گروه غذا و دارو محمد مهدی حاتمی
ایتالیا رسما اعلام کرده که منتظر لغو تحریم‌هاست تا به بازار جذاب ایران برگردد. «پائولو پیستلی» معاون وزیرخارجه ایتالیا در کنفرانسی در رم گفت که این کشور می‌خواهد به بازاری که منتظرش بوده بازگردد. روز یک‌شنبه نیز نمایندگان تجار ایتالیایی فعال در بخش کشاورزی به تهران آمده بودند تا گسترش روابط اقتصادی در بخش کشاورزی خصوصا احداث گلخانه‌های کشاورزی در کشور را بررسی کنند. کشت گلخانه‌یی که یکی از اصلی‌ترین نمود‌های مدرن‌سازی کشاورزی به حساب می‌آید ظاهرا قرار است به کمک ایتالیایی‌ها و با تسهیلات 3000میلیارد تومانی که دولت وعده پرداخت آن را داده پا بگیرد.
سر و کله نوادگان مارکوپولو که سال‌ها پیش به ایران آمده بود بار دیگر در کشورمان پیدا شده است. روابط اقتصادی و سیاسی ایران و ایتالیا همواره بسیار بهتر از روابط ایران با دیگر کشورهای اروپایی بوده و شاید بتوان گفت که فراز و فرودهای سیاسی هیچگاه نتوانسته تاثیر خاصی بر روابط اقتصادی این دو کشور بگذارد. گستره سرزمینی ایران بخش بزرگی از جاده ابریشم را در بر می‌گرفت، جاده‌یی که چین را به اروپا و مشخصا ایتالیا متصل می‌کرد. از سوی دیگر روابط اقتصادی ایران با دیگر کشورهای اروپا همواره دستخوش دگرگونی‌هایی شده است که ریشه در سیاست داشته‌اند. برای مثال فرانسه به مدد بازار جذاب ایران شرکت‌های خودروسازی درگیر بحران خود را نجات داده و سر بزنگاه تحریم‌ها از بازار ایران خارج شده است. بریتانیا نخستین کشوری بود که بانک مرکزی ایران را تحریم کرد و آلمان در سال‌های جنگ جهانی دوم حضوری پر رنگ در ایران داشت ولی پس از آن حضورش در بازار کشور ما هیچگاه آنچنان محسوس نبود.
ایتالیا رسما اعلام کرده که منتظر لغو تحریم‌های اعمال شده علیه ایران است تا بار دیگر مراودات اقتصادی‌اش با ایران را شروع کند. به گزارش پرس تی وی «پائولو پیستلی» معاون وزیرخارجه ایتالیا در کنفرانسی در شهر رم تاکید کرد که دستیابی به توافق جامع هسته‌یی با ایران، ایتالیا را به بازاری بازخواهد گرداند که همه منتظر آن هستند.
وی ادامه داد: ایتالیا فرصت‌های اقتصادی زیادی در ایران در زمینه انواع کالاها دارد. این کشور بازار مصرف بسیار بزرگی دارد و رم تمایل زیادی برای کشف فرصت‌های جدید کسب وکار در این کشور دارد. «لیسیا ماتیولی» معاون کنفدراسیون صنایع ایتالیا نیز در این باره گفت: ایتالیا می‌تواند عدم توازن 8میلیارد یورویی ناشی از صادرات خود به اروپا را با باز شدن درهای بازار ایران جبران کند. بی‌شک زمانی که تحریم‌ها علیه ایران لغو شود، ایتالیا به سرعت درخصوص سرمایه‌گذاری در ایران اقدام خواهد کرد.
«گلخانه‌ها فقط ویترینی‌اند»
اتحادیه ملی محصولات کشاورزی روز یک‌شنبه میزبان نمایندگان شرکت‌هایی از ایتالیا بود که برای سرمایه‌گذاری و فروش محصولاتشان به ایران آمده بودند. تعدادی از اعضای این اتحادیه را در محل اتاق بازرگانی ایران ملاقات کردم. مختار مهدیزاده، نایب‌رییس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی در مورد وضعیت احداث گلخانه‌های کشاورزی در ایران بسیار بدبین است. او که خود دست‌کم 20سال است در زمینه احداث گلخانه فعالیت می‌کند، معتقد است گلخانه‌های کشاورزی در ایران فقط «ویترینی» هستند و توان رقابت با کشاورزی در فضای باز یا واردات کشاورزی را ندارند. «من از سال 1374 با کمک فائو، دو هکتار گلخانه در کشور احداث کردم اما الان به زحمت 5000 متر آن را نگه داشته‌ام چراکه واقعا نگه‌داری گلخانه در ایران صرفه اقتصادی ندارد. من حتی اگر کاهوی گلخانه‌یی را کیلویی 10هزار تومان بفروشم باز هم ضرر می‌کنم.» یکی از انتقادات اصلی مهدیزاده، قیمت تمام شده انرژی در گلخانه‌ها بود. «این درست است که گلخانه این امکان را ایجاد می‌کند که شما میوه یا سبزی خارج از فصل تولید کنید ولی همین کار نیاز به انرژی دارد. مشکل اینجاست که برای مثال گاز مصرفی ما در گلخانه‌ها بسیار
گرانتر از گازی است که دولت به ترکیه می‌فروشد. از طرف دیگر ما در ایران تفاوت‌های دمایی 10- درجه تا 40درجه داریم و باید در بعضی جاها برای گلخانه‌ها سرد‌کننده قرار دهیم؛ دستگاه آب شیرین‌کن نصب کنیم تا املاح آب را تصفیه و مجددا مواد لازم را به آن اضافه کنیم. همه اینها باعث می‌شود که کشاورزی گلخانه‌یی در ایران بسیار گران تمام شود.»
