رییس انجمن صنفی شرکت‌های کنترل و بازرسی ساختمان با تاکید بر اینکه سیاست ورود به حوزه مسکن در دوره احمدی‌نژاد اشتباه محض دولت بود؛ گفت: دخالت دولت در بازار مسکن در دولت نهم و دهم باعث رکود صنعت ساختمان درحال حاضر شده است
پژویان: دولت باید تسهیلات لازم را فراهم کند که کمکی به گروه آسیب‌پذیر باشد
مسکن و شهرسازی آمار بخش مسکن حاکی از آن است که سهم دولت از سرمایه‌گذاری در حوزه مسکن 5/0 تا سه درصد برآورد شده که در واقع اوج مداخله دولت مربوط به پروژه مسکن مهر است. تمام فرآیند تامین زمین و ساخت و ساز واحدهای این پروژه توسط دولت وقت انجام گرفت. اجرای این پروژه پیامدهای منفی مانند رشد بالای نقدینگی، افزایش پایه پولی و تورم 45درصدی را به همراه داشت. همین امر باعث شد انگشت اتهام به سمت دولت نشانه برود که با مداخله بدون مطالعه در حوزه کلیدی مسکن، کشور را با چنین مشکلاتی مواجه کرده است. با این حال، حضور سوداگران در حوزه مسکن و سکونت 5/1میلیون خانوار ایرانی در خانه‌های تک اتاقی مانع از آن می‌شود که دولت نسبت به وضعیت مسکن کشور بی‌تفاوت باشد. با این وجود، سیاست‌های افزایش سقف تسهیلات نوسازی و بهسازی بافت فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی طوری اتخاذ شد که بخش عمده تولید مسکن به بخش خصوصی با مدیریت مقامات شهری واگذار شد. دولت در این رابطه بیشتر نقش تسهیل‌گر و نظارتی را اجرا کرد. این درحالی است که وزیر راه و شهرسازی امکان خرید مسکن برای افراد را با اتکا به پس‌انداز میسر می‌دانست. گرچه زمزمه‌هایی از رونمایی مسکن
اجتماعی وجود دارد اما همچنان دولت برای گروهی از اقشار که کم درآمد فاقد مسکن یا بدمسکن هستند، برنامه‌یی ارایه نداده است. البته استقبال پایین بخش خصوصی جهت تولید مسکن برای اقشار کم درآمد، واگذاری این قسمت از حوزه مسکن برای دولت به دغدغه تبدیل شده است. این دغدغه و نگرانی زمانی تشدید می‌شود که دولت منابع مالی لازم برای تولید مسکن برای افراد فاقد مسکن ندارد چراکه مشکل اصلی بلاتکلیفی و ناتمام ماندن مسکن مهر کمبود اعتبار است.
اجاره به شرط تملیک
میزان مداخله دولت در بخش مسکن همواره دغدغه اصلی دولت همه کشورها در اداره این بخش است. با این وجود، یک کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «تعادل» تصریح کرد: واقعیت امر این است که بخش مسکن در کل باید خصوصی باشد.
جمشید پژویان با اشاره به تجربه سایر کشورها گفت: در اکثر کشورهای اروپایی، تامین مسکن عمدتا برعهده بخش دولتی و شهرداری است.
وی با بیان اینکه در کشورهای اروپایی سیستم اجتماعی از کیفیت بالایی برخوردار است، بیان کرد: نگاه مردم اروپایی به مسکن به‌عنوان یک دارایی نیست. در واقع اهمیت مسکن برای آنها صرفا جهت سرپناه است. این اقتصاددان در ادامه افزود: در کشورهایی مانند ایران یا امریکا معمولا مردم مسکن‌ها را می‌سازند. به‌طوری که دولت وظیفه یا تعهدی در ازای ساخت و اجاره مسکن ندارد. به این ترتیب درصد کمی از مردم اجاره‌نشین هستند. در این کشورها نیز به‌دلیل ضعف خدمات تامین اجتماعی، مسکن ماهیت پس‌انداز یا یک دارایی ندارد. پژویان با اشاره به نقش دولت در ایران گفت: انتظار نمی‌رود که مردم ایران بپذیرند که دولت مسکن ساخته و به آنها اجاره دهد.
وی ادامه داد: بهتر است که دولت طرح اجاره به شرط تملیک را اجرا کند به‌طوری که دولت ساختمان را بسازد و آن را اجاره بدهد و در پایان در ازای دریافت اجاره، آن را به‌تدریج به مستاجر بفروشد. این استاد دانشگاه اظهارکرد: جامعه هدف دولت باید زوج‌های جوان باشد تا مسکن متناسب با سلیقه متقاضیان باشد.
پژویان خاطرنشان کرد: این طرح اجاره به شرط تملیک باید طوری اجرا نشود که همه اعتبار از سوی مردم تامین شود یا اینکه دولت بخواهد آن را از خزانه کشور تامین کند. این اقتصاددان با اشاره به تغییر رویکرد در جامعه بیان کرد: اجاره‌نشینی لزوما نشانه فقر نیست. در واقع از طریق اجاره مسکن باید تقاضای مردم تنظیم شود. درحال‌حاضر خانوارهای ایرانی از مسکن به‌عنوان پس انداز استقبال می‌کنند. به این ترتیب چون مردم نمی‌توانند خانه بخرند، پس باید در یک دوره بلندمدت پس از پرداخت اجاره مالک آن مسکن شوند.
