بارش باران 35 درصد کاهش یافته و موجب کاهش ذخایر آب پشت دریاچه سدها شده است. 15طرح در شورای عالی آب تصویب شد تا بتواند با یک دور برگردان شرایط آب کشور را به وضعیت قبلی در حوزه آبی بازگرداند. تهرانی‌ها حتی در مناطق کوهستانی اطراف شهر، تابستان امسال را درحسرت دیدن یک رود پر آب گذراندند. ایران امروز ما کشور کم آبی است و بخشی از استان‌ها در مناطق خشک و بقیه در مناطق نیمه خشک قرار دارند. بحران آب همین است دیگر. تحقیقات نشان می‌دهد که انسان از دو راه باعث کاهش منابع آب طبیعی می‌شود. یکی از طریق نابود کردن جنگل‌‌ها و پوشش گیاهی زمین که از ذخیره‌سازان آبهای زیرزمینی به شمار می‌‌آیند و دیگر از طریق برداشت بی‌‌اندازه آب همراه با آلوده کردن منابع آبی که ما دراجرای هردو روش کوتاهی نمی‌کنیم. در این شرایط مقامات کشور واقعیت بحران آبی را بارها به مردم گفته‌اند و به دنبال چاره‌اندیشی خود و همراهی مردم هستند. فکر راه‌انداری بازار آب، این روزها از نظر کارشناسی خارج شده و به زبان مقامات کشور رسیده است. به همین خاطر بود که وزیر نیرو در نشست شورای آب استان کرمان خبر از راه‌اندازی بازار آب در 609 دشت کشور داد. او این مهم را
وعده داد تا قیمت آب وضعیت اقتصادی پیدا کند و از هدررفت آن جلوگیری شود.
بازار آب چیست؟
راه‌اندازی بازار آب به معنای بازگرداندن مالکیت آب به مردم خواهد بود که درکشور ما قدمتی پنج هزار ساله دارد. خوشبختانه مجلس شورای اسلامی نیز در این باره تدبیر کرده و در تبصره قانون بودجه در طرح‌های مصرف آب پیش‌بینی شده که بخش خصوصی می‌تواند در این بخش سرمایه‌گذاری کند و نیاز است از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در این زمینه استفاده شود. پس همه شرایط برای مدیریت مصرف آب فراهم است فقط به همت مسوولان نیاز است که در سخنان این روزهای مقامات کشور زیاد از آن می‌شنویم. وزیرنیرو نیز چنین می‌گوید: یک کشور یا یک منطقه چه منابع آب زیادی داشته باشد یا منابع کم، اگر 40درصد از منابع آب تجزیه شونده را استفاده کند، ناپایداری آب ایجاد می‌شود. ایرانی‌ها هم کم لطفی نکرده دو برابر وضعیت بحرانی آب مصرف می‌کنند. بازار آب بازگرداندن مالکیت آب به دست خود مردم است. اعتقاد کارشناسان بر این نکته استوار است تا زمانی که مدیریت مصرف آب برعهده دولت است، وضع بر همین منوال خواهد بود. مردم در این شرایط می‌گویند، وقتی آب متعلق به دولت است، پس بهتر است تا می‌توانیم، استفاده کنیم. همانطور که می‌دانید، بازار یک نهاد مبادله است که فعالیت‌های اقتصادی را
تنظیم و به وسیله تعیین قیمت، اطلاعات مربوط به نیازهای مطرح شده و امکانات موجود را به مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان برای انتخاب‌های بهینه منتقل می‌کند. آب دارای مصارف مختلفی است. متقاضیان آب در بازارتمایل یا نیاز خود را با پرداخت پول برای این کالای حیاتی و ضروری ابزارمی‌کنند.
بنابراین نخستین واحد آب دربازار به مصرف‌کننده‌یی عرضه می‌شود که بیشترین تمایل برای پرداخت را داشته باشد؛ به عبارت دیگر نخستین واحد آب به کسی تعلق می‌گیرد که حاضر است برای به دست آوردن آب از مصارف دیگر خود چشم‌پوشی کند تا بتواند بهای بالاتر برای آن بپردازد، دومین و سومین واحد آب نیز به همین روش به بهترین مصرف و نیازمندترین متقاضی می‌رسد.
همین روش زمینه عرضه آب با رقابت را فراهم می‌کند بنابراین آب هم به میزانی عرضه خواهد شد که برای آن تقاضا وجود داشته باشد. این کار خود به تنهایی راه برون‌رفت از مشکل مصرف 85 درصد ذخیره آب در ایران را به ما نشان خواهد داد. سخنان حمید چیت‌چیان نشان از آن دارد که عزم مسوولان کشور برای رسیدن به مدیریت درست منابع آبی بسیارجدی بوده و آنها به این باور رسیده‌اند که دیگر زمانی برای از دست دادن نداریم. این تصمیم در نشست شورای عالی آب که با حضور هیات دولت در تهران برگزار شد به تصویب رسید.
