زمان داماد شدن کوشکی یوزپلنگ نر ایرانی تحت حفاظت فرا رسیده است. عروس دلبر نام دارد و اهل سمنان است اما در این میان ماده یوز آزادی که در میاندشت خراسان‌شمالی زندگی می‌کند گاه و بی‌گاه دور فنس کوشکی آفتابی می‌شود و از کوشکی دلبری می‌کند. ارتباطی وحشی که سرنوشت غیرطبیعی کوشکی باعث ناکامی آن خواهد بود.
کوشکی کیست
و چرا نمی‌تواند وحشیانه ازدواج کند؟
کوشکی یوزپلنگ نری است متولد سال 1385 یا 1386. این حیوان وقتی توله‌یی بیش نبود توسط یک شکارچی به نام کوشکی از چند چوپان که آن را در دام انداخته بودند خریداری و به سازمان محیط زیست تحویل داده شد و به همین دلیل نام آن را کوشکی گذاشتند.
کوشکی از تولگی در پارک پردیسان و بعد در منطقه حفاظت شده میاندشت نگهداری شده است بنابراین امکان ادامه حیات آزاد در طبیعت را ندارد و در صورت آزاد شدن نمی‌تواند با چالش‌هایی چون پیدا کردن آب، غذا و جان‌پناه روبه‌رو شود.
ازدواج کوشکی و دلبر یکی از داستان‌هایی است که حواشی آن نمایانگر ضعف‌ها و تلاش‌ها درباره موضوع حیات وحش در ایران است. محل انجام تکثیر در اسارت، که ظاهرا تنها راه ادامه نسل کوشکی و دلبر دو یوز حفاظت شده در درون فنس در ایران هستند، موضوعی است که با نزدیک شدن وعده دیدار این دو یوزپلنگ نر و ماده محل بحث بیشتری نیز خواهد بود.
ازدواج به شرط شهرنشینی
بحث‌های کارشناسی در این مورد از امکانات سخت‌افزاری این کار تا کشمکش بین استان‌ها یا حتی بعد تبلیغاتی آن در جریان است. در ابتدا رقابت میان دو استان خراسان شمالی و سمنان برای میزبانی از حجله بخت دو یوزپلنگ بود اما حالا تهران رقیب قدرتمندی است که تصمیم گرفته شده تا مقصد این مهاجرت اجباری باشد.
برای انجام این کار کارگروهی تشکیل شده بود که کارشناسان این حوزه و انجمن یوزپلنگ ایرانی و پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایی هم عضو آن بودند. اعضای این کارگروه متفق‌القول بودند که پارک پردیسان تهران مکان مناسبی برای این کار نیست اما بعدها و در نتیجه تصمیم‌گیری‌های سازمان محیط زیست، قرعه کار را به نام تهران آلوده زدند.
هفته گذشته معصومه ابتکار، رییس سازمان محیط‌زیست درباره این برنامه گفته بود که «هم‌اکنون اقدامات و مقدمات لازم برای ورود دلبر و کوشکی به مقر سازمان حفاظت محیط زیست برای پیشبرد پروژه تکثیر در اسارت یوز آسیایی در حال فراهم شدن است.» اما داستان انواع آلودگی‌های شهر تهران و امنیت این دو حیوان در این مجموعه محل سوال است. به خصوص اینکه حدود یک‌سال پیش یک گوزن در مجموعه پارک پردیسان با گلوله شکار شده بود و این مجموعه سابقه دزدیده شدن یک گربه پالاس را هم در کارنامه دارد.
ازدواج در طبیعت برای همه بهتر است
مرتضی اسلامی، مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی، میاندشت را بهترین مکان برای انجام این کار می‌داند اما می‌گوید: «من هیچ جایی را پیشنهاد نمی‌دهم. استان خراسان‌شمالی از این نظر که زیستگاه واقعی یوزپلنگ است جای مناسبی است و سایت پژوهشی و آموزشی میاندشت هم با هدف مطالعه روی یوزپلنگ، تکثیر و رهاسازی احتمالی یوزهای تکثیر شده به‌وجود آمده بود. البته در بحث رهاسازی کار بسیار پیچیده است و موفقیت کار اما و اگر زیادی دارد.»
او درباره نتایج فعالیت سایت میاندشت می‌گوید: «این کار تاثیر اجتماعی بزرگی در استان داشته است. مثلا در یک مورد در روستای چهل دختران یوزپلنگی دیده شد اما برخلاف بسیاری از موارد مشابه که به این حیوان حمله می‌شد، روستاییان آن یوز را دنبال کرده و از آن عکس گرفته بودند. در صورت ادامه کار و تقویت آن این تاثیرات بیشتر هم خواهد بود.» او درباره نیازهای این سایت برای میزبانی برنامه تکثیر توسط کوشکی و دلبر می‌گوید: «برای احداث این سایت هزینه اولیه خوبی شد اما در ادامه نیاز به همکاری مسوولان استانی و دولتی وجود دارد.» اسلامی این نیازها را توضیح می‌دهد: «برای زایمان در اسارت نیاز به امکانات مونیتورینگ دامپزشکی است. این امکان که حیوان باردار را برای سی‌تی‌اسکن و رادیولوژی به تهران منتقل کرد وجود ندارد. همچنین یک دامپزشک تمام وقت و متخصص هم باید در اینجا حضور داشته باشد. اگر استان خراسان شمالی می‌خواهد میزبان این کار شود و از ارزش‌های طبیعی و همچنین کسب درآمد از آن بهره ببرد باید برای آن هزینه کند. در حال حاضر دو نفر از محیط‌بانان میاندشت برای حفاظت از کوشکی درگیرند و خود منطقه با کمبود نیروی محیط‌بان برای حفاظت روبه‌رو
است.» اسلامی درباره ایده‌های کارگروه می‌گوید: «نظر کارگروه بر این بود که مدیریت از سازمان محیط‌زیست خارج شود و به بخش خصوصی سپرده شود اما به نتیجه نرسید.» او درباره مزایای میزبانی تهران هم می‌گوید: «تهران مزایای بزرگی دارد. برخی از بخش‌های پژوهشی در تهران بهتر انجام می‌شود و امکان بازدید از یوزها از طرف مدارس و مردم وجود دارد.»
به باور مرتضی اسلامی، امکان جابه‌جایی مدیران یکی دیگر از معایب بودن کوشکی و دلبر در تهران است: «اینکه این دو حیوان بیخ گوش مدیر سازمان باشند شاید این خطر را به وجود آورد که مدیر جدید تصمیمات متفاوتی در آینده در این باره بگیرد. اینکه کوشکی و دلبر در جایی غیر از تهران باشند می‌تواند آنها را از گزند تصمیمات عجیب مدیریتی در آینده حفاظت کند.» مدیر انجمن یوزپلنگ ایرانی معتقد است که تصمیم‌گیری درباره این مساله تنها باید به شکل تخصصی و کارشناسی انجام شود «این موضوع باید در فضای حرفه‌یی جمع‌بندی شود و به جای جار و جنجال، کار کارشناسی انجام شود.»
مالکان سرنوشت کوشکی، دلبر را برای او پسندیده‌اند و ماده یوزپلنگ وحشی بی‌نام و نشان میاندشتی شانسی برای رسیدن به کوشکی ندارد اما هنوز میاندشت زیستگاه واقعی یوزپلنگ آسیایی شانس این را دارد که با برگزاری جشن عروسی کوشکی و دلبر، از امکاناتی برخوردار شود که حفاظت و توجه به این حیوان را در ایران توسعه دهد.
