گروه انرژی
سدسازی؛ عبارتی که زمانی در ایران با افتخار و پرطمطراق بیان شده و مظهر توسعه بود اما در سال‌های گذشته کم کم به یکی از متهمان اصلی بحران آب بدل شد و همه به نوعی سعی کردند از بار مسوولیت خود در قبال این پدیده فاصله بگیرند. با تمام این تفاسیر اما هنوز سرزمین ایران از دیدگاه کارشناسی و در برخی از موارد نیاز به «سدسازی» دارد. هنوز برای اهالی و مردم برخی از مناطق چنین اتفاقی نویدبخش تغییر در وضعیت و معیشت آنهاست. سد رودبار که وزارت نیرو با فاینانس چین در سال‌های گذشته اقدام به ساخت آن کرد یکی از این سدهاست.
یک منبع موثق به «تعادل» خبر داد که سد رودبار به زودی با حضور حسن روحانی رییس‌جمهور ایران افتتاح خواهد شد. سد رودبار لرستان روی رودخانه رودبار (از سرشاخه‌های شرقی حوزه آبگیر رودخانه دز) و در فاصله حدود 100کیلومتری جنوب شهرستان الیگودرز در استان لرستان واقع شده است. مطالعات اولیه برای پیش‌شناخت و شناخت طرح‌های تولید انرژی برقابی در حوزه رودخانه دز و سرشاخه‌های آن پیش از بهمن 1372 انجام شد. مسوول این مطالعات نیز مهندس‌های مشاور مهاب قدس بودند. در آذر ماه سال بعد یعنی سال 1373 مطالعات مرحله اول طرح سد و نیروگاه رودبار لرستان آغاز شد و در بهمن سال 1381 مطالعات فاز دوم طرح با مشارکت شرکت مهندسین مشاور قدس نیرو و رهبری شرکت مشاور انگلیسی هالکرو ادامه یافت و عملیات اجرایی راه‌ها و تونل‌های دسترسی و تونل انحراف در نیمه دوم سال 1382 آغاز شد. براساس اطلاعات به دست آمده از کتابچه معرفی طرح‌های شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران طبق برآوردهای اولیه هزینه‌های اجرای پروژه 4500میلیارد ریال بوده که از منابع سرمایه‌گذاری عمومی، منابع داخلی، تسهیلات بانکی داخلی، اوراق مشارکت و تسهیلات خارجی (فاینانس، وام و...) تامین شده است.
البته این پروژه مانند بسیاری از پروژه‌های دیگر در کشور درگیر روند فرسایشی و طولانی شدن شده است که هزینه آن نیز طبعاً افزایش یافته است. منافع حاصل از تولید برق نیز مطابق برآورد اولیه درآمد سالانه بر حسب هر کلیووات 642 ریال برابر با 633 میلیارد ریال می‌شود.
چرا سد رودبار احداث شد؟
این سد بناست در راستای CDM سالانه 986گیگاوات ساعت انرژی برقابی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌یی (CO2) به میزان 626.110 تن تولید کند. اما به غیر از تولید انرژی برقابی، اهداف دیگری نیز برای احداث سد رودبار در نظر گرفته شده است. به طور مثال می‌توان به کاهش هزینه استهلاک نیروگاه‌های حرارتی اشاره کرد. این سد حین اجرای طرح و در دوران بهره‌برداری باعث ایجاد اشتغال در کشور می‌شود. علاوه بر اهداف فوق می‌توان به ایجاد محیط تفریحی و توریستی برای گردشگران داخلی نیز اشاره کرد.
رودخانه رودبار از سرشاخه‌های اصلی شاخه شرقی دز یا بختیاری است. سر شاخه‌های اصلی این رودخانه شامل رودخانه‌های قلیان (که خود از سرشاخه‌های دره دزدان، داعی و دره لکو تشکیل شده است)، رودخانه کاکلستان و رودخانه وهرگان است. این رودخانه در مسیر خود یک رشته ارتفاعات U شکل و به طول 38کیلومتر را دور زده و به رودخانه الکن تغییر نام پیدا می‌کند. اختلاف ارتفاع حدود 300متری بستر رودخانه در طرفین ارتفاعات مذکور، موقعیتی استثنایی جهت تولید انرژی برقابی را به وجود آورده است.
رودخانه الکن پس از دریافت چند شاخه کوچک با تغییر مسیر به سمت جنوب به لیرو سپس رودخانه آب زالکی تغییر نام پیدا می‌کند و نهایتا پس از اتصال رودخانه سرکول به آن به رودخانه بختیاری معروف می‌شود. مساحت حوضه آبریز رودخانه تا محل احداث سد رودبار لرستان 2255کیلومترمربع و میزان متوسط جریان سالانه رودخانه در محل سد معادل 30.2 مترمکعب در ثانیه است. حداقل دبی ماهانه رودخانه پس از برداشت‌های بالادست حدود 4.1مترمکعب بر ثانیه و حداکثر آن حدود 250.5مترمکعب بر ثانیه است. همچنین آورد سالانه این رودخانه 957میلیون مترمکعب و حداکثر سیلاب محتمل حوضه حدود 3734مترمکعب بر ثانیه است.
این سد ویژگی‌های خاص خود را نیز دارد. ازجمله وجود اختلاف طبیعی بیش از 300متر بین محور سد و نیروگاه است. محل اجرای این پروژه در استان لرستان و در مجاورت استان‌های اصفهان و چهارمحال بختیاری و خوزستان است. خط انتقال 400کیلو ولت شهید عباسپور-انجیرک نیز از محل کلیدخانه طرح عبور می‌کند. بررسی‌های «تعادل» نشان می‌دهد این سد براساس گزارش مهر و براساس ادعای عبادالله عبداللهی، فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا (ص) تا روز 30دی 1393 حدود 70درصد پیشرفت داشته است.
موافقان و مخالفان سدسازی در لرستان چه می‌گویند؟
بهروز ابراهیمی، رییس گروه تلفیق و بیلان شرکت آب منطقه‌یی لرستان در تاریخ 29شهریور سال 1394 در گفت‌وگو با ایسنا ادعا کرده بود یکی از راه‌های کاهش خسارت‌های ناشی از پدیده خشکسالی در کشور، سدسازی است. او چنین استدلال کرده بود که خشکسالی پدیده‌یی اجتناب‌ناپذیر است که به طور مستقیم به دلیل کاهش بارندگی و رطوبت همچنین کاهش منابع آب سطحی و زیرزمینی روی کاهش تولید در اراضی کشاورزی، مراتع جنگل‌ها، افزایش آتش‌سوزی و افزایش نرخ مرگ و میر دام‌های اهلی و حیات وحش تاثیر می‌گذارد. او ادعا کرده بود که ساخت سد، نصب موتور تلمبه و احداث ایستگاه پمپاژ ازجمله اقداماتی است که در این زمینه کمک بسیاری می‌کند.
او تاکید کرده بود که تنها راه مهار آب در استان لرستان، سدسازی است. اما در مقابل نظر ابراهیمی، نظرات مخالفی نیز وجود دارد. برخی از تحلیلگران بر این باورند که لرستان روزگاری 11درصد از آب‌های جاری کشور را در اختیار داشت و بیش از 13میلیارد متر مکعب از آب کشور را تولید می‌کرد اما اکنون جنگل‌ها و مراتع این استان به بیابان تبدیل شده است. این دسته از کارشناسان می‌گویند تحمیل توسعه ناپایدار و خارج از توان زیستی سرزمین باعث شده که این اتفاقات رخ بدهد.