مدیریت آبی مردم
وی در این باره بیان کرد: درشورای عالی آب مصوب شده به جای اینکه دولت بر روند مصرف آب کنترل داشته باشد، تشکل‌های مردمی این کار را درچارچوب قانون انجام دهند. وی گفته: یکی دیگر از مصوبات شورای عالی آب این بود که از سال آینده بخش عمده‌یی از اعتبارات وزارت نیرو به بخش آبهای زیرزمینی اختصاص داده شود. نصب کنتورهای هوشمند، برقی کردن چاه‌های آب، بستن چاهای غیرمجاز و جلوگیری از برداشت آب بیشتر از چاه‌های بی‌پروانه متوقف شود. این مهم درحالی توسط وزیر نیرو مطرح شده که هم‌اکنون برداشت آب از 400هزار چاه غیرمجاز دردشت‌هایی از ایران در شرایطی صورت می‌گیرد که برداشت آب از آنها به‌طور کامل ممنوع اعلام شده بود. برداشت‌هایی که به سطح زمین آسیب رسانده و خساراتی جبران‌ناپذیر نیز باقی گذاشته که بسیاری از آنها جبران نشدنی است. وزیر نیرو البته گفته: ما درسال‌های گذشته برای مشکلاتی که درباره کم آبی وجود داشت، دست روی دست نگذاشتیم در این مدت طرح‌های خوبی در زمینه اجرای تصفیه‌خانه‌ها، سد وآبیاری‌های نوین اجرا شده است. بیشتر همت مدیران بخش آب برای مدیریت آب سطحی بوده و از آب زیرزمینی غفلت شده است به‌طوری که 54 درصد آب از منابع
زیرزمینی تامین می‌شود. به گفته او طرحی برای مدیریت آبهای زیرزمینی در شورای عالی آب ارایه شده و اعضای شورا مجموعه کار را تصویب کردند که یکی از مصوبات این بود که به‌طور متوسط 25درصد از مصارف آب زیرزمینی را کاهش دهیم.
اگر این سخنان چیت‌چیان تحقق یابد و شاهد بازار آب دردشت‌های کشور باشیم. در بازار رقابت کامل آب یا هر بازار مشابه دیگر، ارزش و میزان بهینه آب تعیین می‌شود. این قیمت از سویی برابر با ارزش اجتماعی آب برای متقاضیان است تا افراد معادل همین مبلغ از مصرف سایر کالاها و خدمات چشم‌پوشی کرده تا بتوانند آب را بخرند. همچنین ارزش آب مساوی هزینه اجتماعی آن نیز است زیرا عرضه‌کنندگان همین مبلغ از مخارج نهاده‌ها را به جای تولید سایر کالاها صرف عرضه آب کردند. می‌دانیم که قیمت آب دربازار با ارزش و هزینه اجتماعی آن برابر و میزان آن نیز بهینه است. زیرا همین مقدار مصرف نیاز متقاضیان را تامین می‌کند و از سویی تولید آن برای تولیدکنندگان مقرون به صرفه است.
افزایش درآمد با کاهش مصرف!
مصرف این میزان از آب با توجه به مبلغی که برای آن می‌پردازند، رفاه مصرف‌کنندگان و صنعت‌گران را نیز تضمین کرده و فروشندگان آب نیز با توجه به مخارجی که صرف کرده و درآمدی که از فروش آب کسب کرده‌اند، سودشان به حداکثر می‌رسد. اگر مصرف‌کنندگان آب را از حقابه خود فروخته و مخارجی برای آن صرف نکرده باشند، رفاه آنها از درآمد حاصل از فروش آب ذخیره‌یی که برایشان باقی مانده به بیشترین میزان خود می‌رسد بنابراین بازار رقابت کامل، رفاه خالص مصرف‌کنندگان آب را حداکثر می‌کند و این بازار سود کشاورزان و سود یا مازاد خالص عرضه‌کنندگان را به حداکثر و هزینه تولید کالا یا نهاده عرضه شده را به حداقل می‌رساند. این مهم درشرایطی خواهد بود که هم‌اکنون تنها 63 درصد هدررفت آب در بخش کشاورزی ما صورت می‌پذیرد. وزیرنیرو برای برون‌رفت از این شرایط درجلسه شامگاه پنج‌شنبه درباره مصرف بی‌رویه آب چنین گفت: هم‌اکنون ما هفت تا هشت میلیارد مترمکعب بیشتر از ظرفیت دینامیک ذخایر استفاده می‌کنیم و ظرفیت دینامیک، ظرفیتی است که هر سال به علت بارندگی آب جایگزین آن می‌شود. اگر 20درصد از منابع دینامیک را کاهش دهیم به جایی می‌رسیم که باید از منابع استاتیک استفاده نکنیم و پنج درصد دیگر هم کمتر برداشت کنیم برای اینکه سالی پنج میلیارد متر مکعب داشته باشیم تا بتوانیم ذخایره استاتیک را که برداشت شده است، جبران کنیم. او گفت: کشاورزان باید به این نکته توجه داشته باشند که مدیریت مصرف به این معنا نیست که درآمد آنها کاهش پیدا کند بلکه با کاهش مصرف آب باید درآمد آنها افزایش یابد. سخنی که وزیر درباره درآمد کشاورزان گفته عین حقیقت است که در گزارش ما نیز به آن اشاره شد. به هرحال به دلیل پایین بودن قیمت آب در کشور بین مردم به مسابقه‌یی پرهیجان برای بیشتر مصرف کردن آب تبدیل شده که درنهایت به مصرف بی‌رویه و از بین رفتن منابع آبی منجر شده است. راه‌اندازی بازار آب مهمی است که در زمینه مدیریت مصرف تاثیر شگرفی خواهد گذاشت. پس بهتر آنکه کاری کنیم، قبل از اینکه زمان را از دست بدهیم.
