گروه اقتصاد کلان
«اقتصاد مقاومتی» طرحی بود که از سوی مقام‌معظم رهبری در سال‌های اوج‌گرفتن تشدید تحریم‌های اقتصادی به عنوان اهرمی برای تبدیل «تهدیدها به فرصت‌ها» عنوان و در اواخر سال 92 به‌شکل سیاست‌های کلی به مسوولان دولتی ابلاغ شد. پس از آن بود که مقامات حاکمیتی استان‌های مختلف ستادهایی برای اجرای این سیاست‌ها ایجاد کردند و در اواخر شهریورماه سال جاری نیز تشکیل ستاد راهبردی و مدیریت اقتصاد مقاومتی به ریاست معاون اول رییس‌جمهوری و عضویت 20نفر و 8ماموریت ویژه به تصویب هیات وزیران رسید اما حالا منابع آگاه خبر از تشکیل دبیرخانه اقتصاد مقاومتی در مجمع تشخیص مصلحت می‌دهند که عملکرد هدف‌گذاری شده برای آن کمی متفاوت‌تر از اقدامات دیگر در مسیر اجرای اقتصاد مقاومتی است.
شنیده‌های «تعادل» حاکی از آن است که «داوود دانش‌جعفری» و «علی آقامحمدی» دو عضو اصلی این دبیرخانه هستند و از این پس قرار است، برنامه‌های اقتصادی تدوین شده در کشور تحت نظارت این دبیرخانه باشد. براین اساس تنها برنامه‌های اقتصادی‌ای به مرحله اجرا خواهند رسید که مطابق با دستورالعمل‌های اقتصاد مقاومتی و مورد تایید این دبیرخانه باشند.
در جلسه دیداری شهریورماه هیات وزیران با مقام معظم رهبری، ایشان با بیان اینکه «هیچ برنامه اقتصادی غیرمنطبق با سیاست‌های اقتصاد مقاومتی در دستورکار قرار ندهید»، از گزارش‌های دستگاه‌ها در این زمینه تشکر کردند اما فرمودند: «برخی کارهای انجام شده مقدماتی است، برخی مربوط به اقتصاد مقاومتی نیست و برخی هم کارهای جاری دستگاه‌هاست که جزو فعالیت‌های اقتصاد مقاومتی آمده است. اقتصاد مقاومتی، بسته‌یی «کامل و منسجم» و محصول عقل جمعی است و برای تحقق نیز به برنامه اجرایی و عملیاتی منسجم نیاز دارد.
در این برنامه باید سهم اجرایی هر دستگاه مشخص و زمان‌بندی شود و به موازات رفع مشکلات و موانع، فعالیت‌های دستگاه‌ها رصد و پیگیری شود. بعد از طراحی این برنامه عملیاتی گام دوم در تحقق اقتصاد مقاومتی، تشکیل یک ستاد فرماندهی قوی، هوشمند و نافذالکلمه است تا با پایش فعالیت‌ها، اقدامات ضربتی برای حل مشکلات و اتخاذ تصمیمات صحیح و به‌موقع، زمینه اجرایی شدن برنامه را فراهم کند و به مردم گزارش دهد.» بعد از سخنان ایشان بود که ستاد اقتصاد مقاومتی تشکیل شد، ستادی که بعد از مدتی در قالب یک فرماندهی و در مجمع تشخیص مصلحت نظام آغاز به‌کار کرد.
حالابه‌نظر می‌رسد با تشکیل دبیرخانه اقتصاد مقاومتی، اهداف مورد نظر در حوزه اقتصاد مقاومتی با جدیت بیشتری پیگیری خواهند شد و با نظارت این دبیرخانه دیگر هیچ برنامه اقتصادی مغایر با برنامه‌های اقتصاد مقاومتی، فرصت اجرا نخواهد داشت.
اقتصاد مقاومتی که به تعبیر مفاهیم اقتصادی بومی به‌معنای تشخیص حوزه‌های فشار است، ابتدا در شرایط تحریم ماهیت پیدا کرد که تلاشی بود برای کنترل و بی‌اثر کردن و در شرایط آرمانی تبدیل چنین فشارهایی به فرصت و کاهش وابستگی‌ها و تاکید روی مزیت‌های تولید داخل و تلاش برای خوداتکایی.
اگرچه براساس معنای تئوریک، اقتصاد مقاومتی در شرایط وضع تحریم‌های اقتصادی به عنوان یک ابزار سیاستی به‌کار گرفته می‌شود اما تشکیل یک دبیرخانه برای آن در مجمع‌تشخیص مصلحت نظام آن هم دقیقا در زمانی که توافق هسته‌یی انجام شده و برجام به‌تصویب رسیده است، می‌تواند به‌معنای آن باشد که این مفهوم برای اقتصاد ایران بیش از آنکه ابزاری مقطعی و کوتاه‌مدت باشد، یک استراتژی و راهبرد اقتصادی است که براین‌اساس تمامی برنامه‌ها از قبیل بودجه و برنامه‌های توسعه بر مبنای آن پایه‌ریزی خواهد شد.
البته در خیلی از موارد خصوصا در اذهان عمومی اقتصاد مقاومتی با ریاضت اقتصادی اشتباه گرفته می‌شود، درصورتی‌که اقتصاد ریاضتی به طرحی گفته می‌شود که دولت‌ها برای کاهش هزینه‌ها و رفع کسری بودجه، به کاهش یا حذف ارائه برخی خدمات و مزایای عمومی دست می‌زنند و گاهی اوقات به افزایش میزان مالیات و افزایش دریافت وام‌ها و کمک‌های مالی خارجی می‌انجامد. اما اقتصاد مقاومتی بیشتر از آنکه کاهش مخارج و جبران کسری بودجه را نشانه بگیرد، به‌دنبال تقویت تولید ملی و خوداتکایی اقتصادی است.
حال باید دید با گسترده‌شدن دامنه نهادی سیاستگذار اقتصاد مقاومتی و بسط‌یافتن آن از کارگروه‌ها به یک ستاد و بعد هم فرماندهی و دبیرخانه می‌تواند به پیشرفت دستورالعمل‌های آن در سطوح برنامه‌های اقتصادی کمک کند و تبدیل به یک‌راهبرد پیش‌برنده اقتصادی و نسخه الگوی دستیابی به توسعه آن هم از نوع بومی آن خواهد شد؟
