شناسایی 300 نقطه بحرانی در خطوط لوله دریایی کشور
گروه انرژی نادی صبوری
طبق آخرین برآورد شرکت نفتی بریتیش پترولیوم که در ماه ژوئن سال میلادی گذشته منتشر شد. ایران با 157میلیارد بشکه ذخایر اثبات شده نفت‌خام چهارمین ذخیره بزرگ درجهان را دراختیار دارد. دکتر عباس ملکی استاد دانشگاه صنعتی شریف در کتاب «سیاست‌گذاری انرژی» خود می‌نویسد: «اگر میزان ذخایر گاز را به معادل بشکه نفت تبدیل کنیم، ایران رتبه اول را در مجموع ذخایر نفت و گاز منطقه خاورمیانه دراختیار دارد.» اما صاحب منابع انرژی بودن به خودی خود در دنیای صنعتی امروز امتیازی چندان با اهمیت محسوب نمی‌شود. اطمینان یافتن از برخورداری از عرضه مطمئن و پایدار انرژی از دغدغه‌های اصلی هرکشور برای توسعه همه جانبه خود است. این روزها همه جا صحبت از افزایش تولید نفت‌خام ایران بعد از تحریم مطرح است و گزارش‌ها و تحلیل‌های مختلف مثبت و منفی در این رابطه نوشته می‌شود، اما ایران با افزایش تولید صرف نخواهد توانست بازارها را دوباره به دست بیاورد. توانایی «صادرات نفت» و رساندن آن به سطح سابق اینجا اهمیت پیدا می‌کند.
ایران در روزهای اوج صادرات خود در سال‌های84 به رکورد صادراتی حدود 6میلیون بشکه در روز در پایانه‌های خود دست پیدا کرده بود. اکنون بیژن زنگنه وزیر نفت‌خواهان بازگشت به آن سطح از رکورد صادراتی ایران است. خواسته‌یی که لازمه بازگشت جدی ایران به بازارهای جهانی نفت‌خام محسوب می‌شود.
سیدپیروز موسوی مدیرعامل شرکت پایانه‌های نفتی ایران در گفت‌وگو با «تعادل»، در پاسخ به این سوال که آیا پایانه‌های نفتی ایران قادر خواهند بود بعد از برداشته شدن تحریم‌ها پا به پای افزایش تولید گام برداشته و پیشرفت کنند، می‌گوید: «ما در 26 فروردین‌ماه امسال رکورد صادرات نفت را از اسکله شرقی که 6میلیون بشکه در آذرماه سال93 بود، به 7میلیون بشکه در روز رساندیم». موسوی از پیام زنگنه می‌گوید که حاوی خواسته او برای رسیدن به سطح رکورد صادراتی ایران در سال84 است. رکوردی که به گفته پیروز موسوی کمتر از 7میلیون بشکه فعلی است و در نتیجه عملی شدن خواسته زنگنه را نشان می‌دهد.
اما وزیر نفت بارها از افزایش تولید ایران تا حدود 6میلیون بشکه در روز تا سال2018 سخن گفته است. افزایشی که نیاز به پایانه‌های نفتی را در ایران بیشتر می‌کند. مدیرعامل این شرکت می‌گوید: «تا امروز توانستیم اسکله شرقی جزیره خارک را برای صادرات نفت ایران تجهیز و تعمیر کنیم اما درحال حاضر اسکله غربی این جزیره نیازمند تامین اعتبار است که برای تصمیم‌گیری به هیات‌مدیره شرکت ملی نفت ایران ارجاع داده شده است.» او میزان اعتبار لازم برای این اسکله را 160میلیارد تومان عنوان کرد. جزیره خارک که جلال آل‌احمد با عنوان «دُر یتیم خلیج‌فارس» از آن یاد می‌کند، بزرگ‌ترین پایانه نفت‌خام دریایی جهان و پایانه دریایی اصلی ایران محسوب می‌شود.
پیروز موسوی مدیرعامل شرکت پایانه‌های نفتی ایران در ادامه گفت‌وگوی خود با «تعادل»، درباره اهداف توسعه‌یی این شرکت می‌گوید که با تامین اعتبار برای اسکله غربی جزیره خارک برنامه او رساندن رکورد صادرات به 10میلیون بشکه در روز است». رکوردی که وعده‌یی بسیار بزرگ محسوب می‌شود که ایران قطعا برای دستیابی به آن نیازمند اعتبارها و پشتوانه‌های مالی است.
