غلامحسین حسن‌تاش تحصیلاتش را در زمینه اقتصاد انرژی در دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران گذراند. او کارنامه کاری متنوعی درحوزه انرژی داشته و پنج سال هم رییس موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی بوده است. این دوران برمی‌گردد به دولت‌های هفتم و هشتم. حسن‌تاش 17سالی است که مباحث انرژی و توسعه اقتصادی را در دانشگاه‌ها تدریس می‌کند.
همین موضوع بهانه‌یی شد تا جهت بررسی اوضاع بازار انرژی جهان به سراغ او برویم. حسن‌تاش در گفت‌وگو با «تعادل» با بیان اینکه بسیاری شواهد، بازتاب‌دهنده وضعیت سبقت‌گیری عرضه از تقاضا در بازارجهانی نفت دارد که درصورت تداوم می‌تواند منجر به کاهش قیمت جهانی نفت شود درادامه سخنان خود گفت: البته در دو ماه گذشته هم این اتفاق افتاده است. عمدتا سه دسته عوامل اساسی (شامل عرضه و تقاضا) عوامل ژئوپلیتیکی (شامل بحرانهای سیاسی) و عوامل فنی (شامل سوانح و توفان‌‌ها) بازارجهانی نفت را تحت تاثیر قرار می‌دهند. که اثرات بلندمدت و عمده مربوط به عوامل اساسی است.
رشد منفی تقاضای نفت!
این عضو هیات علمی موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی افزود: عوامل ژئوپلیتیکی تا حضور پدیده سیاسی اثر دارند و عوامل فنی اثرات کوتاه‌مدت‌‌تر و محدودتری دارند. البته بازارهای بورس و معاملات کاغذی و آتی نفت و سوداگری‌های موجود درآن بازارها نیز گاهی قیمتهای جهانی درمعاملات فیزیکی یا جاری را تحت تاثیر قرار می‌دهند. طی دو سه سال اخیر عوامل اساسی بازار نفت درمسیر فزونی عرضه بر تقاضا بوده است. وی افزود: عرضه نفت‌‌خام همچنین عرضه گاز طبیعی و به‌تبع آن میعانات گازی (که می‌تواند جایگزین نفت خام باشد) به‌خصوص درکشورهای غیراوپک درحال افزایش بوده و رشد تقاضای نفت به‌دلیل بحران اقتصادی در کشورهای صنعتی متوقف و حتی گاهی منفی بوده است.
وی خاطرنشان کرد: در این میان عمدتا تحولات ژئوپلیتیکی خصوصا درکشورهای عضو اوپک موجب بالانس عرضه و تقاضا شده است.
پتانسیل کاهش قیمت جهانی
او گفت: یک روز تحولات موسوم به بهارعربی به‌خصوص بحران لیبی، روز دیگر درگیری‌های نیجریه و آثار آن برکاهش تولید نفت این کشورها، زمانی دیگر تحریم‌های نفتی ایران و درجایی دیگر بحران اوکراین و آثار انتظاری و روانی آن بر احتمال قطع گاز روسیه به اروپا و اخیرا کاهش تولید نفت عراق به‌خاطر تحرکات گروه موسوم به داعش، بازار نفت را تحت تاثیر قرارداده و درغیر این صورت همواره پتانسیل کاهش قیمت جهانی نفت وجود داشته است.
به گفته حسن‌تاش از سویی دیگر به‌نظر می‌‌رسد که طی این سال‌ها امریکایی‌ها خواهان کاهش قیمت جهانی نفت نبوده‌اند. توسعه تولید نفت وگاز از منابع شیلی و سایر منابع غیرمرسوم که ده‌ها میلیارد دلار سرمایه‌گذاری و میلیون‌ها فرصت شغلی را در ایالات متحده به وجود آورده و موجب تفوق اقتصادی امریکا نسبت به رقبایش درخروج از رکود اقتصادی شده مرهون این سطح از قیمتهای جهانی نفت بوده است.
