گروه اقتصاد کلان
کشورهای صادرکننده نفت، به وی‍ژه کشورهایی که به درآمدهای نفتی به‌شدت وابسته هستند مثل اعضای سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)، قیمت نفت در بودجه سالانه آنها یکی از پارامترهای مهم را تشکیل می‌دهد. شاید از این روست که در زمان تهیه و تدوین بودجه سالانه همواره یکی از دغدغه‌های مسوولان و یکی از سوال‌های کلیدی رسانه‌ها پیش‌بینی قیمت نفت در بودجه سال مورد تنظیم است. بررسی‌های «تعادل» از بودجه سال 2016 هشت کشور نفتخیز حوزه خلیج‌فارس و دریای‌خزر نشان می‌دهد که قیمت نفت روی میانگین 42.6 دلار به ازای هر بشکه متمرکز است. اینکه چرا این موضوع این‌قدر مهم است به کارکرد درآمدهای نفتی در اقتصاد کشور صادرکننده برمی‌گردد.
ایران
ایران یکی از کشورهای مهم صادرکننده نفت در جهان است. این کشور از اواسط دهه 1350 به درآمدهای نفتی وابسته شد و این وابستگی طوری شد که اقتصاد ایران در سه مقطع - 1354و 1355 - اوایل دهه 1370 و اواسط دهه 1380 - دچار بیماری هلندی شد. با آنکه در سال گذشته حدود 15.3درصد تولید ناخالص داخلی ایران از محل صادرات درآمدهای نفتی تامین شد اما بین سال‌های 1382 تا 1385 بین 23 تا 28درصد تولید ناخالص داخلی کشور از صادرات نفت تامین شده بود و این نسبت در سال 1390 بالغ بر 25درصد بود. بنابراین ایران در صورتی که بتواند صادرات نفت خود را پس از رفع تحریم‌ها محقق کند باز شاهد افزایش نسبت درآمدهای ارزی حاصل از صادرات نفت در تولید ناخالص داخلی کشور خواهیم بود.
آن طور که منابع رسمی اعلام کرده‌اند: قیمت نفت در بودجه سال آینده روی بشکه‌یی 40 دلار بسته شده است. این قیمت در بودجه سال 1394 روی 70 دلار بود. کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی سبب شده که ایران هم قیمت نفت خود را 30 دلار در هر بشکه برای سال آینده کاهش دهد.
عربستان‌سعودی
عربستان‌سعودی در بودجه سال 2016 خود قیمت هر بشکه نفت را 40-30 دلار فرض کرده که نسبت به سال 2015 یک کاهش 31 دلاری دارد. به‌نظر می‌آید کاهش قیمت نفت روی کشور عربستان‌سعودی بیشترین اثر منفی را گذاشته است به‌طوری که باعث شده کسری بودجه آن در سال 2015 به بالاترین رقم تاریخی آن کشور یعنی 15 درصد تولید ناخالص داخلی برسد. به‌طوری که آن کشور مجبور شد برای جبران کسری خود قیمت فرآورده‌های نفتی را یک‌شبه 50 درصد افزایش دهد. درآمدهای نفتی حدود 44درصد تولید ناخالص داخلی آن کشور را تشکیل می‌دهد. بنابراین مشخص است که هرگونه کاهش قیمت نفت چه اثری منفی روی تولید ملی عربستان‌سعودی می‌گذارد.
روسیه
کشور روسیه که بزرگ‌ترین صادرکننده نفت در جهان است، قیمت نفت در بودجه سال 2016 خود را معادل 30 دلار در نظر گرفته است. این قیمت نسبت به سال 2015 که 50 دلار بود، 20 دلار کاهش دارد. هر چند به گزارش بانک جهانی ارزش سهم درآمدهای نفتی در تولید ناخالص داخلی روسیه از 16 درصد در سال 2011 به 14 درصد در سال 2013 کاهش یافته است و این نشان می‌دهد که وابستگی اقتصاد روسیه به درآمدهای نفتی کم است اما افزایش آن به 15درصد در سال 2014 نشان می‌دهد که افزایش قیمت جهانی نفت عملا توانسته اقتصاد روسیه را حدود یک درصد به درآمدهای نفتی وابسته کند. شاید از این‌رو بود زمانی که کاهش قیمت‌های جهانی نفت کلید خورد مقامات روسیه طوری اظهارنظر می‌کردند که انگار قیمت نفت به زیر 70 دلار نمی‌افتد. اما حالا آنها باید روی قیمت 25 دلاری نفت حساب باز کنند.
