گروه انرژی نادی صبوری- نسیم بنایی
قیمت نفت برنت برای نخستینبار در سال2015 به بالای 60دلار رسید. این قیمت درحالی روز گذشته به 61دلار و 52سنت رسید که پیش از آن و از اواسط ماه ژوئن 2014 روند کاهشی خود را آغاز و به مرزهای 48دلار که برای بسیاری غیرقابل باور بود، رسید. نگاهی به نمودار تغییرات قیمت نفت برنت و دبیلو تیای در متوسط یک ماهه اخیر نشان میدهد این افزایش در کنار نوسانات رو به رشد قیمت نفت که در اوایل فوریه اتفاق افتاد مهمترین تغییرات و نشانههایی امیدوارکننده برای دولتهایی مانند ایران است که چشم بودجهشان به درآمدهای نفتی دوخته شده است. اما این افزایش تحتتاثیر چه عواملی اتفاق افتاده است؟ اگر اخبار نفت را پیگیری کنید بهطور قطع مهمترین خبری که در چند روز اخیر در این زمینه منتشر شده است کاهش حفاریهای نفتی در امریکایشمالی است. حفاریهایی که شاید آنطور که برخی منتظر بودند به سرعت کنار زده نشوند اما بهطور قطع در توسعه با قیمتهای کنونی به مشکل برخواهند خورد. اما برخی معتقدند افزایش کنونی قیمت تنها متاثر از تعطیل شدن حفاریها در امریکا نیست بلکه اخباری از رشد مثبت اقتصاد در اروپا نیز باعث این افزایش شدهاند. به گزارش «تعادل» نیویورک
تایمز روز گذشته در گزارشی به این مساله اشاره کرده و مینویسد: «براساس اخبار رشد اقتصادی در اروپا قیمت نفت 3درصد افزایش داشته اما عرضه همچنان رو به افزایش است.» مرتضی بهروزیفرد کارشناس موسسه مطالعات بینالمللی انرژی معتقد است افزایش فعلی قیمت ربط چندانی به رشد اقتصادی ندارد و بیش از هر چیز به طرف عرضه مربوط میشود، او در این باره میگوید: «افزایش قیمت فعلی تحتتاثیر عوامل ژئوپلیتیک ازجمله مسایل مربوط به عراق و لیبی از طرفی و کاهش حفاریها در امریکایشمالی است.»
بهروزیفرد در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا ممنوعیت خریدوفروش نفت با داعش بر بازار جهانی و قیمتها تاثیری گذاشته یا خواهد گذاشت، میگوید: «داعش و نفتی که این گروه دراختیار دارد اثری بر بازار ندارد، عمده ذخایر نفتی در دست داعش در سوریه مستقر هستند که خود سوریه نیز قدرت نفتی تلقی نمیشود، درنتیجه حجم فروش نفت توسط داعش به شکلی نیست که بازار جهانی را تحتتاثیر قرار دهد و مهمترین اتفاق فعلی کاهش دکلهای حفاری در امریکایشمالی است.» او میافزاید: «قیمتهای پایین نه بر بهرهبرداری از این ذخایر در امریکا بلکه در توسعه آنها تاثیر گذاشته و خواهد گذاشت و باید دید در ادامه چه اتفاقهایی خواهد افتاد.»
در وضعیت فعلی بازار که هر حرف و سخن و اتفاقی میتواند قیمتها را تحتتاثیر قرار دهد، این مساله که افزایشهای اینچنینی تا چه اندازه پایدار خواهند بود و تا کجا دوام خواهند آورد مساله مهمی است. نیویورک تایمز در این زمینه مینویسد: «شاخص جهانی قیمت برای نفت روز جمعه برای نخستینبار در سال2015 به 60دلار در ازای هر بشکه نفت رسید اما تحلیلگران هشدار دادند که افزایش ذخیرهها در بازار مشکل ایجاد میکند و باعث میشود قیمتها دوباره کاهش پیدا کند. معاملهگران، بهای نفت برنت و دبلیو تیای را بعد از گزارشهایی مبنی بر بهبود نسبی رشد اقتصادی در اروپا حدود 3درصد افزایش دادند. افزایش تقاضا برای نفت در اروپا که با ورشکستگی اقتصادی مواجه است برای تقویت بهای نفت امری الزامی محسوب میشود، چراکه این کاهش قیمت از سال2009 بیسابقه بوده است.» در ادامه این گزارش آمده است: «در سمت عرضه، معاملهگران با شنیدن اخبار هر روزه از کاهش سرمایهگذاریهای شرکتهای کوچک در اکتشاف و تولید نفت تا 40درصد اعتماد به نفسی دوباره بهدست آوردهاند. تعداد چاهها در ایالات متحده امریکا از آغاز سال به کمترین میزان در چهار سال گذشته رسیده است و بسیاری
از کارفرمایان تصمیم گرفتهاند نفت را روی زمین رها کنند تا قیمتها دوباره افزایش یابند. براساس آمار و گزارشهای بهدست آمده از بیکر هیوز در روز جمعه، تعداد چاههای امریکا از اوج خود که 1609حلقه بوده است به 1056حلقه در هفته گذشته رسیده که کاهش 84حلقه چاه را نشان میدهد. آخرین تولیدکننده بزرگ امریکا که کاهش تولید خود را اعلام کرد شرکت آپاچی بود که روز سهشنبه اعلام کرد تولید خود را در سال جاری 60درصد کاهش خواهد داد. این شرکت اعلام کرده که تعداد حلقه چاههایی که در نواحی خشکی امریکایشمالی روی آن کار خواهد کرد از 91مورد در پاییز به 27مورد تا پایان این ماه خواهد رسید.»
