‌فروخت، در ماه ژانویه 2016 به‌طور میانگین هر بشکه نفت خود را به قیمت 24دلار و 7سنت به فروش رساند.
حتی اگر قطب‌های بازار نفت تصمیم بگیرند همین امروز به توافقی برای کاهش تولید خود برسند به نظر می‌رسد بازار نفت چندماه نیاز خواهد داشت تا باتوجه به کاهش تقاضا خصوصا از سوی چین و ورود نفت ایران وضعیت خود را سر و سامان دهد. خوش‌بین‌ترین کارشناسان نیز افزایش قیمت را تا قبل از نیمه دوم سال 2016 محتمل نمی‌دانند. البته عده‌یی نیز معتقدند امسال شاهد رشد قیمت‌های نفت نخواهیم بود و حتی بعضی کارشناسان احتمال می‌دهند که با این روند، قیمت‌های نفت منفی شوند. اما به گزارش رویترز، روز گذشته و پس از رشد اندک قیمت‌های نفت یک بانک سرمایه‌گذاری با بیان اینکه چنین نوسان‌هایی در بازار نفت فعلا ادامه‌دار خواهد بود از احیای بازار در نیمه دوم 2016 گفته است.