کویت
کویت هم از جمله کشورهای صادرکننده نفت است که بودجه سال 2016 خود را تقریبا انقباضی بسته است. این کشور قیمت هر بشکه نفت را برای بودجه سال 2016 روی 47 دلار بسته که نسبت به سال 2015 که 75 دلار بود 28 دلار کاهش دارد. وابستگی اقتصاد کویت به درآمدهای نفتی بسیار بالاست به‌طوری که بنا بر آمار بانک جهانی درآمدهای نفتی بیش از 55 درصد تولید ناخالص داخلی آنها را تشکیل می‌دهد. جمعیت کم حدود 3.5 میلیون نفر و با 97 میلیارد دلار صادرات نفت در سال 2015 این کشور را عملا به یکی از پولدارترین کشور جهان تبدیل کرده بود. حال پیش‌بینی می‌شود که در سال 2016 درآمد نفتی این کشور به حدود 62 میلیارد دلار برسد.
قطر
قطر هم مثل همه کشورهای صادرکننده نفت و وابسته به درآمدهای نفتی مجبور شده است که در بودجه سال 2016 خود در قیمت نفت تجدیدنظر کند و البته بر خلاف کشورهای دیگر که قیمت مفروض خود را دست‌کم 20 دلار کاهش داده‌اند حدود 10دلار کاهش دهد. بنا بر گزارش‌ها قیمت هر بشکه نفت در بودجه سال 2015 قطر 65 دلار بود که در بودجه سال جاری میلادی به 55 دلار رسیده است. میزان وابستگی قطر به درآمدهای نفتی حدود 24 درصد است که در میان کشورهای عربی صادرکننده حاشیه خلیج‌فارس تقریبا کمترین وابستگی را داراست.
عراق
از زمانی که عراق توانسته جای پای خود را در بازارهای جهانی نفت باز کند، میزان وابستگی آن هم به درآمدهای نفتی بیشتر شده است. کشوری که هنوز درگیر مبارزه با داعش است اکنون بیشتر به درآمدهای نفتی نیاز دارد تا چهار سال پیش. وابستگی اقتصاد عراق به درآمدهای نفتی تا آن اندازه است که تقریبا 45 درصد و در بعضی سال‌ها تا 48 درصد تولید ناخالص داخلی آن کشور را تشکیل می‌دهد. شاید از آن روست که این کشور هم کاهش قیمت نفت در بودجه سال 2016 خود را 45 دلار در نظر گرفته است که نسبت به سال 2015 حدود 11 دلار کاهش دارد.
عمان
جزو معدود کشورهای حاشیه خلیج‌فارس است که رابطه بیطرفانه‌یی با همه کشورها دارد. نه جزو دولت‌های تندرو قرار می‌گیرد و نه جزو دولت‌های خیلی محافظه‌کار. اگر این کشور را سوییس منطقه بنامیم، گزاف نگفته‌ایم. از این رو بر خلاف کشورهای دیگر هیچ‌وقت سعی نکرده است که در بازار نفت هم دخالت زیادی کند. وابستگی اقتصاد آن کشور به درآمدهای نفتی تقریبا بالاست به‌طوری که درآمدهای نفتی آن نسبت به تولید ناخالص حول و حوش 40 درصد است. این کشور قیمت نفت در بودجه سال 2016 خود را با 30 دلار کاهش نسبت به سال 2015 روی 45 دلار بسته است.
جمهوری آذربایجان
همسایه شمالی ایران قیمت نفت خود را در سال 2016 روی 50 دلار بسته است. بد نیست بدانید که در سال 2015 جمهوری آذربایجان قیمت هر بشکه نفت خود را در بودجه آن سال روی 90 دلار بسته بود و از این رو مجبور شده بود که طی سال گذشته میلادی یک‌بار این رقم را اصلاح کند. وابستگی اقتصاد آن کشور به درآمدهای نفتی بسیار بالا و در حد 40 درصد است. به نظر می‌آید که 40 دلار کاهش قیمت نفت در بودجه، سبب شده باشد که اقتصاد آن کشور روی منابع دیگر درآمدی متمرکز شود، مثل درآمدهای توریستی که مدتی است تبلیغات آن روی شبکه‌های اروپایی و امریکایی روی آنتن رفته است.