جان جی کریسمن، رییس کل شرکت آپاچی اخیرا در یک نشست همصدا با دیگر تولیدکنندگان درمورد عدم قطعیت قیمت نفت در بازار جهانی اظهار داشت: «ما نمیتوانیم پیشبینی کنیم این اصلاح قیمت تا چه هنگام دوام میآورد یا تا چه میزان بهبود خواهد یافت.» وی اضافه کرد: «به این ترتیب ما قاطعانه و به سرعت درمورد چیزی کنترل آن را در دست داریم اقدام کردیم، یعنی سطحی که در آن فعال هستیم همچنین ساختار قیمتی که داریم.» در کشورهایی که قیمت بنزین و فرآوردههای نفتی بهصورت آزاد تعیین میشود، افزایش و کاهش قیمت نفت تاثیر زیادی روی زندگی روزمره مردم نیز دارد، نیویورک تایمز در این زمینه مینویسد: «بهای بنزین برای افرادی که از موتور و ماشین استفاده میکنند افزایش یافته است. متوسط بهای ملی برای هر گالن بنزین در روز جمعه 2.24دلار بود که 12سنت بیشتر از ماه گذشته است. البته هنوز هم مصرفکنندگان نسبت به سال گذشته حدود 1.10دلار در ازای هر بشکه کمتر پول پرداخت میکنند.»
پرسش اصلی که اکنون وجود دارد این است که آیا میزانی که تولیدکنندگان تولید خود را کاهش میدهند برای بازگرداندن تعادل به بازار عرضه و تقاضا کافی است یا خیر؛ در حال حاضر بازار جهانی با مازاد عرضه 1.5 الی 2میلیون بشکه در روز مواجه است. در مقابل این پرسش دو فرضیه و بهتبع آن دو پاسخ وجود دارد؛ فرضیه اول این است که بپذیریم بازار در وضعیت فعلی تنها از عوامل اقتصادی تاثیر میگیرد، نیویورک تایمز با تکیه بر این فرض این پرسش را اینگونه پاسخ داده است: «مازاد عرضه فعلی به تانکرهای ذخیرهسازی کوشینگ، اوکلا در نواحی مکزیک و دیگر تانکرهای ذخیرهسازی در جهان سرازیر میشود. اگر میزان تقاضا افزایش پیدا نکند بالاخره تولیدکنندگان به وضعیتی خواهند رسید که جایی برای نگهداری و ذخیرهسازی نفت اضافی خود نخواهند داشت، این وضعیت آنها را وادار خواهد کرد قیمتها را کاهش دهند و درنهایت تولید را متوقف کنند.» مری لین در بانک امریکا چنین گزارش میدهد: «بهنظر ما ابعاد فهرست ذخایر موجود جهانی در هفتههای آتی دستخوش تغییرات بسیاری خواهد شد و منجر به فشار جدیدی برای فروش در بازار نفت خواهد شد.» اما نظر تحلیلگران درمورد زمانی که تانکرهای
ذخیرهسازی در ایالاتمتحده امریکا پر شوند، متفاوت است. برخی میگویند آخرین حجم آن در نیمه تابستان پر خواهد شد، البته این به مصرفکنندگان بنزین بستگی دارد که چه میزان از فرصت کاهش بهای بنزین استفاده کنند و در بهار و تابستان به مسافرتهای طولانیمدت بروند. بنابر گزارشهای بهدست آمده از رایس یونیورسیتی در این هفته، تولید نفت از چاههای جدید امریکایی از 600000بشکه در روز در ماه مه به 525000بشکه در روز در ماه ژانویه رسیده است. با همه این احوالات مجموع تولیدات در ایالاتمتحده امریکا افزایش یافت و دولت و موسسات انرژی پیشبینی میکنند توقف رشد تولید تا نیمه سالجاری رخ نخواهد داد. حوزه انرژی این هفته اعلام کرد که تولید نفتخام در امریکا از 9.2میلیون بشکه در روز در ماه ژانویه به متوسط 9.3میلیون بشکه در روز در سالجاری خواهد رسید. البته این امر کاهش رشد تولید را نشان میدهد چراکه پیشتر نیم میلیون بشکه در روز افزایش تولید داشتند.
اما فرضیه دیگری نیز وجود دارد که بازار بیش از آنکه تحتتاثیر عوامل اقتصادی باشد از مسایل سیاسی و ژئوپلیتیک اثرپذیر است، در این فرضیه عربستان بهعنوان مهمترین بازیگر این نمایش موثرترین نقش را داراست.
بهروزیفرد کارشناس موسسه مطالعات بینالمللی انرژی با اتکا به این فرضیه میگوید: «پاسخ به این سوال که قیمتهای کنونی و افزایش فعلی قیمت تا کجا ادامه خواهد یافت بستگی زیادی به بازی عربستان و حرکت بعدی این کشور دارد، باید بدانیم قیمتهای زیر 50دلار هیچ منطق اقتصادی و سیاسی ندارند و در وضعیت فعلی منطقیترین قیمت برای نفت 70 الی 80دلار است، اما باید دید خواسته عربستان در ادامه چگونه خواهد بود؟» او در پایان میگوید: «میتوانیم امیدوار باشیم که روند افزایشی فعلی ادامه پیدا کند چراکه همه به آن احتیاج داریم.»