وی با انتقاد از ناموفق بودن دولت در تامین خانوارهای فاقد خانه در پروژه مسکن مهر گفت: ظواهر امر حاکی از آن است که بخش عمده‌یی از افراد متقاضی مسکن در این طرح هستند. همچنین شاهدیم که افراد به‌عنوان متقاضی در این طرح ثبت‌نام می‌کنند. با این حال تکرار طرح مسکن مهر یعنی احداث ساختمان در زمین رایگان طرح قابل قبولی نیست چراکه زمین تنها نهاده مورد نیاز ساخت و ساز مسکن نیست. اما انتظار می‌رود زمانی که طرح مسکن مهر موفق بود، دولت جدید باید آن را ادامه دهد.
پژویان در ادامه افزود: دولت برای تامین مالی ساخت مسکن مهر، اعتباری را هزینه کرده که از طریق فشار به پایه پولی فراهم شده است.
این استاد دانشگاه درباره برنامه دولت برای تامین مسکن در کشور گفت: همانطور که اشاره شد، بهتر است دولت طرح مسکن مهر را دنبال کند. البته لازم است مکان‌یابی درستی در ساخت مسکن انجام شود. چراکه ساختن مسکن در زمین‌های بی‌ارزش بیابانی تجربه موفقی نخواهد بود. دولت باید این طرح را با رویکرد اجاره به شرط تملیک اجرا کند.
وی درباره پیامدهای مداخله دولت در بخش مسکن خاطرنشان کرد: زمانی‌که دولت بخواهد یک نوع ساخت و ساز را آغاز کند قاعدتا باید به‌صورت انبوه سازی عمل کند زیرا نهاده‌های لازم مانند مصالح ساختمانی با افزایش تقاضا مواجه می‌شود که در نهایت منجر به افزایش مسکن خواهد شد.
پژویان در ادامه گفت: دولت باید تسهیلات لازم را فراهم کند که کمکی به گروه آسیب‌پذیر باشد. البته ارایه این تسهیلات باید به‌صورت مطالعه شده، انجام گیرد.
دخالت دولت، اشتباه محض
همچنین در رابطه با حضور دولت در حوزه مسکن، رییس انجمن صنفی شرکت‌های کنترل و بازرسی ساختمان در گفت‌وگو با ایلنا با تاکید بر اینکه سیاست ورود به حوزه مسکن در دوره احمدی‌نژاد اشتباه محض دولت بود؛ گفت: دخالت دولت در بازار مسکن در دولت نهم و دهم باعث رکود صنعت ساختمان درحال حاضر شده است.
علی‌اصغر کاردوست با این اینکه در هیچ دوره‌یی به اندازه دوره‌های نهم و دهم، دولت در بازار مسکن چنین دخل و تصرفی نداشت، اظهارکرد: دولت باید سیاست‌گذار باشد و نه مجری. هر وقت دولت در بازاری دخالت کرد باعث آشفتگی یا رکود در آن بازار شد. وی ادامه داد: پیش از اجرای طرح مسکن مهر و تمرکز سیاست‌های دولت روی این طرح بخش خصوصی هیچ مشکلی در حوزه تامین واحدهای مسکونی مورد نیاز در سطح کشور نداشت کما اینکه حتی در دوره اجرای برنامه توسعه چهارم بخش خصوصی بیش از 100درصد از تعداد واحد مسکونی مورد نیاز در کشور را ساخت.
کاردوست افزود: مشکل این است که انبوه‌سازان تمایل به مشارکت به‌صورت پیمانکاری ندارند و از وقتی که دولت وارد بازار مسکن شد، بخش خصوصی را کنار زد.
کاردوست با بیان اینکه بازار مسکن نیازی به حضور دولت به‌عنوان مجری نداشت، تصریح کرد: زمانی که مسکن توجیه اقتصادی داشت با استقبال بخش خصوصی مواجه شد که در آن زمان کمبود تولید مسکن در کشور معنایی نداشت.
رییس انجمن صنفی شرکت‌های کنترل و بازرسی ساختمان با تاکید بر اینکه سیاست‌های مسکن از توجه به قشر ضعیف باید به سمت هدف قرار دادن قشر غنی کشور تغییر کند، گفت: دولت باید توجه داشته باشد که قشر مرفه کشور هستند که باعث افزایش قیمت نرخ مسکن در کشور شده‌اند بنابراین ناگریز است در طرح‌ریزی و برنامه‌ریز‌های مسکنی خود برای قشر غنی کشور هم سیاست و برنامه داشته باشد.
کاردوست ادامه داد: پس از انقلاب سیاست‌های دولت همیشه قشر کم‌درآمد و محروم را هدف خود قرار داد. این درحالی است که قشر غنی هم باید جایی در سیاست‌های مسکن داشته باشد همین غفلت از بخش مرفه به جهش قیمت خانه در کشور دامن زده است. کاردوست ادامه داد: معتقدم اگر همین سایت پردیس برای قشر مرفه توسط بخش خصوصی ساخته می‌شد و زیرساخت‌های آن هم با منابع این قشر احداث می‌شد، قیمت زمین در مناطق مختلف تهران درصدی کاهش می‌یافت.
وی ادامه داد: دولت باید برنامه جدی برای تامین مسکن قشر غنی کشورمان داشته باشد که با هدایت این قشر به آن سمت باعث کاهش تقاضا در بازار مسکن کلان‌شهرها شود مانند اتفاقی که در لواسان تهران افتاد البته نه توسط دولت بلکه توسط بخش خصوصی.
