مترجم محمد مهدی حاتمی
حبوبات ظاهرا آن قدر مهم هستند که سازمان ملل متحد سال آینده میلادی را به نام آنها نامگذاری کند. سازمان ملل متحد و سازمان فائو، در نشستی که در رم، پایتخت ایتالیا برگزار شد، تصمیم گرفتند برای بالا بردن آگاهی جمعی در مورد نقش و اهمیت حبوبات در رژیم غذایی انسان و تامین امنیت غذایی او، سال 2016 میلادی را سال حبوبات بنامند. در ذکر اهمیت حبوبات همین بس که می‌توانند جایگزین مناسبی برای پروتئین‌های حیوانی در گوشت و شیر باشند و همزمان، برای مثال، هزینه‌یی تا یک پنجم هزینه تولید شیر را به خود اختصاص دهند. از طرف دیگر و درمقام مقایسه حبوبات و غلات، دسته نخست بازده زراعی معادل 2 تا 3 برابر دسته دوم دارند و به همین دلیل می‌توانند برای زنان بسیاری در مناطق روستایی جهان، شغل هم ایجاد کنند.
10 نوامبر سال جاری میلادی، یعنی همین چند روز پیش، سازمان ملل متحد در بیانیه‌یی سال 2016 میلادی را سال جهانی حبوبات معرفی کرد.
در بخشی از پیغام سازمان ملل در این مورد آمده است: «حبوبات، شامل تمامی انواع لوبیا و نخود و امثال آن، منبعی ارزان و به‌شدت مغذی از ویتامین‌ها، پروتئین‌ها و ریزمغذی‌ها هستند که می‌توانند تغذیه و سلامت شهروندان را در تمامی جهان و به ویژه در کشورهای در حال توسعه فراهم کنند.» «حبوبات بخش مهمی از امنیت غذایی را برای عده بسیاری در سراسر جهان، به ویژه در کشورهای امریکای لاتین، آفریقا و آسیا تامین می‌کنند، یعنی در جایی که حبوبات جزئی مهم از رژیم غذایی سنتی مردم است و اغلب توسط کشاورزان خرد کشت می‌شوند.» این را دبیرکل فائو، خوزه گراتسیانو داسیلوا می‌گوید. داسیلوا می‌افزاید: «حبوبات برای قرن‌ها بخش مهمی از رژیم غذایی انسان بوده است، هر چند امروز این واقعیت اغلب نادیده گرفته می‌شود و در مورد نقش آنها در تغذیه انسان، تفریط می‌شود.»
این تنها داسیلوا نیست که به نقش حبوبات در زندگی انسان اذعان دارد. بان‌کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل هم در پیامی که برای مراسم اعلام سال جهانی حبوبات در سال 2016 فرستاده بود این طور می‌گوید: «نقش حبوبات را می‌توان در مباحثی همچون گرسنگی جهانی، امنیت غذایی، سوء تغذیه، چالش‌های محیط زیستی و سلامت انسان بطور کلی، مشاهده کرد.
سازمان ملل متحد هم با اذعان به همین نقش‌ها برای حبوبات، سال 2016 میلادی را به عنوان سال جهانی حبوبات معرفی کرد تا آگاهی جمعی در مورد فواید گوناگون حبوبات بالا برود و روش‌های جدیدتر و هوشمندانه‌تری برای تولید آنها به جهان معرفی شود و نقش آنها در زنجیره تغذیه انسانی مورد توجه بیشتری قرار بگیرد. شعار انتخابی سازمان ملل متحد هم این است: «دانه‌های مغذی برای آینده‌یی پایدار.»
پتانسیل دست نخورده
نقش حبوبات در رژیم تغذیه انسانی غیر قابل انکار است و نیازی به جست‌وجوی بیش از حد نیست تا غذاهایی را بیابیم که پایه آنها بر حبوبات است. از فلافل گرفته تا دال‌های چینی، این دانه‌های مغذای، تقریباً در تمامی فرهنگ‌های غذایی حضور دارند. حبوبات تنوع بسیاری هم دارند و می‌توان ده‌ها نمونه از آنها را در سراسر جهان یافت. نکته قابل ذکر اما این است که این محصولات، می‌توانند جایگزین مناسبی برای پروتئین‌های حیوانی، به ویژه در مناطق فقیر جهان باشند، چه از نظر ویژگی‌های تغذیه‌یی و چه از نظر قیمت. برای مثال، پروتئین دریافتی از شیر، 5 برابر گرانتر از پروتئین دریافتی از حبوبات تمام می‌شود. از سوی دیگر به دلیل آنکه بازده کشت حبوبات 2 تا 3 برابر بیشتر از غلات است، می‌توان برای کاهش اثرات فقر روستایی، کشت آنها را به کشاورزان توصیه کرد. این محصولات علاوه بر این امکانات بی‌شماری برای بالا بردن اشتغال زنان فراهم می‌آورند. در همین رابطه می‌توان این را هم اضافه کرد که پروتئین موجود در حبوبات، 2 برابر پروتئینی که در گندم وجود دارد و حدود 3 برابر پروتئینی است که در برنج یافت می‌شود. حبوبات علاوه بر این منابعی غنی از ریز-مغذی‌ها، شامل آمینو اسیدها و ویتامین‌های گروه B هستند که همگی نقشی اساسی در حفظ سلامت عمومی افراد دارند. در مقابل، میزان چربی موجود در حبوبات کمتر است و به همین دلیل برای مدیریت کلسترول مورد مناسب‌تری بوده و مصرف آنها برای مبارزه با چاقی و انواع بیماری‌های قلبی و سرطان‌ها هم مفید است. عناصر آهن و زینک موجود در حبوبات هم بالاترند و بنابراین، برای مبارزه با کم‌خونی در زنان و کودکان می‌توان از آنها استفاده کرد.
فواید حبوبات برای محیط زیست
استفاده از حبوبات اما فقط به نفع انسان‌ها نیست. مصرف حبوبات برای حیوانات، خاک و تنوع زیستی هم مفید فایده است. قسمت‌های باقیمانده از حبوبات را می‌توان به عنوان غذایی برای دام‌ها مورد استفاده قرار داد و موجب رشد بهتر آنها شد. از حبوبات به عنوان کود طبیعی هم می‌توان استفاده کرد و به این ترتیب میزان کودهای شیمیایی استفاده شده را به حداقل رساند و گازهای گلخانه‌یی کمتری را روانه اتمسفر کرد. علاوه بر این، کاشت حبوبات می‌تواند به رشد تنوع زیستی در سطح زیر خاک هم کمک کند و انواع قارچ‌ها و باکتری‌های موجود در خاک را هم تغذیه کند. این مورد اخیر به نوبه خود به کاهش فرسایش خاک و غنای آن می‌انجامد.
دبیرکل فائو به ویژه بر نقش حبوبات بر کاهش ردپای کربنی و انتشار گازهای گلخانه‌یی
تاکید داشت.
