گروه غذا و دارو علی اسدی
مایعی بسیار ارزشمند است، آنقدر ارزشمند که نبودش در مدت بسیار کوتاهی جان انسان را می‌گیرد؛ خون! آب، غذا و اکسیژن بدون آن بی‌مصرف‌اند و نمی‌توانند ارگان‌های داخلی بدن را تغذیه کنند. سازمان عریض و طویل انتقال خون، گواهی است بر اهمیت بالای این مایع حیاتی در حفظ سلامتی. سازمانی که هنگام حادثه یا بیماری، وظیفه تامین خون برای افراد نیازمند را برعهده دارد. اما آیا این سازمان توانایی پوشش تمام نیاز کشور را دارد؟ آیا مشکلات اقتصادی، گریبان‌گیر انتقال خون ایران نشده است؟ طرح تحول سلامت، هزینه درمان را برای خانوارهای ایرانی کاهش داده اما باعث شده که منابع بیمه‌ها به اتمام برسد. بخشی از این طرح، تعرفه‌گذاری برای خدمات انتقال خون است و بیمه ملزم به پرداخت این تعرفه‌ها شده‌اند. آیا طرح تحول سلامت، خون بیمه‌ها را در شیشه خواهد کرد؟ «تعادل» در گفت‌وگو با وزیر بهداشت و رییس سازمان انتقال خون، این مساله را بررسی کرد.
روز عاشورا، همه جا تعطیل است و همه مشغول عزاداری‌اند. البته جدا از روزنامه‌ها و مراکزی که وظیفه تامین امنیت و سلامت جامعه را به عهده دارند. این نهاد‌ها حتی در روز عاشورا هم به خدمت‌رسانی مشغولند و سازمان انتقال خون، یکی از این نهادهاست.
سازمان انتقال خون در ایام محرم و به خصوص تاسوعا و عاشورا حتی از ایام عادی نیز پرکارتر است. چراکه بسیاری از عزاداران برای ادای «نذر خون» به مراکز این سازمان مراجعه می‌کنند. این عزاداران، نذر خون را جایگزین مراسم ناپسندی مانند قمه‌زنی کرده‌اند.
عاشورای امسال اما شعبه وصال انتقال خون، یک مراجعه‌کننده ویژه داشت. وزیر بهداشت به این مرکز مراجعه کرد تا برای دومین بار در طول دوران وزارتش خون اهدا کند. انگار او هم نذر اهدای خون داشته است. وارد مرکز می‌شود. روی صندلی پذیرش می‌نشیند و مانند همه مراجعه‌کنندگان سوالات را یکی پس از دیگری جواب می‌دهد. به اتاق معاینه می‌رود و خبرنگاران و عکاسان (به جز خبرنگار و عکاس سازمان انتقال خون) پشت درب می‌مانند تا وزیر معاینه شود. به محض ورود به اتاق اهدای خون مرد جوانی از او می‌پرسد: «آقای وزیر! شما تازه از مکه برگشته‌اید، می‌توانید خون اهدا کنید؟» وزیر با خنده جواب می‌دهد: «بله! مشکلی ندارد.»
خون وزیر را در کیسه کردند
دکتر حسن قاضی‌زاده‌هاشمی هنگامی که برای اهدای خون روی تخت خوابیده بود، رییس سازمان انتقال خون ایران را مخاطب قرار داد و سوالاتی از او پرسید. دکتر علی‌اکبر پورفتح‌الله نیز درحالی که خون از وزیر می‌رفت به این سوالات او پاسخ گفت.
دکتر پورفتح‌الله با اشاره به این موضوع که مراجعات در زمان عاشورا و تاسوعا برای اهدای خون زیاد می‌شود و این مساله مشکلاتی مانند کاهش کیفیت خدمت، خطر انقضای خون ذخیره شده و کاهش مراجعه در ایام بعد از محرم را ایجاد خواهد کرد از اجرای طرحی به نام اهدای آگاهانه خبر داد که در آن، مشاورانی با آگاه‌سازی مراجعان از آنها می‌خواهند که در هفته‌های آتی به این مراکز مراجعه کنند. طبق این طرح همچنین جمعیت مراجعه‌کنندگان بار اول کاهش می‌یابد و انتقال‌دهندگان مستمر به عنوان جمعیت هدف انتخاب می‌شوند چراکه مطالعات نشان داده ابتلا به ویروس HIV تنها در مراجعان بار اول دیده می‌شود.