کاهش تهدید داعش بر مناطق نفتی
او گفت: اینک بعضی از بحرانهای مذکور درحال فروکش کردن است. با تغییر دولت نوری‌المالکی در عراق تهدید داعش بر مناطق و تاسیسات نفتی عراق قدری کاهش یافته است. با آتش‌‌بس میان دولت اوکراین و جدایی‌‌طلبان شرق این کشور، آرامش روانی بیشتری دراروپا حاصل شده و با توافقات طرفین درگیر درلیبی و کاهش آشوب‌‌ها درنیجریه تولید نفت این دو کشور در مسیر افزایش قرار گرفته و حاصل همه اینها کاهش نسبی قیمت جهانی نفت درچند ماه اخیر بوده است.
این کارشناس حوزه انرژی معتقد است، با تداوم این روندها و به بازار برگشتن نفت‌‌هایی که درگیر بحرانهای ژئوپلیتیکی بوده‌اند، احتمال کاهش بیشتر قیمتهای جهانی نفت وجود دارد که مطلوب امریکایی‌ها به نظر نمی‌رسد و می‌تواند طرح‌ها و برنامه‌های انرژی آنها را برهم بزند.
درصورت صحیح بودن این فرض باید دید که چه راهکارهایی برای ایالات متحده برای حفظ قیمتهای جهانی نفت و جلوگیری از کاهش بیشتر آن وجود دارد. به گفته او شاید بتوان انتظار بحرانهای جدید ژئوپلیتیکی را در نقاط دیگری داشت که باید کنجکاو بود که کجا پتانسیل بیشتری برای این مساله دارد. یمن وارد دور جدیدی از بحران سیاسی می‌شود که ممکن است به مناطق دیگری نیز سرایت کند.
در ونزوئلا پاره‌یی نارضایتی‌‌های اجتماعی وجود دارد و مسایل لیبی و نیجریه و عراق هم هنوز کاملا برطرف نشده است.
کاهش صادرات نفت روسیه
وی تصریح کرد: تشدید فشارهای تحریمی غرب به‌خصوص ایالات متحده علیه روسیه ممکن است موجب کاهش تولید و صادرات نفت این کشور شود و به‌نظر می‌‌رسد که این مساله درجهت‌‌گیری تحریم‌ها نیز اثر داشته است. شرکت‌‌های نفتی روسی زودتر در معرض تحریم قرارگرفته‌‌اند. به‌دلیل وابستگی اروپا به گاز روسیه ممکن است، فشار بر شرکت گازپروم و طرح‌های گازی روسیه کمتر از شرکت‌ها و طرح‌های نفتی باشد. به گفته او همچنین ممکن است، عربستان سعودی مجبور شود برای حفظ قیمت‌ها، میزان تولید نفت خود را کاهش دهد و به جایگاه تولید‌کننده شناور برگردد.
تلاش عربستان برای کاهش تولید
در ماه جولای نیز تولید نفت این کشور نسبت به ماه قبل از آن قدری کاهش داشته است. همچنین ممکن است عربستان تلاش کند که برنامه کاهش تولید را به اوپک بیاورد و سعی کند بار را بین همه اعضا تقسیم کند که البته با توجه به وضعیت و مشکلات فعلی اغلب اعضای اوپک، توفیق آن دور از ذهن به‌نظر می‌‌رسد. به‌اعتقاد این کارشناس اقتصاد انرژی ممکن است، فشارهای تحریم نفتی علیه ایران تشدید شود و اگر طی چند ماه گذشته تحریم‌‌کنندگان با توجه به محدودیت‌‌های تولید عراق و لیبی و دیگران نسبت به افزایش نسبی صادرات نفت‌‌خام و میعانات نفتی ایران قدری با مسامحه برخورد کرده بودند، سخت‌گیری را بیشتر کنند. حسن‌تاش گفت: درهرحال باید هوشیارانه تحولات آتی را رصد کرد تا از غافلگیری اجتناب شود.