صدرالدین نیاورانی، نایب‌رییس دیگر اتحادیه ملی محصولات کشاورزی معتقد است احداث گلخانه شیوه مدرن کشاورزی است و کشت در فضای باز شیوه سنتی و با این توصیفات کشاورزی در ایران به شیوه نیمه سنتی کار می‌کند. «گلخانه به خاطر مزیت تولید خارج از فصل بسیار قابل توجه است ولی در ایران به دلیل هزینه‌های بالا عملا امکان راه‌اندازی گلخانه‌ها وجود ندارد و گلخانه‌های موجود هم بیشتر به این شکل کار می‌کنند که کشاورز کشت خودش را تا مثلا 2 ماه بعد از فصل هم ادامه می‌دهد تا حضور بیشتری در بازار داشته باشد.» محسن احمد‌مخبری یکی دیگر از اعضای اتحادیه و یکی از بزرگ‌ترین تولید‌کننده‌های گل‌های زینتی در کشور نیز نظر مشابهی دارد. به اعتقاد او نفس حرکت دولت برای گسترش کشت گلخانه‌یی در کشور قابل تقدیر است اما او روندها را منتج به نتیجه نمی‌داند. «دولت اعلام کرده که امسال 3000میلیارد تومان تسهیلات به کشت گلخانه‌یی اختصاص می‌دهد اما من معتقدم با بهره بانکی حداقل 15درصد و مدت زمان بازپرداخت 10ساله آنهایی که تسهیلات می‌گیرند نمی‌توانند بدهی‌شان را پس بدهند. تازه ما مدت زمان بازپرداخت را با چانه‌زنی از 7 سال به 10سال رساندیم.»
سرمایه‌گذاری مستقیم؛ شاید وقتی دیگر
حال به نظر می‌رسد، پای ایتالیایی‌ها برای سرمایه‌گذاری و شاید هم احیای پیکر نیمه جان کشت گلخانه‌یی به کشور باز شده است. در این باره با اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران و ایتالیا تماس گرفتم. این اتاق در سال 1371 توسط تعدادی از تجار کشور تاسیس شده و با استقبالی که از طرف بازرگانان و صاحبان صنایع در چند سال گذشته شده است به عنوان یکی از بزرگ‌ترین مجموعه اتاق‌های بازرگانی مشترک ایران با یک کشور اروپایی درآمده است. جمشید حقگو، یکی از اعضای اتاق هم خبر آمادگی ایتالیا برای حضور در بازار ایران را تایید کرد و گفت آنها منتظرند تا تفاهم هسته‌یی ایران و 1+5 به توافق هسته‌یی تبدیل شود تا به بازار ایران برگردند. به گفته حقگو ایتالیا در میان شرکای تجاری ایران جایگاه خوبی داشته است و در بعضی از سال‌ها حتی در ردیف اصلی‌ترین شرکای تجاری ایران بوده است.
جلسه با تجار ایرانی در اتاق کوچک دفتر اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران در ساختمان اتاق بازرگانی تهران برگزار شد. دو ایتالیایی به همراه هماهنگ‌کننده ایرانی‌شان درحال معرفی محصولاتشان بودند. از خانم دهش، هماهنگ‌کننده ایرانی آنها پرسیدم که حضور ایتالیایی‌ها در بازار ایران همراه با سرمایه‌گذاری است یا صرفا به فروش محصولاتشان ختم می‌شود. «این نخستین حضور این شرکت‌ها در ایران است. آنها فعلا فقط برای فروش محصولاتشان آمده‌اند و پیش‌بینی‌مان هم این است که قراردادهایی در حجم چندین میلیون یورو منعقد شود ولی قرار است در آینده سرمایه‌گذاری مستقیم هم در ایران داشته باشند.» از او در مورد زمینه سرمایه‌گذاری ایتالیایی‌ها هم پرسیدم. «قرار است در این مرحله در زمینه فروش سیستم‌های پیشرفته گلخانه‌یی و کودهای بیولوژیک در ایران فعالیت کنند.»
کشاورزی ایران نیازمند تکنولوژی روز است. تامین غذای نزدیک به 80 میلیون ایرانی و میل به صادرات محصولات کشاورزی که همواره وجود داشته است را اگر درکنار بحران رو به گسترش «آب» در ایران قرار دهیم، نتیجه ناگزیر این خواهد بود که تنها تکنولوژی روز دنیاست که می‌تواند تولید در واحد سطح را در کشاورزی ایران افزایش دهد.