وی در پاسخ به سوال وزیر در مورد ذخیره خون گفت که در سال گذشته، همیشه 5 برابر نیاز روزانه، خون در منابع سازمان وجود داشته، هرچند در دوره‌هایی کمبود مقطعی نیز تجربه شده است. درحالی که هنگام روی کار آمدن دولت یازدهم، ذخایر خون در کشور حداکثر 2 تا 3 روز بود اکنون این ذخایر به 5 روز رسیده و حتی سازمان انتقال خون آمادگی دارد برای تهیه داروهای مشتق از پلاسما، پلاسمای 100درصد ایرانی ارائه دهد.
رییس سازمان انتقال خون همچنین از تاسیس مراکز ساخت کیسه انتقال خون در کشور خبر داده و می‌گوید: «50 درصد سرمایه این مرکز که در منطقه پیام تاسیس شده توسط بخش خصوصی ایران و 50 درصد باقی توسط شریک فرانسوی تامین شده است. نگاه این مرکز منطقه‌یی است و ظرفیت تولید 10 میلیون کیسه در سال را دارد که بسیار بیشتر از نیاز کشور است.»
مشارکت به نفع بیمه‌هاست
طرح تحول سلامت، تغییرات بسیاری را در نظام سلامت کشور ایجاد کرده و افزایش بار بیمه‌ها یکی از آنهاست. به عنوان مثال در این طرح خدمات انتقال خون که پیش از این رایگان بود، تعرفه‌گذاری شد و تامین آن بر عهده بیمه‌ها قرار گرفت. «تعادل» برای آنکه علت این اتفاق را جویا شود، سراغ رییس سازمان انتقال خون می‌رود. دکتر علی‌اکبر پورفتح‌الله درباره ارزش‌گذاری خدمات خون به «تعادل» می‌گوید که سازمان انتقال خون نمی‌تواند تنها با بودجه دولتی اداره شود. در همه کشورهای توسعه یافته، خون داوطلبانه اهدا می‌شود اما از آنجا که هزینه فرآیند‌های انجام شده روی خون، روز به روز درحال افزایش است، این هزینه‌ها از مراکز دریافت می‌شود.
به گفته وی با توجه به رسالت طرح تحول که کاهش سهم پرداختی مردم از هزینه‌های درمان است، قرار نیست مردم این تعرفه‌را بپردازند بلکه بیمه‌ها مسوول پرداخت تعرفه خدمات انتقال خون هستند. دکتر پورفتح‌الله این اتفاق را به نفع بیمه‌ها نیز می‌داند. چراکه در صورت تامین هزینه‌ها، سازمان انتقال خون می‌تواند فرآیند پیچیده‌تری مانند حذف گلبول سفید از خون را روی این مایع حیاتی انجام دهد که به بهبود کیفیت درمان منجر خواهد شد.
این فرآیند که اکنون تنها برای بیماران تالاسمی انجام می‌شود و 20میلیارد تومان در سال هزینه برای سازمان انتقال خون دارد در صورت اعمال بر تمام فرآورده‌های خونی، 1.2 تخت-روز بیمارستانی را کاهش می‌دهد و این به معنای کاهش هزینه درمانی و خلق ثروت برای بیمه‌هاست.
این مساله در شورای عالی بیمه تصویب شده و 14قلم از خدمات انتقال خون تعرفه‌گذاری شده است.
هرچند از ابتدای سال تاکنون بیمه‌ها به تعهد خود در مقابل سازمان انتقال خون عمل نکرده‌اند اما با دستور مساعد وزیر رفاه و تامین اجتماعی ملزم به اجرای این تعهدات شده‌اند.
پورفتح‌الله همچنین به مساله عدالت اشاره کرد و گفت تمام فرآورده‌های خونی که در سطح کشور توزیع می‌شوند از استاندارد و کیفیت یکسانی برخوردارند و تجهیزات مشابه در تمام کشور به کار گرفته می‌شود. هرچند که سعی بر آن است که مراکز آزمایشگاهی در 9 نقطه کشور متمرکز شده و تمام نمونه‌ها برای آزمایش به این 9مرکز ارسال شوند.