خطر آب شستگی خطوط لوله دریایی
خطوط لوله دریایی ایران در سال‌های انتهایی دهه30 احداث شد و به همین واسطه اکنون با خطرات زیادی در زمینه فرسوده شدن مواجه هستند. مدیرعامل شرکت پایانه‌های نفتی کشور از مشکلی در این خطوط لوله می‌گوید که گزارش‌های علمی مرتبط با آن نشان می‌دهد مساله‌یی بسیار جدی تلقی می‌شود. در مقاله «بررسی مسایل آب‌شستگی موضعی در اطراف خطوط لوله» که توسط تعدادی از کارشناسان سازه‌های دریایی دانشگاه‌های تهران و سهند تبریز تهیه شده در مورد این مشکل نوشته شده است: «بررسی‌های انجام شده روی خطوط لوله درحال بهره‌برداری نشان‌دهنده آب‌شستگی محلی ایجاد شده در مجاورت خطوط لوله تحت اثر جریان آب است. آب‌شستگی باعث جدایی خطوط لوله از بستر شده و در نتیجه فضای خالی نسبتا بزرگی بین بستر و خطوط لوله به وجود می‌آورد. در این حالت دهانه آزاد خط لوله به مرور گسترش پیدا کرده که ممکن است بارهای نوسانی در نهایت باعث گسیختگی خط لوله شود». مساله مهم در مورد آب‌شستگی خطوط لوله این است که در اثر این اتفاق چه شرایطی در این محل حادث می‌شود و حفره ایجادشده در این محل در اثر خروج آب و ماسه تا چه اندازه گسترش پیدا می‌کند. پیروز موسوی درباره گسترش این مشکل در
خطوط لوله دریایی ایران به ما می‌گوید که در برخی از موارد خالی شدن زیر خطوط لوله به 100متر نیز رسیده است.
مدیرعامل شرکت پایانه‌های نفتی در ادامه می‌گوید که از زمان احداث این 300متر خطوط لوله تاکنون تنها یک‌بار 20سال پیش بازرسی خارجی آنها برای یافتن نقاط بحرانی انجام شد و تاکنون اتفاق جدیدی در این زمینه نیفتاده است. موسوی اظهار می‌کند که بازرسی خارجی این شرکت از خطوط لوله دریایی ایران نشان می‌دهد 300 نقطه بحرانی با مشکل آب‌شستگی در معرض خطر هستند. موسوی می‌گوید که به غیر از 2 خط از این مجموعه که در سال86 بازرسی شده است، تاکنون از وضعیت دیگر خطوط اطلاع چندانی نداشتیم. راه‌حل این مشکل «بتن‌گذاری» زیر خطوط لوله است. مدیرعامل شرکت پایانه‌های نفتی امیدوار است که این شرکت امسال بتواند با تامین مالی این پروژه را تعریف کند و به وضعیت این خط لوله‌ها سروسامان دهد. بازرسی داخلی این خطوط نیز بخش دیگری از برنامه‌های این شرکت برای امسال است.
داستان تکراری مشکلات تامین اعتبار
شاید عجیب باشد که وزارت نفت با تمام عظمت خود و درآمدهای کلان این وزارتخانه در تامین اعتبار پروژه‌های عمرانی خود با مشکل مواجه باشد اما واقعیت این است که بودجه‌ریزی برای این وزارتخانه به نحوی صورت می‌گیرد که این پروژه‌ها مهجور واقع می‌شوند. رکن‌الدین جوادی مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران به تازگی با انتقاد شدید از ساختار بودجه‌ریزی برای نفت به مشکلات عمده تجهیزات این صنعت در ایران اشاره کرد و از خطوط لوله‌یی نام برد که بیش از 50سال از عمرشان می‌گذرد. حالا اظهارات مدیرعامل شرکت پایانه‌های نفتی راجع به مشکلات خطوط لوله دریایی ایران که بیش از 64سال از عمرشان می‌گذرد، نشان می‌دهد جای جای این صنعت اکنون نیازمند شدید تزریق سرمایه هستند و وزارت نفت نیز از منابع داخلی خود قادر به تامین آنها نخواهد بود. پیروز موسوی می‌گوید که اکنون برای راه‌اندازی برخی از پروژه‌های خود مانند اسکله غربی جزیره خارگ که زمینه دستیابی به رکورد 10میلیون بشکه‌یی برای آینده است به 20میلیون دلار سرمایه احتیاج دارد. این درحالی است که گفت‌وگوهای «تعادل» با دیگر مدیران این صنعت نیز نشان می‌دهد تمامی آنها با مشکل تامین اعتبار روبه‌رو هستند، مشکلی که شاید بهتر باشد در سطوح کلان‌تر از یک وزارتخانه درباره آن تصمیم‌گیری شود.