200هزار لیتر پلاسمای مازاد بر چرخه تولید فرآورده به خارج از کشور می‌رود و بعد از تبدیل به داروهای مشتق از پلاسما به کشور بازمی‌گردد. این باعث می‌شود که مراکز ما تحت استانداردهای اروپایی اداره شود و مورد نظارت سازمان‌های بین‌المللی قرار گیرد.
رییس سازمان انتقال خون با اشاره به بودجه این سازمان گفت که هزینه کل انتقال خون در کشور به 3 بخش تقسیم می‌شود. بودجه ستادی سازمان که 90میلیارد تومان در سال است، اعتبارات استانی که 110میلیارد تومان را شامل می‌شود و ردیف‌های کمکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که در دولت جدید به این سازمان تخصیص داده شده و رقمی حدود 90میلیارد تومان است.
به گفته پورفتح‌الله سازمان انتقال خون در آغاز زمامداری دولت جدید 220میلیارد تومان بدهی داشت اما امروز دیگر بدهکار نیست.
اورژانس تابلوی کار ماست
وزیر بهداشت، هیچ‌وقت از هجوم خبرنگاران در امان نیست حتی هنگامی که دارد خون اهدا می‌کند. دکتر سیدحسن هاشمی درحالی که دستش را برای انتقال بهتر خون باز و بسته می‌کرد درباره انتقال خون در ایران می‌گوید: «ما هر چه توانمان بوده در این دو سال اخیر برای جبران کمبودهای اورژانس و سازمان انتقال خون انجام دادیم و باید دولت و سازمان مدیریت و برنامه و بودجه برای رفع کمبودهای اورژانس و تامین استخدام نیروهای سازمان انتقال خون اقدام کند.»
دکتر هاشمی ادامه می‌دهد: «اورژانس کشور نیز باید به شدت مورد توجه باشد چراکه تابلوی کار ماست. امیدواریم به برکت این ایام، نگاه دیگری به حوزه سلامت که با جان، روان و روح مردم سروکار دارد، داشته باشیم. به هر حال اورژانس و سازمان انتقال خون جزو بخش‌هایی است که نمی‌توانیم برون‌سپاری کنیم زیرا نهادهای حاکمیتی هستند بنابراین در دو سال اخیر برای تجهیزات سازمان انتقال خون و کاهش ساعت کاری و تامین نیروهای آنها تمام تلاش خود را انجام دادیم. شاید باورش سخت باشد اما دریافتی یک پزشک در سازمان انتقال خون در ماه کمتر از دو میلیون تومان است و پرسنل آن به جای چندین نفر کار می‌کنند.»
وزیر بهداشت از روی تخت بلند می‌شود و برای پاسخگویی به خبرنگاران روی صندلی نشسته و درباره سلامت بوفه مدارس می‌گوید: «وزارت بهداشت در این زمینه بسیار جدی است و اجازه نمی‌دهیم که مواد آسیب‌رسان به سلامت دانش‌آموزان توزیع شود. ما امروز با رییس‌جمهور از بیمارستان فیاض‌بخش بازدید کردیم که پنج تخت از 6 تخت مربوط به بیماران سکته مغزی بود. 15درصد از ایرانیان به خاطر سکته مغزی فوت می‌کنند. 50 درصد مرگ‌و‌میر ایرانیان نیز به خاطر سکته‌های قلبی و مغزی است و دلیل آن به خاطر نوع روغن‌هایی است که از 30سال پیش استفاده می‌شده است. از یک‌شنبه نخستین کاری که انجام می‌دهیم مربوط به بوفه مدارس است و کارشناسان بهداشت محیط در این زمینه اقدامات لازم را انجام می‌دهند؛ چراکه ما در مورد بوفه مدارس سختگیر هستیم. امیدواریم امسال نیز آموزش و پرورش در این زمینه با ما همکاری کند.»
اکنون دو سال از آغاز طرح تحول سلامت گذشته و اثرات بسیاری از آن نمایان شده است. اثراتی که هم جنبه‌های مثبت داشته‌اند و هم منفی. با گسترش دامنه این طرح به خدمات دیگر مانند انتقال خون باید منتظر بود تا مشخص شود که کدام جنبه‌ها بیشتر رشد خواهند کرد.
دکتر سیدحسن هاشمی بعد از پاسخ به سوالات خبرنگاران به جمع اهدا‌کنندگان خون می‌پیوندد و با مردمی که نذر خون داشتند و پرسنل سازمان انتقال خون خوش و بش می‌کند.
